هاشم بیگ ثاقب ین شعرینه
بیر باخیش (2)
مصطفی قلیزاده علیار
ایکینجی قسمت:
1- «نَمل» آیه سینون بحثینی ائتمک سنا بسدور
کسب ائیله گیلن اوندا دور هر کشف و کرامت (دیوان، ص638)
«نَمل» آیه سی 18- جی آیه «نمل»(قاریشقا) آدلی سوره دن: بیر قاریشقا دئدی: ای قاریشقالار، اؤز یووالارینیزا داخل اولون، سلیمان پیغمبر و اونون قوشونو سیزس بیلمه دن آیاقلاماسینلار!
ثاقب بو بیتده «تلمیح» صنعتی واسطه سی ایله قرآندا گلن حضرت سلیمان و قاریشقا حکایتینه اشاره ائدیبدیر.
همچنین دیوانین 366 – جی صحیفه سینده «دوتدی» ردیفلی 10 بیت دن تشکیل اولان بیر غزلین 6 بیتینده، قرآن آیه لریندن تلمیح واسطه سی ایله استفاده ائدیلمیشدیر.
نمونه اوچون ثاقبین قرآندان نهایت استفاده ائتمه سیندن بو قدره کفایتله نیرم.دئیه بیلرم کی، اوست – اوسته ثاقب شعرلری نین بئشده بیرینده قرآندان الهام آلیبدیر. بودا اونون قرآنلا درین اُنس و اُلفتینی ثبوت ائدیر.
همچنین عزیز پیغمبریمیزحضرت محمد(ص) و اونون خلیفه لری اولان معصوم اماملاریمیزین دا سؤزلری ثاقبین بیر سیرا شعرلری و سؤزلرینه حکمت نورو ساچیبدیر. مثال اوچون:
حبِّ وطـن کـؤنـولـدن محـو اولـدی، محـو یکـسـر
صرف ائتدین عمری ثاقب، صد حیف خطّ و خاله – ص 330
چوخ آشکاردیر کی، بو بیتده گلن درین اجتماعی معنا( وطن سئوگیسی) پیغمبرین « حُبّ الوطن من الایمان»( وطنی سئومک ایماندان دیر) حدیثیندن آلینیبدیر.
و مستزاد بیر قصیده ده اولان بو بیتی:
دوشمنلیک ایله پاره لنور پرده عصمت
«المؤمن اخوه» دئییب اول سرور اکرم(ص)
ملت نه یاتیبسان؟! (ص431)
شاعر، حضرت پیغمبرین « المؤمنُ اخُ المؤمن»( مؤمن، مؤمنین قارداشی دیر) حدیثیندن اقتباس ائتمیشدیر.
ب – شاعرلرین ادبی ارثی
شاعرلرین تأثیری ده ثاقبده چوخدور. بورادا آذربایجان دیلینده یازیب، یارادان بئش بؤیوک کلاسیک شاعرین و ایکی بؤیوک فارس دیلینده اولان داهی لردن ثاقبین شعرینه تأثیر ائتدیک لرینه، نمونه اوچون مثال لار گتیریرم:
1- فضولی:
زهی ذاتین نهان و اول نهاندان ماسوا پیدا
بحار صنعینه امواج پیدا، قعر ناپیدا
ثاقب:
اگر ذاتین نهاندورف هئچ نهان ائتمز عیان پیدا
عیاندور، بس اولوبدور اول عیاندان آسمان پیدا (ص22)
البته فضولی نین تأثیری ثاقبین شعرینده اولدن آخره دک معلومدور.
2- سید ابوالقاسم نباتی:
بیرجه باخ گؤر آچیلوب اول گل حمرا، حمرا
که بئله واله اولوب بلبل شیدا، شیدا
ثاقب:
وصف رخسارین اوخور «لیلة الاسرا» اسرا
گؤز سرون خسته سی دور، نرگس شهلا، شهلا (ص22)
بو بیتده قرآنین دا تأثیری( اسرا سوره سی، آیه 1) آشکاردیر.
3- میرزا ابوالحسن راجی تبریزی:
عالم نیه بس اولمادی ویران علی اکبر
اول گون که سنی ییخدیلار آتدان علی اکبر؟
ثاقب:
عالمده مکر یوخدو مسلمان علی اکبر؟
کسدی باشیوی ظلم ایله عدوان علی اکبر (ص415)
4- حاج رضا صراف تبریزی:
دئیردیم قامت سرون قیامتدن علامتدور
بئله بیلمز ایدیم قامت دئگول، مطلق قیامتدور
ثاقب:
قیامت ماجراسی سنده کی بو سرو قامتدور
قیامت بیرده الماز گر قیام ائتسه قیامتدور (ص139)
5- میرزا علی اکبر صابر:
فعله سن اؤزون داخل انسانمی سانیرسان؟!
پولسوز کیشی انسانلیغی آسانمی سانیرسان؟!
ثاقب:
قان تؤکمه گی ناحق یئره آسانمی سانیرسان؟
قان ایچمه گی سن دردیوه درمانمی سانیرسان؟ (ص605)
6- حافظ شیرازی:
من دوستدار رو خوش و وی دلکشم
مدهوش چشم مست و می صاف بیغشم
ثاقب:
زاهد، شرابخانه ده رند صبوکشم
مست و خراب باد? گلفام بیغشم (218)
دئملی یم کی، ثاقب فارس دیللی شاعرلرده حافظدن داها چوخ الهام آلیب و تأثیر قبول ائدیبدیر. گؤردویوموز کیمی اوسته کی غزلده ثاقب، حافظین فارسی غزلینه ترکی نظیره یازیبدیر. نئجه کی، ترک دیللی شاعرلرده ده فضولی ثاقبه هامیدان چوخ تأثیر ائدیبدیر.
7- سعدی شیرازی:
شرف مرد به جود است و کرامت به سجود
هرکه این هر دو ندارد، عدمش به ز وجود
ثاقب:
رام اولور خلق سالارسان الیوه دنیانی
«شرف مرد به جود است و کرامت به سجود» (530)
بونو دا دئملی یم کی، ثاقب هر شاعر کیمی بؤیوک شاعرلردن الهام آلسادا، هئچ وقت صرف تقلیدچی اولمامیشدیر. اونون مستقل فکرلری و اؤزونه مخصوص سؤز طرزی وار.
منبع: دو هفته نامه دنیز، شماره 14- مورخ 17/2/91. چاپ ارومیه