آسیب شناسی روایتگری در دفاع مقدس
گزارشی از اولین کارگاه آموزشی شورای نویسندگان دفاع مقدس آذربایجان غربی در ارومیه
به گزارش خبرنگار دنیز از ارومیه، اولین کارگاه آموزشی شورای نویسندگان مرکز حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس سپاه شهداء آذربایجان غربی به صورت یک روزه در تاریخ 29 تیر ماه در ارومیه برگزار گردید. در این کارگاه که جمعی از نویسندگان عرصه دفاع مقدس آذربایجان غربی از شهرهای مناطق شمالی، جنوبی و مرکزی استان شرکت داشتند، با حضور نویسندگان پیشگام و مشهوری از تهران، مسائل مهم و کلیدی موضوعات دفاع مقدس استان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
بر پایه همین گزارش سرهنگ جبرئیل هوشمند لک رئیس مرکز حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس سپاه شهداء و مسئول ستاد کنگره سرداران و 12 هزار شهید آذربایجان غربی در ابتدای این کارگاه آموزشی، با اشاره به کلام مقام معظم رهبری در باب اهمیت حفظ آثار شهدا و خاطرات رزمندگان و جانبازان دفاع مقدس در دوره هشت ساله جنگ تحمیلی استکبار جهانی بر ایران اسلامی و ایستادگی مردم مقاوم ایران در مقابل هجوم بی امان ارتش بعثی عراق، از تشکیل شورای نویسندگان مرکز حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس سپاه شهداء در ارومیه خبر داد و گزارش مختصری از جلسات این شورا و تدوین و تألیف زندگی و آثار شهداء و خاطرات رزمندگان و جانبازان استان آذربایجان غربی ارائه نمود.
هوشمند لک تأکید کرد: منطقه آذربایجان غربی از اول انقلاب اسلامی تا به امروز همواره جبهه بوده و در مقابل دشمنان نظام مقاومت کرده و دارای گنجینه هایی ارزشمند ودست نخورده در موضوع ادبیات دفاع مقدس، مستند سازی و مستند نویسی این عرصه است که باید این مهم به همت نویسندگان بومی منطقه انجام پذیرد و البته بهره مندی از تجربه نویسندگان پیشگام کشورمان، نویسندگان دفاع مقدس استانی را بیشتر یاری خواهد کرد و کارگاه آموزشی امروز با این هدف تشکیل گردیده است.
نصرت الله محمودزاده نویسنده کتابهایی همچون «در مسیر کردستان»، «عقیق سرخ» و ... نخستین مهمان کارگاه آموزشی از تهران بود که در موضوع خاطره نویسی دفاع مقدس به بررسی رمز و رازهای این مقوله و ذکر نمونه هایی از تجربیات شخصی خود در این وادی پرداخت و تأکید کرد: فراهم کردن زمینه خاطره نویسی از خود خاطره نویسی مهم تر است که این مسئولیت هم بر عهده مسئولان مربوطه است.
وی افزود: هر چه از دوران جنگ دور می شویم، اتفاقاتی خاص و گاه تلخی رخ می دهد که بر خاطره نویسی صدمه می زند، مثل فراموشی خاطرات، مرگ رزمندگان و محو ابدی خاطراتی که ایشان در حافظه خود دارند و ... هر چند این فاصله برای مورخان و محققان تاریخ جنگ تحمیلی شاید لازم باشد.
محمود زاده خاطر نشان ساخت: ما در دهه شصت که دوران جنگ تحمیلی بود، کتاب کم داشتیم، در دهه هفتاد اوج خاطره نویسی و مستند نویسی در موضوع دفاع مقدس بود، در دهه هشتاد آن حرکت فرهنگی از اوج افتاد؛ با این حال دهه شصت خیلی جالب بود، چون به زمان جنگ نزدیک تر بودیم.
این نویسنده پرکار و پیش کسوت با اشاره به اهمیت خاطرات خودنوشت رزمندگان گفت: در عرصه خاطره نویسی، خاطرات خودنوشت حرف اول را می زند چون از دل راویان بر می آید که نمونه آن کتاب « نور الدین پسر ایران» است.
نصرت الله محمودزاده داشتن سبکی مستقل و برخاسته از ارزشهای ادبی و اجتماعی و ویژگی های ساختار زبانی هر استانی برای نویسندگان استانی را ضروری دانست و اظهار داشت: نویسندگان استانهای مختلف ایران بزرگ باید آثار قلمی خود از ارزشهای فرهنگی، زبانی و اجتماعی محلی خود پربار نمایند و در حوزه مستند نویسی نباید منتظر رد و قبول دیگران به ویژه مرکز نشینان باشند.
این نویسنده پر تجربه حوزه دفاع مقدس به صراحت تأکید کرد: ما نباید هر قرصی که نویسندگان یا مسئولان فرهنگی تهران نشین تجویز کردند، به بدنه آثار مکتوب و مستند نویسندگان استانی در حوزه دفاع مقدس تزریق کنیم، این یک آسیب جدی است که باید مراقب آن باشیم، در عین حال باید از شیوه های مثبت نویسندگان مرکز در غنی سازی آثارمان بهره مند شویم.
محمودزاده ضمن پرداختن به بیان شیوه های مصاحبه با رزمندگان دوران جنگ تحمیلی؛ بهره مندی از شگردهای غیر مستقیم در مصاحبه با رزمندگان، بر سر شوق آوردن راوی خاطرات، ارتباط فیزیکی با محیط حوادث قبل از انجام مصاحبه، جهت دهی به راوی، داشتن اطلاعات کافی در موضوع مصاحبه، سرشار از حس بودن، آزاد بودن از قیود فرمایشی اداری، روان شناسی شخصیت راوی، پرهیز از داشتن نگاه سیاسی، پرهیز از پرداختن به حدیث نفس، پرهیز از صدور بیانیه، اجتناب از خیال پردازی در بیان واقعیت ها و آماده نقد دیگران بودن را برای مصاحبه کننده و نویسنده خاطرات رزمندگان ضروری دانست.
گفتنی است نصرت الله محمودزاده که خود از رزمندگان دوران دفاع مقدس است، در لابه لای بیانات خود به ذکر خاطراتی شیرین از شهدا به ویژه شهید محمد بروجردی، شهید حسین خرازی و شهید حسین علم الهدی پرداخت.
مهمان ویژه دیگر این کارگاه آموزشی، نویسنده سرشناس معاصر ایران «قاسمعلی فراست» بود که بیشتر و پیشتر با کتاب « نخلهای بی سر» در موضوع ادبیات دفاع مقدس شناخته می شود. استاد قاسمعلی فراست در بررسی آسیبهای فرهنگی کشورمان یادآور شد که یکی از اساسی ترین مشکلات فرهنگی ما این است که مدیران فرهنگی و تصمیم گیران امور فرهنگی ما اغلب اهل فرهنگ و هنر و اندیشه نیستند، دیدگاه کلان فرهنگی جامع ندارند، فقط مدیرند!
این نویسنده برجسته کشور با انتقاد از تهران محوری در ادبیات معاصر، گفت: هرکس باید خودش را بنویسد نه اینکه دیگران را تقلید کند و در راه بومی نویسی موفق و مستقل می تواند جهانی شدن آثار بومی را هموار کند.
فراست تأکید کرد: نویسندگان بومی مطمئن باشند که هر نویسنده و شاعر موفق و مبتکر بومی، حتماً روزی به جایگاه اصلی و شایسته خود می رسد، بنا براین نباید از بی توجهی مرکز نشینان و مدیران فرهنگی غیر فرهنگی بترسند و یا منتظر ردّ و قبول این و آن باشند.
این داستان نویس توانای معاصر ایران با تصریح و تأکید بر اینکه یک داستان با هر موضوعی، قبل از هر چیز باید یک داستان با مؤلفه های هنری و تکنیکی آن باشد، بعد به موضوع بپردازد، گفت: یک داستان چه کوتاه، چه بلند، چه رمان اول از هر چیزی باید در چارچوب هنری و شیوه داستان نویسی کامل و پخته گردد، بعد داستان دفاع مقدس، داستان سیاسی، داستان دینی، داستان اجتماعی و ... باشد تا ارزش هنری و ادبی داشته باشد.
وی با برشمردن برخی کتابهای خوب و نمونه در زمینه داستان، کتاب « مدار صفر درجه» احمد محمود را در شخصیت پردازی داستانی بسیار عالی توصیف کرد و کتاب «کوچه نقاشان» را در موضوع خاطره نویسی نمونه و خوب دانست و افزود: کتاب کوچه نقاشان به قدری خوب و جذاب است که من آن را دو بار به دقت خوانده ام.
فراست، باور پذیری در داستان را یک اصل عنوان کرد و اظهار داشت: باورپذیری هم در داستان مستند و هم در داستانهای خیالی یک اصل است، اگر داستان باور پذیر نباشد، ضعیف است.
شایان ذکر است در طول این کارگاه آموزشی نویسندگان شرکت کننده استانی با طرح سؤالات خود در موضوعات مورد بحث، کارگاه را از حالت یکنواختی و متکلم وحده بودن خارج می ساخت و موجب پرباری آن می شد. نصرت الله محمود زاده، قاسمعلی فراست و مصطفی محمدی ضمن پاسخ به پرسش های حاضران، مسائل مهم و ریزی را مطرح می کردند. می توان گفت این کارگاه از کارگاه های فرهنگی بسیار مفید، کاربردی و در عین حال تخصصی در موضوع دفاع مقدس با شاخصه های بومی سازی بود که تاکنون در ارومیه برگزار شده است.
منبع: دو هفته نامه « دنیز» شماره 19 مورخ 3/5/91