مصیبت سید الشهدا در نگاه فریدون بیگ کؤچرلی
مرحوم فریدون بیگ کؤچرلی از ادبای برجسته و روشنفکران مسلمان اوایل قرن بیستم در جمهوری آذربایجان و نویسنده بزرگ تاریخ ادبیات کلاسیک آذربایجان است و کتاب تاریخ ادبیات او از کتب معتبر و مرجع و بسیار مشهور در نوع خود محسوب می شود. در آن عصر به ویژه در مناطق قفقاز و آذربایجان، اغلب روشنفکران گریه بر امام حسین را به باد انتقاد می گرفتند و آن حضرت را یک فرد انقلابی می دانستند و گریستن در مصیبت ایشان را گاه علامت عقب ماندگی و فناتیزم معرفی می کردند، اما فریدون بیگ کؤچرلی بر خلاف آنان با روشن بینی و شجاعت تمام در مقام پاسخ گویی به چنین توهمات روشنفکر مأبانه، اندوهگین شدن و گریستن در ماتم امام حسین (ع) را مایه سرور و فیض و برکت معرفی می کند و با افتخار می نویسد:
«اگر ایراد و اعتراف اولونسا کی، کدر ایله صفا و غم ایله سرور و یاش ایله نور بیر یئرده اولا بیلمز، بونلار بیر- بیری ایله ضدّ اولدوغو حالدا اویوشماز، اوندا بئله دئیه بیلریک کی، بلی، امام حسین (ع) مصیبتینده بو فیض واردیر، بیر یاندان آغلادیر، بیر یاندان نورانیت بخش ائدیب، شاد قیلیر؛ بیر یاندان غملندیریر، بیر یاندان غم و غصه دن آزاد ائدیر. بیر یاندان شکسته و پریشان حال ائدیر، بیر یاندان اوجا مقاملاردا دؤور اتمه یه پر و بال وئریر. بو فیض و برکت، بو غیر عادی حالت و خصوصیت آنجاق سید الشهدا مصیبت و عزاسینا مختص دیر؛ آنجاق ماه محرمده ترتیب اولونان تعزیه لرده حسّ اولونور ...»
ترجمه: اگر ایراد بگیرند و اعتراض کنند که اندوه و صفا، غم و شادی و اشک و نور در یک جا جمع نمی شود، اینها ضد هم هستند و همسویی ندارند، در جواب باید گفته شود که درست است، اما در مصیبت امام حسین (ع) این فیض بی نظیر هست که از یک طرف انسان را می گریاند، از طرفی دل را نورانی و شاد می کند؛ از یک سو انسان را غمگین و از سویی دل را از بند غم آزاد می کند. اگر دل در این ماتم شکسته و پریشان حال می گردد، در عوض بال و پر پرواز در مقامات عالی معنویت را به دست می آورد. این فیض و برکت و حالت غیر عادی فقط مخصوص مصیبت و عزاداری حضرت سید الشهداست؛ فقط در تعزیه خوانی های ماه محرم احساس می شود...
همسفر آفتاب (داستان منظوم کربلا)
این کتاب منظوم و شاعرانه اثر شاعر متعهد و متدین معاصر کاشانی جناب شهاب تشکری آرانی است در شکل خشتی و 178 صفحه (انتشارات اسوه، 1388) با مقدمه ای از استاد فرزانه و بزرگ محمد رضا حکیمی – دامت افاضاته. اخیراً از طرف دوست فاضل و بزرگوار ما جناب حجت الاسلام و المسلمین شیخ حبیب الله سلمانی آرانی به این جانب نیز رسید. وقتی محمد رضا حکیمی مقدمه بنویسد برکتابی، اهمیت آن معلوم است. در باب حادثه کربلا و مصائب و حماسه امام حسین (ع) آثار منظوم متعدد وجود دارد، اما این یکی هم با همه اختصارش نه تنها خالی از فواید نیست، بلکه دارای امتیازاتی است. در این شب عاشورا ضمن آرزوی پاداشی نیک و شایسته از خدای حسین (ع) برای شاعر محترم، از دوستان علاقمند می خواهم حتماً در کنار مقتل ها و نوحه ها و مراثی اهل بیت (ع) کتاب همسفر آفتاب را هم از یاد نبرند. این چند بیت را تبرکاً بخوانیم:
ثبات تو معنی است جاری شدن را / خزان تو اوج بهاری شدن را.
شد از آن روی سجده گه خاکت / که خدایی است تربت پاکت
کربلا خط آخر مکه است / قبله ی عاشقان حق خاکت.
...آن زمان آن امیر کشور جان / کرد رو سوی شمع جمع زنان
گفت خودداری از خروش و نوا / می نشاند وقارتان برجا
شرح این ماجرای آتش بار/ هست بیرون ز قدرت گفتار... ص 74
این خانم شاعره استثنایی را بشناسیم
خانم «امّ لیلا» متخلص به «کنیز فاطمه» از اهالی روستای دومریق شهرستان کلیبر در آذربایجان شرقی، در سال 1362 قمری (1321شمسی – اوایل پهلوی دوم) در کربلا وفات کرد وآنجا هم به خاک سپرده شد. بازماندگانش همین الان در تبریز زندگی می کنند (خانواده های زارعی مصطفی چای و آقازاده دومریق). این زن از شاعره های پرکار و ناشناخته آذربایجان و تمام اشعارش مخصوص مدایح و مراثی اهل بیت (ع) است بلا استثناء. دیوان خطی اش «غمام البکاء» را داده برادر خوش نویس اش ملا محمد رضا کتابت کرده. ماجرایش زیاد است. امسال این دیوان ترکی نوحه و مراثی و مدایح به همت محقق پرتلاش و ارجمند حسین دوستی اهری در قم (نوید اسلام) چاپ شده در 361 صفحه و در قطع جیبی. من روز جمعه 11 آذر از تلویزیون تبریز و در برنامه «مقتل» خیلی اجمالی معرفی اش کردم. اما لازم است خوانده شود بیشتر معرفی گردد. استثناء بودن این خانم شاعره (کنیز فاطمه) آن نیست که مثلاً اشعاری شاهکار آفریده و دست شاعران مرد را مثلاً از پشت بسته!... بلکه استثنایی بودنش این است که یک عمر فقط به اهل بیت شعر گفته و لاغیر؛ و این فضیلت والای است. از شاعران مرد خیلی بوده اند که فقط نوح و مدح و مراثی آل محمد (ع) سروده اند، اما آیا شما اینگونه بانویی در ادبیات عرب یا فارسی می شناسید که تمام دیوانش مخصوص این موضوع باشد؟ ظاهراً او تنهاست رحمه الله علیها.
به مناسبت امروز (تاسوعا) و به یاد عظمت حضرت ابوالفضل العباس (ع) بیتی چند از کنیز فاطمه را می آورم:
شجاعت حضرت اباالفضل(ع)
او گونکه اهل بیت آرا سوسوزلوق آشکار اولوب
چو یادگار مرتضی ائشیتدی بی قرار اولوب.
سکینه نی سوسوز گؤروب کسیلدی صبر و طاقتی
اسردی جسمی برگ تک، گلنده جوشه غیرتی
خطاب ائدردی نفسینه، عباس ائیله راحتی
سوسوز یانا کباب اولا بو گون حسینون عترتی؟
چکردی آه جانگداز، دو عینی درّ بار اولوب....
سلام بر امام حسن مجتبی (ع)
یادت نسیم مژده صبح است در زمین
نامت طلوع روشن صلح است بر زمین
از حُـسن انتخابِ تو حق پایدار ماند
ای فخر هر زمانه و محبوب هر زمین...
دوستان سلام. عیدتان مبارک. میلاد امام حسن مجتبی (ع) عید همه آزادگان و نیکان است... از این حرفها که بگذریم؛ راستی شما چقدر با امام حسن مجتبی(ع) – امام به حق الهی،نواده پیامبر اسلام، فرزند علی و فاطمه زهرا و برادر امام حسین (علیهم السلام) – آشنا هستید؟ قصدم از این سؤال نه اظهار فضلی است که ندارم و نه فضولی در کار شما؛بلکه می خواهم برای آشنایی بیشتر با زندگی سراسر افتخار و حماسه و فضل و عظمت و سخاوت و حکمت حضرت امام حسن مجتبی(ع) نام دو کتاب خوب و خواندنی و مفید و روشنگر را در اینجا بیآورم که از حدود چهل سال پیش در ایران مکرر چاپ شده اند:
1- صلح امام حسن (ع) پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه تاریخ – ترجمه ی آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی
2- امام در عینیت جامعه – اثر اندیشمند بزرگ اسلامی معاصر جناب استاد محمد رضا حکیمی
علاقمندان می توانند از این دو منبع سودمند علمی و تاریخی استفاده کنند.
التماس دعا در شب میلاد آن امام معصوم و در عین حال مظلوم ... هنوز هم!!
سلام بر تو یا حسن بن علی! یا حجة الله علی خلقه
ماه شعبان و حافظ
ماه شعبان از ماههای خدایی است و سرشار از پیامها و برنامه ها وحضورهای معنوی و الهی و انسانی. میلاد آموزگار آزادی و آزادگی حضرت امام حسین، فزندش حضرت امام زین العابدین، برادر وفادارش حضرت ابوالفضل العباس و میلاد نهمین فرزند نژاده اش خاتم الاولیاء و الاوصیاء حضرت امام زمان مهدی موعود – علیهم السلام . همین مناسبتها کافی است تا شعبان را به یکی از خجسته ترین ماههای خدایی تبدیل نماید.
در فرهنگ اهل بیت (ع) ماه شعبان آداب و مناجاتی ویژه دارد که روح آدمی را تا به اوج پاکی و الهی شدن پرواز می دهد و این ماه بهار عارفان است. شاید برای همین است که حافظ بزرگ باده ماه شعبان را توصیه می کند و بی شک به عظمت این ماه از دیدگاه مهدویت و فلسفه غیبت و ظهور مهدی موعود واقف است و جوان شدن عالم پیر و سعادت بشریت را در این ماه و در سپیده دم بهار ظهور آن غایب از نظر می بیند و می جوید:
نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد
عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد...
ماه شعبان مده از دست قدح،کاین خورشید
از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد...
حافظ از بهر تو آمد سوی اقلیم وجود
قدمی نـِه به وداعش، که روان خواهد شد!