بیر قلبین سیرری
«تانری سئوگیسی» کتابینا بیر باخیش
کؤنول اسماعیلزاده / کؤچورن: اکبر حمیدی علیار
اشاره: حؤرمتلی یازیچی، پوبلیسیست و شاعر صابر شاهتاختی جنابلارینین تانری سئوگیسی آدلی شعر توپلوسونو کئچمیشده دنیز سایتی و قزئتینده عزیز اوخوجولارا تانیتدیرمیشدیق، بو کتاب تزهلیکده حؤرمتلی اسماییل فتحی خسروشاهی جنابلارینین زحمتی ایله اسکی الیفبادا تکدرخت نشریاتی طرفیندن تهراندا نشر ائدیلیبدیر، ایندی ایسه شرقشوناس عالیم کؤنول اسماعیلزادهنین همین کتابا یازدیغی «بیر قلبین سیرری» آدلی رأیینی حؤمتلی اوخوجولارا تقدیم ائدیریک:
خالقین میللی دیهرلرینه صاحیب چیخان، آتالاریمیزدان قالان عرف و عادتلریمیزی گؤز ببهیی کیمی قورویان، ائلینین هر داشینی، جیغیرینی، سرین بولاغینین شیریلتیسینی، یاشیل مئشهسینین عطرینی، اوباسینین تویونو-بوساتینی، ننهلرین یاپدیغی چؤرهیین دادینی قان یادداشینا یازان ناخچیوان ائلینین هر بیر قوجاسی و جاوانی، عینی زاماندا بو زنگینلیکلری نسیلدن نسیله اؤتورمکله تاریخ قارشیسیندا بیر عالی میسسییانی یئرینه یئتیریر.
زنگهزور و باشقا اوبالاریمیزین یادلارا وئریلمهسی ان بؤیوک آجییی محض ناخچیوانا یاشاتدی. اونایللیکلرله آنا وطندن آیری قالماق مجبوریتی، عصرلرله سنه دوشمن کسیلمیش یادلارین بابالاردان میراث قالان تورپاقلاردا مسکن سالماسی - بو اورهک داغلایان حقیقته صبر ائتمک شوبههسیز کی، چوخ چتین اولوب.
محض بو سببدندیر کی، ناخچیوان اهلینین اؤزونو، تاریخینی، عادت-عنعنهلرینی، دیلینی و دینینی قوروماق و ان خیردا یاد عونصوردن بئله مدافعه ائتمک باجاریغی اینانیلماز درجهده گوجلودور.
بو تورپاقلاردا بؤیویوب بویا-باشا چاتمیش صابر شاهتاختی (حاجییئو) ناخچیوان کیمی صفالی وطنینده یاشارکن بئله بؤیوک وطن حسرتی ایله یاشایان ضیالیلاریمیزداندیر. اؤزونو درک ائدن و وطن سئوگیسی ایله دولغونلاشمیش هر بیر کس شاعرین "اؤلکهمیز، ائلیمیز، بیزیم کندیمیز" آدلی پوئماسیندا دئدیگی کیمی:
ناخچیوان، قاراباغ، شیروان، بورچالی،
زنگهزور، قازاخدیر ائلین ماحالی،
تبریزه قارداشدیر باکی و گنجه،
اولانلار عبرتدیر قوجایا، گنجه.
سینهمه اود چکیب همدان، دربند،
تاریخ صحیفهلنیر بوردا بندبهبند -
اونون شیمالیندان جنوبونا، شرقیندن غربینهدک هر بیر قاریشینی عزیز توتور.
هئچ شوبههسیز کی، ص.شاهتاختینین وطن سئوگیسی ایلک اولاراق اؤز اوباسینا، کندینه، آتا اوجاغینا اولان باغلیلیغیندان و سوی کؤکونه اولان توکنمز محبتدن، جوشغون رغبتیندندیر. شاعرین دده-بابا یوردونا اولان صداقتیندن بهرهلنن وطن عشقینی بو مصراعلاریندا آچیق-آیدین حیس ائتمک اولار:
...اثری حصر ائتدیم اولو روحلارا،
بورجومو قایتاریم دوغما تورپاغا...
اؤدهمک چتیندیر ائلین بورجونو،
وطنین زنگیندیر شرف خورجونو.
شاعرین 1991-جی ایلده شوشادا یازدیغی مصراعلاریندا آنا و وطن آدلارینین قوشا چکیلدیگینین و بونلارین مؤلف اوچون مقدس معنا داشیدیغینین شاهدی اولوروق:
وطنله آنانین معناسی قوشا،..
...زیروهسیز همیشه گؤزومده قوشا.
قیسا، لاکین مضمونجا اهمیتلی "داغلارا بزهک شوشا" (شوشا، 1991)، "خان یایلاغی" (شکی،2000) شعرلری انسانین یاشیندان آسیلی اولمایاراق دوغما ائللره حیرانلیغینی تصویر ائدن اورهیه یاتان لیریکا نمونهلریندندیر. آنالاریمیزین لایلاسینین، بایاتیسینین ساده دیلینده یازیلمیش بو شعرلر ائل-اوباسینا صداقتله باغلی اولان هر بیر کؤنوله خطاب ائدیر.
کتابدا شاعرین وطنپرور شعرلری ایله یاناشی دینی، بعضاً ده فلسفی فکیرلرین دویولدوغو بیر سیرا شعرلری اوخوجونون دقتینی جلب ائدیر. اثرلرینین مضمون زنگینلیگی ایله خالقیمیز آراسیندا بؤیوک رغبت قازانمیش زمانیمیزین فیلوسوف-لیریکی و گؤرکملی شاعری رامیز رؤوشن، بؤیوک ادیبلریمیز بختیار وهابزاده، خلیل رضا و دیگر معاصرلریمیز یارادیجیلیقلارینین مختلیف دؤورلرینده بو آسپئکتلی ماراقلی شعیرلر یاراتمیشلار. انسانین بو دونیادا یارادیلیشینین سیررینی آراماغا چالیشان، اونون جاهاندا یئرینی، تانرینین سونسوز رحمتینی تصویر ائدن ص.شاهتاختی البتده کی، بؤیوک شاعیریمیزین داوامچیلاریندان ساییلا بیلر.
...تانرینین چرخینده فیرلانیریق بیز،
تانری سئوگیسییله نورلانیریق بیز،
طالع بیر یئلکندیر، دونیا بیر دنیز،
بو سیرری یارادان تانرییا حیران.
"گؤیلره قوناق" ،"هئچدن" ،"هر آن او یانی" ،"ربیمه یاخین" ،"عبادت" ،"بو سیرری یارادان تانرییا حیران" سرلؤوحهلی شعرلرده بعضاً تانری قارشیسیندا عؤمرون کئچن گونلرینین حساباتی، بعضاً اونا سونسوز باغلیلیق و شوکور، بعضاً ده "هئچ نهیه احتیاج یاشامایان آللاهین قدرتی..." تصویر اولونور.
"تانری بندهسیندن نییه آرالی؟" شعرینده (باکی، 2007) مؤلف حیاتدا قارشیلاشدیغی حاقسیزلیقلدان، ماددی جهتدن زنگین لاکین روحاً جیلیزلاشمیش انسانلارین قلبینین غدارلیغیندان گیلئی ائدیر، یارالی خالقینین دردینه سانکی تانریدان درمان دیلهییر:
...گؤز یاشینین نالهسیندن باتیر سسلر،
حاق تاپدانیر، دین سؤیولور، پول گولدورور،
دوز اَییلیر، دوزلمهییر قامتلر،
بنده تانریسیندان نییه آرالی؟
شعرین ماراقلی بیر آسپئکتی آدینین "تانری بندهسیندن نییه آرالی؟" اولدوغو حالدا ص.شاهتاختینین اصلینده انسانلارین حاقدان، دیندن، انصافدان، تانری سئوگیسیندن اوزاق دوشمهسینی، "...بندهنین تانریدان آرالی" قالماسینی اورهک آغریسی ایله گؤسترمهسیدیر.
...کیمی چؤرک دردین چکنمیر اؤلور،
کیمی ثروت اوچون سارالیب-سولور،
کیمی کورسو اوچون بیناموس اولور،
بنده تانریسیندان نییه آرالی؟
آغیر طبیعتی، جیدیلیگی و ایللرین تجروبهسیندن گلن تمکینی ص.شاهتاختینین شعر دیلینه ده یانسیییب. سانکی مؤلف اؤز آستا سسی ایله اؤز اوخوجوسو ایله صحبت ائدیر، قلبینی اونا آچیر.
ص.شاهتاختی یارادیجیلیغینین مهم بیر حصهسی محبت لیریکاسینا عاییددیر. مختلیف ایللرده یازیلمیش محبت شعرلری کیمی کؤورک و صمیمی کیمی چیلغین و آلوولو نوتلارلا زنگیندیر.
"قییاراممی؟" ، "اوزاق ائت عشقیمی دوشمن شرریندن" شعرلرینده شاعر یارینا سونسوز دیهر وئردیگینی، اونو آیریلیقلاردان، غصه -کدردن، تنهالیقدان قوروماغا چالیشدیغینی گؤستریر.
...من سئوگینی یاشامیرام، دویورام،
آخان گؤز یاشلارینا قییاراممی؟
من حیسلرین، دویغولارین وورغونویام،
اورهک چیرپینتینا هئچ قییاراممی؟
شاعرین "گؤزللر گؤزهلی" (شانخای، 2004)، "روا بیلمه" (تبریز، 2007)، "سوروش" (باکی، 2007)، "گؤرمهییم بسدیر" (باکی، 2007)،"سئوگی مئهمانی" (باکی، 2007) شعرلری مؤلفین صمیمی و تمیز حیسلرینی اینجه کؤنوللره توخوندوراجاق شیرین بیر دیلله اوخوجویا چاتدیریر.
ص.شاهتاختینین "گؤزلر" (باکی،2007)، "گؤزللر گؤزهلی" (شانخای، 2004)، "یاراشیق" (تئهران، 2007)شعرلرینده، گنج خانیمین جان آلان باخیشلاری سانکی شاعرین قلبینه ملهم اولور.
قلم قاشلار گؤزلرینه یاراشیق،
سنی گؤروب یئریییرم دولاشیق،
باخیشلارین گؤزوندن ده یاراشیق،
گؤزون رنگی یاراشیغا یاراشیق...
و یاخود
عوضسیز یاراشیر گؤزلر صورته،
بئل-بوخون بزکدیر قدده قامته.
قلبدهکی او سئوگی لاییق قییمته،
غالیبسن ثروته، وارا دؤولته.
مؤلفین گؤزللیی،اینجه باخیشا، خوش غمزهیه حصر اولونموش بو مصراعلارینی اوخویان هر بیر خانیم سانکی او تصویرلرده اؤزونو گؤرور.
"شبنم" شعری ص.شاهتاختی یارادیجیلیغیندا خصوصی یئره مالیک صمیمی دویغولاری، آیریلیق حسرتینی، وصال سئوینجینی هر کلمهسینده گؤسترن بیر اثردیر.
...آچیلمیر اورهییم حسرت غمیندن،
حسرتین آغیردیر قدرت غمیندن.
منیم سئوینجیمسن، هم ده کی، غمیم،
سنسیز بو حیاتدا غمدیر همدمیم،
بیلمیرم نه دئییم، هارایا گئدیم،
بلکه بو دونیادان تلهسیک گئدیم.
ایللرله قوربت ائللرده چالیشیب وطنینه سؤزو ایله، قلمی ایله خدمت ائدن ص.شاهتاختی اونون یولونو دونیانین ان صاف و تامامیله تمناسیز محبتله گؤزلهین اؤولادلارینی، کؤرپه قیزینی "گؤرهجهیم"(تهران، 2008) "تانرینین واری" (2007) آدلی شعرلرینده تصویر ائدیر. اونلاری باغرینا باساجاغی آنی حسرتله گؤزلهین آتا بئله یازیر:
گلیب سنی گؤرهجهیم،
ساچلارینی اؤپهجهیم،
اسهجهیم یارپاق کیمی،
جوشاجاغام بولاق کیمی...
بو یازیمیزدا شعرلرینی آراشدیرماغا چالیشدیغیمیز ص.شاهتاختی عینی زاماندا "اؤلکهمیز، ائلیمیز، بیزیم کندیمیز" ،"تورقای و گولای" پوئمالارینین، دئتئکتیو رومانلار کیمی سلسله نثر اثرلرینین، گونوموزون نبضینی توتان اونلارلا مقالهنین مؤلفیدیر. شوبههسیز کی، وطنه شرفله خدمت ائدن صابر قلمی دؤورون آکتوال موضوعلارینی عکس ائتدیرمهیه اوغورلا داوام ائدهجکدیر.
منبع: دنیزنیوز سایتی
تانری سئوگیسی
اکبر حمیدی علیار
شاهتختی تخلصو ایله یازیب یارادان یازیچی و شاعر صابر حبیباوغلو حاجییف 1968-نجی ایلده نخجوانین شاهتختی کندینده آنادان اولموشدور. 1993-نجو ایلده آذربایجان دولت نفت آکادئمیاسینی، 2007-نجی ایلده آذربایجان رئسپوبلیکاسینین پرئزیدئنتی یانیندا دولت ادارهچیلیک آکادئمیاسینی بیتیرمیشدیر.
2007-نجی ایلدن آذرتاج خبر آگئنتیلیگینین و آزتیوینین ایرانداکی رسمی نمایندهسیدیر. 15 کتاب، چوخسایلی علمی و یوزلرله پوبلیسیست مقالهلرین مؤلفیدیر. روسیا، اوکراینا، گورجوستان و ایراندا فارس، انگلیس و روس دیللرینده کتاب و مقالهلری درج اولونموشدور. او شعر و روماندان باشقا، تاریخی تدقیقلر و تألیفلرله ده مشغولدور؛ آذربایجان-ارمنیستان داغلیق قاراباغ مناقشهسی ایله علاقهدار ارمنیستان تاریخی، ارمنیستانین آذربایجان تورپاقلاری و خلقی علیهینه اولان تجاوزو و خوجالی سویقیریمی حاقدا آراشدیرمالاری دقته و تقدیره لایقدیر. اثرلریندن"خزل اولدو خوجالینین خزنگولو" (X?z?l oldu xocal?n?n x?z?ngülü) کتابینی آد آپارماق اولار، بو کتابین فارسجا ترجمهسی "گل خزان خوجالی پرپر شد" عنوانی ایلا 2012-نجی ایلده تهراندا صداقت نشریاتی طرفیندن نشر ائدیلمیشدیر.
آذربایجان یازیچیلار بیرلیگینین عضوو شاهتختی 2010-نجو ایل آذربایجاندا "ترقی" میدالینا لایق گؤرونموشدور. سون واختلار سیاسی علملر اوزره فلسفه دوکتورلوغونو بیتیرن شاعرین (TANRI SEVG?S?) "تانری سئوگیسی" پوئزیا توپلوسو 2013-نجو ایل باکیدا "بیلیک" نشریاتی طرفیندن نشر ائدیلمیشدیر، بو کتاب ایراندا دا اسکی الفبایا کؤچورولموش و چاپ عرفهسیندهدیر. کتابین بیرینجی حصهسینده "تورقای و گولای" سئوگی داستانی منظوم شکیلده یئرلهشیب، قالانی دا مختلف اجتماعی –عاطفی شعرلردیرلر، عمومیتده نخجوان و کند محیطینه، تاریخینه و شاعرین اوشاقلیق چاغلارینا عائددیر. کتاب آشاغیداکی بیتلرله باشلانیر:
تانری سئوگیسی
آللاهین آدی ایلا باشلارام ایشه
چالیشدیم اویمایام خراب وردیشه
حلالی ایلک اوّل سؤزده آرادیم
کؤنولده آرادیم، گؤزده آرادیم
هر شئیه شوکر ائدیب "آللاه" دئیهرم
نادانا، جاهله بئله سؤیلهرم:
حکمت اؤزوندهدیر بؤیوک آللاهین
گؤرونور هر یئرده یئری واللاهین.
سؤزون ده آخیری عملله گرک
دوز اولا، اویوشا، تام اولا گئرچک.
الیمدن دوشمهییر "قرآنی-کریم"
روحوما قاناددیر آللاها عشقیم.
قوّتیم پیغمبر کلامیندادیر
حراما ال آتماق قلبیمه یاددیر.
تبریزده وئردیلر بیر کتاب منه
تورک اوغلو یازمیشدی دفتری-سینه
اوخودوم "مکهدن دوغان گونش"ی
کتابدا توپلانیب دونیا گردیشی.
زحمتین ایتمهسین تانری یانیندا
نظامی اولاسان بهشتده باشدا.
هر آن او یانی
گؤزلهدیم حسرتله هرآن او یانی،
روحوملا گزیرم گئنیش سمانی.
یولومدان قوورام چنی، دومانی.
اوردا نئجه سئچیم یاخشی-یامانی؟
گؤزلهدیم حسرتله هرآن او یانی،
ازیرمی اوردا دا قانماز قانانی؟
نئجه یاشادارام اوردا آد، سانی؟
قویورام بورادا نالهنی، قانی!
گؤزلهدیم حسرتله هرآن او یانی.
آغ گونو تاپمادیم بوردا، او هانی؟
نئینیرم عذابلی، گوناهکار جانی؟
لنگیدین، روحوم سن، یولونو تانی.
منبع: «دنیز» نشریه سی، نؤمره 44، نشر تاریخی 30 دی آیی 1392 - اورمیه