در مذمت عالمان بی عمل - خلخالی
عالم بزرگ و شاعر برجسته مرحوم شیخ محمدباقر خلخالی (قرن 13 و 14 هجری) جایگاهی والا در شعر کلاسیک آذربایجان دارد و منظومه طنزآمیز اجتماعی، اخلاقی و عرفانی «ثعلبیه» ( سرگذشت تمثیلی یک روباه) از خلخالی در ردیف شاهکارهای ادبی ترکی آذری است. ابیاتی از این اثر جاودانه را با عنوان فارسی «در مذمت عالمان بی عمل»باهم زمزمه کنیم:
در مذمت عالمان بی عمل
بلی عالم اولان عامل گره کدیر
شریعت امرینه کامل گره کدیر
چو عالم گئتمسه اؤز بیلدیگینه
یقیناً اعتقادی یوخدی دینه
اؤزون «لاتأکلوا» حکمون دئیرسن
یتیمون مالینی یکجا یئیرسن!
دوروب اؤزگه لره دقت دوتارسان
الیوه دوشسه قورت کیمی اوتارسان
معاش کار و بارون عشوه دندیر
هامی خورد و خوراکین رشوه دندیر
دگول لایق سنه عالم دئسونلر
یئری واردور سنه ظالم دئسونلر!
گره ک اولسا پیمبر جانشینی
ائده سر مشق پیغمبر ایشینی
اولور عالم نشان خاتم کل
گلاب اولموش جهاندا مظهر گل
عمل یوخسه شریعتده دولانما
آدون قاضی قویوب، چوخ قاضیلانما!
شریعت اهلی سن آللاهی آتما
گؤزلجه دینیوی دنیایه ساتما
عزیزیم بیر- بیرینه وورما خلقی
اؤزون دیرناق چالوب قیردیما خلقی
گؤرنده پول اوزو قویلو ییخیلما
گؤزتده دال – قاباقین تئز سوخولما
بیله اول شهرتون دوتموش جهانی
آدون دیللرده پیدا و نهانی
کئچوب اندازه دن جاه و جلالون
دخی تعریفه گلمور ملک و مالون
هامی عالم باشیوه آند ایچرلر
سیزون حکموزله قانلاردان کئچرلر
بولار واللهی ای مرد حسابی
نکیر و منکرون اولماز جوابی
گره ک عالم اولان قورخسون خدادن
تغافل ائتمسون روز جزادن
گره ک علم اهلی اهل عشق اولسون
عوام الناس ایچون سر مشق اولسون
اگر عالم یئسه بیر شبهه لی مال
حرامه میل ائدر بی شبهه جُـهّـال
اگر عالم یئیه مال حرامی
بو شیوه کافر ائیلر چوخ عوامی
او عالم کیم ائده دنیایه اقبال
وبالون بوینوما، چؤندر اونا دال
یازیم تقوا یولونی تاپ سعادت
اؤلنده سندن ایسترلر عبادت....