بیرینیجی اربعین حاقدا
اکبر حمیدی علیار
کربلا اولاییندان سونرا، اهل بیتین بیرینجی دؤنه اولاراق، هاچان کربلایا قاییدیشلاری بارهده و 61-نجی قمری ایل صفر آیینین 20 سینده حضرت امام حسینین (ع) و باشقا شهیدلرین مزارینی زیارت ائدیب- ائتمهملرینه گؤره تاریخچیلر و اؤزللیکله ده مقتل یازانلار آراسیندا، عصرلر بویو چوخلو مباحثهلر و دارتیشمالار گئدیب. چوخلارینین فکرینجه 40 گونده کربلادان دمشقه گئدیب قاییتماق، او دا بیر بؤلوک اسیر قادینلار و اوشاقلارلا، جغرافیایی یوللاری و مسافهنی نظره آلاراق، اولاسی بیر ایش دئییل؛ آنجاق بیر سیرا تاریخی خبرلرین، بوتون قایناقلاردا عینی اولدوغونو نظره آلدیقدا، اسیرلرین محض همن صفر آیینین 20 سینده کربلادا حاضر اولماقلارینی نتیجه چیخارماق چوخ دا چتین اولماییر. مرحوم آیتاله عندلیب همدانی (1378-1278 ش.) اؤز دیهرلی اثری "ثارالله" کتابیندا مختلف تاریخی کتابلار، قایناقلار و خبرلری توتوشدوروب، بیلیمسل، علمی و عقلی بحثلرله اهل بیتین بیرینجی اربعینده کربلایا قاییتمالارینی، فاکتلارلا ثبوت ائدیر. بو آراشدیرمانین قیسا سونوجو بئلهدیر:
اسیرلر عاشورادان ایکی گون سونرا کوفهیه چاتیرلار، ابن زیاد، یزیده مکتوب گؤندهریر و نه ائدهجهیینی سوروشور، او زامان بو سایاق مکتوبلاری، «برید» آدلانان اؤزل قاصدلر آپارارمیشلار، بوتون تاریخ و جغرافیا قایناقلاریندا بریدین کوفهدن دمشقه گئتمهسینی تخمیناً 3-4 گون قید ائدیبلر، بس 7-8 گون ایچینده یزیددن - اسیرلری شاما یا همان دمشقه گؤندر- جوابی گلیر. ابن زیاد اؤز آغاسی یزیدی سئویندیرسین دئیه، اسیرلری ایتی یول گئدن ماللار و مرکبلرله (بعضی قایناقلاردا همان بریدلرین مرکبلری ایله) یولاوزونو دایاندیرمادان شاما دوغرو گؤتورور و صفر آیینین بیرینده، یعنی تخمیناً 12 گون عرضینده دمشقه چاتدیریر. یزیدین بویروغو ایلا اسیرلر خرابه آدلی بیر یئرده ساخلانیرلار، آنجاق حضرت امام سجاد (ع) و خانیم زینبین فعالیتی نتیجه سینده، ایکی گونون ایچینده یزید، عموم مسلمانلار ایچینده حؤرمتینی ایتیرمهیی دویارکن، گؤردویو ایشیندن (اوزده ده اولموشسا) کور-پئشمان اولور، تمامی ایله اؤزونو باشقا جور گؤستریر، اسیرلره سایقیایلا یاناشماغی و بوتون گوناهلاری ابن زیادین بوینونا آتماغی اؤزونه مقصد گؤتورور، یعنی اهل بیتین شام خرابهسینده حبس اولونماقلاری آرتیق صفرین 3-نده بیتیر.
باشقا طرفدن یئنه ده بوتون قایناقلارین وئردیگی معلوماتا گؤره اسیرلره تعزیه و یاس تؤرهنلری قورماغا اجازه وئریلیر و 3 گون دمشقده عزا مراسمی برپا ائدیلیر و یزید، اسیرلری چوخ حؤرمتله اؤز یوردلاری مدینهیه یولا سالماغا قرار وئریر. نهایت نعمان بن بشیرین باشچیلیغی ایلا بیر قوروپ قوروجو، اهل بیتی صفرین 8-نده دمشقدن مدینهیه ساری گتیریرلر. ایندی آرتیق اهل بیت آزاد و سربستدیرلر، ایستهدیکلری ایشلری نعماندان طلب ائده بیلردیلر و اونلار اؤنجه کربلایا گئدیب، سونرا اورادان مدینهیه گئتمکلرینی ایستهدیلر، عزیزلرینین مزارلارینی زیارت ائتمک ایستهیی و ان اؤنملیسی کسیک باشلاری تئزراق کربلایا چاتدیریب جسدلره قوووشدورماغین گرهکلیگی بیر داها اونلارین یئیین و دورمادان یول گئتمکلرینه اساس وئردی، اونلار یئنه ده عادی واختلار 20 گونه گئدیلن 20 منزیللیک یولو، 12 گونده گئدیب کربلایا چاتدیلار.
منبع: دنیز نشریه سی، نؤمره 60- مورخ: 10 آذر 1393