خاری بولبول
اکبر حمیدی علیار
«خاری بولبول» طبیعتده
"خاری بولبول" شوشانین میللی سیموولودور. دونیانین هئچ بیر یئرینده راست گلینمهین خاری بولبول تانرینین آذربایجانا گؤندردیگی ان بؤیوک معجزهدیر. طبیعتین معجزهسیدیر. خاری بولبول سانکی گولون اوزرینه قونموش بولبولو خاطیرلادیر. بولبولون باغرینین آلتینداکی گول آل-قیرمیزی رنگه بویانیب. بو چیچکلر اساساً آلپ چمنلیگینده اولور. آران یئرده تئز سولسا دا داغلاردا اوزون مدّت قالیر.
«خاری بولبول» تاریخ و ادبیاتدا
وطن باغی آل-الواندیر.
یوخ ایچینده "خاری بولبول" ،
عؤمور سورمهلی دؤوراندیر،
سسین گلسین باری بولبول.
خاری بولبول حاقیندا بیر چوخ روایتلر موجوددور. بئله دئییرلر کی، قاراباغ خانی ابراهیمخانین قیزی «آغابهییم آغا»نی تهراندا یاشایان، قجر شاهلاریندان اولان فتحعلی شاها وئریرلر. او واخت خانلیقلار آراسیندا علاقهلر یاراتماق اوچون "نیکاح دیپلوماتییاسی" دئییلن قیز آل-وئریندن استفاده ائدیردیلر. آغابهییم آغا دا بئله بیر ازدواجین قوربانی اولموشدو. خان قیزی غوصهلنمهسین دئیه، شاهزاده سارایین یاخینلیغیندا اونون اوچون بیر وطن باغی سالدیرمیش، قاراباغ تورپاغینین یئتیردیگی بوتون آغاجلاردان، گول-چیچکلردن گتیریب همین باغدا اکدیرمیشدی. آما نه قدر ائدیبلرسه ده "خاری بولبول" گولونو عمله گتیره بیلمهییبلر. بو خلق ماهنیسی دا ائله او واختدان یارانیب، همین اووقاتا کؤکلهنیب. چوخ گومان کی بو ماهنی دا «عزیزینم قاراباغ/ شکی، شیروان،قاراباغ/ قوربت جنت اولسا دا/ یاددان چیخماز قاراباغ» بایاتیسینین شاعری، آدینی یوخاریدا چکدیگیمیز آغابهییم آغادان دیر.[1]
"خاری بولبول" طبیعته وئردیگی گؤزللیگی ایله یاناشی معالیجه اهمیتلی بیتگیدیر. "خاری بولبول"دن خلق طبابتینده مختلیف خستهلیکلرین معالیجهسینده ده گئنیش استیفاده ائدیلیر.
"خاری بولبول" خلقین یادداشیندا (افسانهلرده)
روایته گؤره بیر گون بولبول اؤز سئوگیلیسی گولون گؤروشونه گئتمک ایستهدیگی واخت برک کولک اسیر. کولهیین مقصدی گولو بولبولون گؤزلری قارشیسیندا آلچالتماق ایمیش.
کولک اؤز گوجونه، قوووهسینه حددیندن آرتیق اینانیرمیش. او اسنده، حرکته گلنده، عالمی توزاناغا بوروینده بوتون جانلیلار اونون قارشیسیندا اَییلرمیش. مقاویمت گؤسترمک ایستهینلری نئچه یئره شاخبوداق ائلهییب یئرله-یکسان ائدرمیش.
بیر گون کولک وار قوووهسیله اسیرمیش. نهنگ چینارلار، اوجا سرولر، سالخیم سؤیودلر اونون قارشیسیندا دؤنه-دؤنه اَییلیردیلر. یالنیز ظریف، گؤزل، عطیرلی گول کولهیین آزغینلیغینا، یئکهخانالیغینا تابع اولموردو. بونو گؤرن کولک حئیرته گلدی:
_ آی ظریف، آی ضعیف گول، سن هانسی جسارتله منه باش اَیمیرسن؟ سن بو گوجو هاردان آلیرسان؟
گول ایناملا جاواب وئردی:
_ محبتدن! محبتین گوجو یئنیلمز اولور. سئوهن ووقارلی اولور، او هئچ کسه باش اَیمک ایستهمیر. من بولبولو سئویرم. اونون صاف محبتی منی باش اَیمهیه قویماز.
-باخاریق! سن محبتینی سینا، من ده گوجومو…
کولک بو سؤزلری دئییب کوکرهدی. ائله بو واخت بولبول سئوگیلیسی گولون گؤروشونه گئدیردی. کولهیین غضبی یئره، گؤیه سیغمیردی. ظریف اوتلاردان توتموش فیل گؤودهلی آغاجلارا قدهر اونا باش اَییردی. آرتیق گول سون قوووهسینی توپلاییردی. اونون مقاویمتی توکنمهیه باشلاییردی. چونکی او، تک قالمیشدی. اگر بولبول یانیندا اولسایدی…
گول بیر یارپاق اَییلدی. کولک غلبهسیندن سئوینهرک داها برکدن اوغولدادی. بیر آز دا کئچهجک، کولک گولو اؤز گوجو ایله ایکیقات ائدهجکدی. بولبول اؤزونو واختیندا گولون هارایینا چاتدیریر. او، سینهسینی یاواش-یاواش اَییلن گولون کؤکسونه سؤیکهییر. کولک داها دا حددتلهنیر. بولبول گولون اَییلن قامتینی دوزلدیر. آنجاق گولون خاری (یعنی تیکانی) اونون سینهسینه سانجیلیر. بولبول محو اولور، گولو بیر آددیم بئله اَییلمهیه قویمور. ائله همین واختدان اؤزونو محبت اوغروندا فدا ائدن بولبولون آدی خاری بولبول قالیر. گول خاری بولبول گؤرکمینده گوللر آچیر. همین خاری بولبول گولو هئچ بیر قیزیلگول کولونا و گولونه بنزهمیر.
[1] -آغاباجی تخلصو ایله آذربایجان تورکجهسی و فارس دیللرینده شعرلر یازان آغابهییم آغا، قاراباغ خانی ابراهیم خلیلخانین قیزی و خورشیدبانو ناتوانین بیبیسیدیر. تخمیناً 1781-1780-نجی ایللرده پناهآباددا (ایندیکی شوشادا) آنادان اولموشدور. 1801-نجی ایلده ایران حکمداری فتحعلی شاها اره وئریلمیش و عمرونون سونونا کیمی وطن حسرتی، قوربت عذابی چکدیگی تهراندا یاشامیش، 1832-جی ایلده اورادا وفات ائتمیش و دارالایمان آدلاندیریلان قوم شهرینده دفن اولونموشدور.
منبع: «دنیز» هفته نامه سی، نؤمره 59 - نشر تاریخی 29 آبان 1393 - اورمیه شهری
خداحافظ خلیل!
نوشته: حسین دوستی
شنیده بودم که خلیل گلستان شعر و ادب مدتی است به «کما» رفته است و همراه او، دل خیلی از دوستانش نیز به«کما»رفته بود. باور کنید این دل ها که زنجیروار به هم وصلند، مکان نمی شناسند، من در « اهر » بودم، او در « دیّر» در جنوب ایران، زمانی در استان هرمزگان بود و روزی در مشهد و روزی دیگر در تهران و یک روز برسرمزار « عماد مغنیه » در لبنان و چند روزی نیز در « اهر» و باز این سلسله دل های دوستان بود که وصل هم بود و شیفته یکدیگر...
چند روزی بود که مجموعه اشعار او را ورق می زدم تا یادی از وی، درد حسرت دوست را اندک تسلایی بخشد و کمی از غم دوست بکاهد. تا اینکه پیامکی تلخ و اندوه بار غم ها را بر سرم آوار کرد و گریه های شبانه دامنم را گرفت و آنگاه بود که این اشعار از سروده های خلیل ، غصه هایم را تفسیرکرد و سرود « جاودانه شدن خلیل عمرانی»را بر گوشم ترنم کرد:
شبیه خاطره ای خاموش ، نشسته ام که پریشانم
شکسته شاخه لبخندم ، پر از غروب درختانم
شنیده ام که شبی درپیش ، تمام پنجره ها لالند
تمام حنجره ها زخمی و من تصور بارانم...
آری ، خلیل عمرانی ، متخلص به « پژمان دیّری» شاعر و مدیر انقلابی در عصر روز یکشنبه 19 آذر ماه 91 به خیل مهاجران عرصه شعر و ادب پیوست و دوستان خود را در آتش غم فراق خود داغدار ساخت.
زنده یاد استاد خلیل عمرانی، نویسنده، شاعر، پژوهشگر، کارشناس ارشد ادبیات، از دیار جنوب و استان بوشهر، متولد سال 1343 در شهرستان دیّر بود. یاد و خاطره اش تا همیشه عزیز خواهد ماند. در کارنامه ادبی وی کتابهایی چون »ترنم حضور«، »مروارید فراموش«، »ساعت به وقت شرعی دریا«، »دلموبه های بم« و...
ادامه (متن کامل) مقاله را در سایت دنیزنیوز (www.daniznews.ir) و نشریه «دنیز»، شماره 28- مورخ 11/11/91 بخوانید
دنیز 28 منتشر شد
شماره 28 دو هفته نامه فرهنگی، اجتماعی خبری «دنیز» در تاریخ 11 بهمن 91 با مطالبی فرهنگی، ادبی، اجتماعی، سیاسی، انتقادی و اخبار ، به دو زبان فارسی و ترکی در ارومیه منتشر گردید. سرمقاله ( اندر حال و هوای یک بام و دو هوا)، اشعار، یادداشت های سفر به ترکیه (4) طنز، زلال اندیشه، متن بیانات استاندار آذربایجان غربی در نشست مطبوعاتی، جمهوری آذربایجان ریشه در تاریخ ایران، خدا حافظ خلیل (یادی از مرحوم خلیل عمرانی)، یادمان مرحوم شاهرخ اورامی، قالخ آیاغا آذر بایجان و ... از مطالب این شماره دنیز است.
مولا علی (ع) جلوه لندی عشق حق، سنده تاپیب معنا علی صورتین دیر حسن مطلق دن تجلا یا علی سن ولایت ذیروه سیندن گون کیمی ائتدین طلوع حیرتیندن قالدی سرگردان بئله دونیا، علی دور جهانی بیرده احیا ائت بهار عدل ایله ای حیاتی ماسوانی ائیله ین احیا، علی چون نبوت چشمه سیندن، حکمتین جاری اولوب وارث یوز ییرمی دؤرت مین انبیاسن یا علی بئش اولواالعزمین بئش ایلده سرینی فاش ائیله دین احمد و نوح وخلیل و موسی و عیسی، علی جمع اولوب ذاتیندا علم اولین و آخرین هیبت آدمده ائتدین علّم الاسما، علی علم و حلم و مهر و قهر و سایر انوار حق، بیر به بیر سنده تجلی ائتدی چوخ اعلا، علی حکمتینده چون تلاطم ائیله دی فیض ازل قطره سی نهج البلاغه، اولدو بیر دریا علی جاری ائتدین تاریخه معنای انسانیتی گؤرمه ییب عالم سنین تک عالی اعلا، علی سن یاراندین، سپدی حق عطر «تبارک» خلقته حق سنه اولدو مُحب، سن ده حقه شیدا، علی یا امیرالمؤمنین حیدر، وصیّ مصطفی (ص) حاکم برحق، ولیّ والی والا علی بیز غدیر خمدا پیمان باغلادیق سنله ، ولی حق ازل گوندن سنی سئچمیش بیزه مولا، علی! مصطفی قلیزاده علیار
از شعر مدینه
قبلاً برای دوستان از یادداشتهای سفر عمره ام در تیر ماه 1390 مطلبی تحت عنوان "کعبه و بتخانه یکی است" نوشتم که بنا دارم به توفیق حق تعالی هر از گاهی به طور منسجم همان یادداشتها را بیاورم. روزی در مدینه منوره در کنار باب جبرئیل حرم مطهر نبوی (ص) ایستاده بودم که حالی پیدا کردم و این ابیات خطاب به حضرت رسول (ص) در دلم نقش بست و سپس روی کاغذ آمد که به اوضاع جهان اسلام و بیداری اسلامی و مصر و ... اشاراتی کرده ام:
در جستجوی کوی توام عشق شد دلیل
احرام بسته دل به هوای تو الدخیل
ما را به سایه حرم خود پناه ده
ای سایه بان بارگهت بال جبرئیل
آنک ز اقتدار تو بتها فروشکست
اینک به احترام تو برخاسته خلیل
موسی به اقتدای تو آمد، مسیح نیز
بیدار شد جهان ز نوای خروش نیل...
البته بعدها ابیاتی را در همان سفر بر این چهار بیت افزودم، فعلاً به همین چهار بیت نخستین اکتفا می کنم به عنوان تبریک عید مبعث که عید توحید و آزادی و انسانیت است.