برگی از خاطرات و تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی؛
ملاطفت امام خمینی (ره) با شاعر عاشورائی مرحوم خوشدل تهرانی
به دستور امام خمینی(ره)، خانه خوشدل به او بازگردانده شد و حاج احمد آفا از طرف امام به عیادت خوشدل در بیمارستان رفت و هزینه بیمارستان خوشدل را که آن زمان 60 هزار تومان تومان می شد از طرف امام پرداخت گردید و از خودش هم دلجویی شد.
در خرداد سال 1369 همزمان با نخستین سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی، از تبریز عازم مشهد مقدس برای شرکت در اولین کنگره شعر طلاب بودم که در تهران پیاده شدم و به حوزه هنری رفتم ... قرار بود عصر با قطار راهی مشهد شویم. در حوزه موفق شدم مرحوم محمدعلی مردانی شاعر اهل ببت (ع) را ببینم که ساعتی در خدمتش نشستم.
ایشان عنایت خاص امام خمینی(ره) آن بزرگ مرد ایمان و علم و جهاد و عرفان و ذوق و هنر و ادب را نسبت به شاعران متعهد یادآور شد و ماجرای جالب مرحوم علی اکبر خوشدل تهرانی را نقل کرد که خلاصه اش این است:
خوشدل تهرانی سراینده آن غزل عاشورائی معروفی است که مطلعش این است:
بزرگ فلسفه نهضت حسین این است
که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است
نه ظلم کن به کسی نی به زیر ظلم برو
که این پیام حسین است و منطق دین است
که در اوایل دهه چهل سروده و مشهور شده بود درست زمانی که قیام 15 خرداد به رهبری امام خمینی اتفاق افتاد ... و خوشدل با این شعر نزد انقلابیون و علماء و در محافل دینی و هیئتهای مذهبی مشهور گردید... تا اینکه سالها گذشت ... کار آیینه کاری حرم امام رضا (ع) پایان یافت و از سوی آستانه قدس رضوی با همکاری دربار پهلوی مسابقه ای اعلام شد که شاعران شعر بسرایند ... مرحوم خوشدل در این مسابقه شرکت کرد و شعری سرود و مقام اول شد و از سوی دربار یک قطعه زمین در شمران به عنوان جایزه به او تعلق گرفت! بعدها خانه ای ساخت و ازدواج کرد البته زمان ازدواج سن و سالی از او گذشته بود و با ما دوست هیئتی در تهران بود.
تا اینکه انقلاب اسلامی پیروز شد و خانه خوشدل در لیست زمینهای طاغوتی بود و توسط هیئت 7 نفره مصادره گردید!
خوشدل که چند بچه قد و نیم قد و کوچک هم داشت، مجبور شد مستاجر شود و چون زمینش از سوی رژیم طاغوت اعطاء شده بود، در آن ایام بحبوحه انقلاب و آشفتگی اوضاع، صدایش به جایی نرسید و هیچ کس هم نتوانست از او دفاع کند... ما در هیئتهای عزاداری تهران پولی جمع کردیم و در اختیارش گذاشتیم تا کمی سرو و سامان بگیرد. چند ماهی گذشت و مرحوم خوشدل به شدت بیمار شد و مدت طولانی به گوشه بیمارستان افتاد! تا اینکه ایام محرم سال 58 رسید. ما تعدادی از سردسته های هیئتهای عزاداری تهران، به دیدار امام خمینی رفتیم. امام در ابتدای سخنان خود همان دو بیت از غزل معروف خوشدل را خواند! حال همه ما به دو جهت متحول شد هم به نام امام حسین (ع) و هم به خاطر سرگذشت غم انگیز مرحوم خوشدل....
امام سوال کرد آیا آقای خوشدل هم در بین شماهاست؟!... هیچ کس چیزی نگفت! امام فرمود: خدا خیرش دهد آقای خوشدل را به خاطر این شعرش.
در این حال یکی از پیر غلامان حسینی تهران اجازه خواست و ماجرای تاسف برانگیز خوشدل را به عرض امام رساند. امام با شنیدن ماجرا، بسیار ناراحت شد و ابروهایش را درهم کشید و متاثر شد و بلافاصله فرزندش حاج احمد آقا را صدا کرد و دستور داد کار خوشدل را زود پیگیری و حل کند! ... رنگ ما همه باز شد و همه در خدمت امام به گریه افتادیم.
خلاصه همان روز به دستور امام خمینی(ره)، خانه خوشدل به او بازگردانده شد و حاج احمد آفا از طرف امام به عیادت خوشدل در بیمارستان رفت و هزینه بیمارستان خوشدل را که آن زمان 60 هزار تومان تومان می شد از طرف امام پرداخت گردید و از خودش هم دلجویی شد و سرو و سامان یافت و با خانواده اش به همان خانه برگشت!
امام در همان دیدار فرمود: آقای خوشدل با این شعرش خدمتی بزرگ به مکتب عاشورایی سیدالشهداء (ع) و انقلاب اسلامی ما کرده است.
مرحوم مردانی گفت: در این دیدار دیگر موضوع دیگری مطرح نشد و حتی عزاداری دیگری هم نشد. همه ما از این اتفاق خوب خدایی خوشحال شدیم و اشک می ریختیم. بعدها مرحوم خوشدل خیلی هم انقلابی تر شد و اشعاری در موضوع انقلاب و امام و شهداء سرود و حتی در جبهه ها هم حضور یافت.
رحمت خدا به روان ملکوتی امام خمینی، خوشدل و محمدعلی مردانی باد.
من که آن زمان 28 سال داشتم اکنون بعد از گذشت 26 سال از آن دیدارم با مرحوم استاد محمدعلی مردانی، آن ماجرای سراسر حکمت و حماسه را نقل می کنم. شکر خدا.
مصطفی قلیزاده علیار
ارومیه/ 15 مهر1395
شامی شعر و ادب ارومیه
نگاهی به زندگی استاد محمود شامی
شاعر برجسته و نامی استاد محمود صادقپور متخلص به «شامی»، به گفته خودش در سال 1324 شمسی ( و در شناسنامه 1327) در روستای «بارجوق» از محال بکشلو در اطراف شهر ارومیه در خانواده¬ای کشاورز و باغدار به دنیا آمد و به قول خود در آغوش طبیعت بزرگ شد و روح و جانش از زیبایی¬های سحرانگیز طبیعت سرشار گردید، به طوری که در طول حیات پربارش و در مسیر آفرینش¬های ادبی همواره تحت تاثیر همان شگفتی¬ها و زیبایی¬های دلربا قرار داشته و هنوز هم بعد از هفتاد سال عمر پر برکت، همان انس و الفت دیرینه با طبیعت زیبا و حیرت¬آور را حفظ کرده است.
تحصیل و شعر:
شامی تحصیلات رسمی خود را تا ششم قدیم ادامه داد اما مطالعات عمیق و مستمر و گسترده او در عرصه ادبیات و دواوین شعرای فارسی و ترکی، ذوق فطری شاعرانه این شاعر باغدار را شکوفاتر کرد. مهم¬ترین منبع الهام شاعرانه شامی عبارت است از طبیعت زیبا، آثار شعرای بزرگ و واقعیتهای تلخ و شیرین جامعه. از استاد شامی تاکنون دو مجموعه شعر به نامهای: «طبیعتین قوینوندا» 1369(درآغوش طبیعت) و «داشلی یول» 1384(سنگ فرش) به چاپ رسیده و چندین دفتر و مجموعه شعر هم آماده چاپ و نشر دارد. در اشعار استاد شامی موضوعات انسانی و اجتماعی بیشتر مورد نظر است از جمله وطن دوستی، خانواده، منزلت زن، تربیت، طبیعت، شعور ملی، طنز انتقادی، خرافه ستیزی، ستایش قهرمانان ملی و شهداء، عدالت طلبی و فلکولور آذربایجان که می¬توان او را شاعر ارزشها و فرهنگ آذربایجان نامید چرا که از آداب و رسوم محلی و ضرب¬المثل¬های ترکی آذربایجانی منظومه¬هایی جاودانه و گاه طنزآمیز ساخته است.
او از دلداگان شعر و هنر شاعر بزرگ زمان استاد شهریار است. زبان لطیف و حماسی و ساختن تصاویر بدیع از ویژگی¬های شعری استاد شامی است و باید گفت که او در ادبیات آذربایجان جایگاهی والا و سبک و سیاقی مخصوص به خود دارد. شامی همزمان با عشق ورزی به آذربایجان و ایران، به شهر تاریخی ارومیه به عناون زادگاهش، عشقی آتشین و نگاهی واقع¬بینانه دارد: داغلارین اصلان بئجریب گوزل شانین شهرتین وار کؤرد، آسوری، ارمنی له قیریلمایان وحدتین وار یاشا- یاشا جوان اورمو دل استاد شامی به عنوان یک همسر و پدر نسبت به زندگی، همسر و دو فرزندش مزدک و مانی، سرشار از عشق و مهربانی است و در اشعارش این عشق پاک را انعکاس داده است. اما نگاه او به وطن بسیار گسترده و قابل ستایش است:
هارا قاچیرسینیز کؤچری قوشلار
ایندی کی ائل لرین یامان چاغی دیر
ایگیت اولان مگروطنی بوشلار
گـؤرنده مملکت غم دوستاغی دیـر؟!
شامی بازنشسته فروشگاه شهر و روستاست. او از 40 سال پیش در انجمنها و کانونهای ادبی ارومیه و در اغلب شبهای شعر و همایش¬های شاعرانه استان و گاه دیگر استانها حضوری فعال داشته و در جریان¬سازی ادبی در استان موثر بوده است. شامی علاوه بر ایران، در ممالک دیگر از جمله ترکیه و آذربایجان هم، شاعری شناخته شده است.
دوستلار منی سالین یادا
شعری از استاد شامی
من یاشادیم عؤمور بویو
توپ تفنگین قاباغیندا
شاهد اولدوم قان یاشلارا
آنالارین یاغیندا.
بیر فدایی شاعر اولدوم
آزادلیغین سوراغیندا
سیزدن اوزاق اولسون قادا
دوستلار منی سالین یادا.
*
گونوم کئچدی باشدان باشا
آجی - آجی، قره – قره
بیر گولمه دیم بو دونیادا
حسرت قالدیم خوش گونلره
نغمه قوشدوم، حیاتیمی
صرف ائله دیم بو هنره
اویمادیم شهرته،
آدا دوستلار منی سالین یادا.
نویسنده: مصطفی قلیزاده علیار
آذربایجان عاشیق و شاعر قادینلاری (4)
کؤچورن: فاطمه میرزاده
«تصنیفی-گولشاد» آدلی یگانه اثریندن باشقا، الده هئچ بیر یازیسی موجود اولمایان گولشاد، تاتارلار طرفیندن اسیر آلینیب تورکیهیه آپاریلمیش بئش قیزدان بیریدیر. تخمیناً 15- نجی عصرین سونو، 16- نجی عصرین بیرینجی یاریسیندا یاشادیغی احتمال اولونور. یگانه اثری اسارتده، آغیر، المله حیات کئچیرن آتا-آنا قوجاغیندان، دوغوما یوردوندان قوپاریلیپ غریبلییه آپاریلان «یئسیرلرین» دردینه ترجمهدیر. منظومهدن آنلاشیلدیغی کیمی بو قیزلار شام و حلب، ایستامبول، میصیر و باشقا اؤلکهلره، شهرلره آپاریلمیشلار. همین یئسیرلرین وطن حسرتی، غوربت دردی، آتا-آنا، دوغما اوجاق غصهسی ساده قوشمادان آشیب داشیر:
گویدن اؤتن بؤلگو - بؤلگو دورنالار
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
یاشیل گئیمیش ساریتئللی دورنالار
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
بیزی آپاردیلار تاتار خانینا
فتوا وئردیلر یئسیرین قانینا
بیر نامه گؤندردیم مشهد کانینا
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
بیزی گؤندردیلر او شاهیسردن
روم اؤلکهسی وارید اولدو یئسیردن
اول شام و حلبدن، شهری – میصیردن
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
بئش قیز ایدیک بیر آرادا، بو یئرده
یا الهی، درمان ائله بو درده
جانیم دورنا، هر وطنده هر ائلده
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
آخان چایلار یئسیرلرین یاشیدیر
آه و نالهم گؤیده ملک ائشیدیر
جانیم دورنا، چرخ و فلک ایشیدیر
بیزدن سلام اولسون آقام ائلینه.
بودور گلدی یئسیرلرین کاروانی
چاغیریرام یا مولانا یا غنی
قارا گئیدی عجم پیر و جاوانی
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
بیزی آییردیلار آتا –آنادان
یا ربّیم، سن قورتار بو غمخانادان
ایستامبول شهریندن، قوستاندینادان
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
بو سؤزو سؤیلهین یانار اؤزوندن
یاش یئرینه قان تؤکولر گؤزوندن
ملیک، سن قان بو گولشادین سؤزوندن
بیزدن سلام اولسون آغام ائلینه.
منبع: دنیز نشریه سی، نؤمره 66، تاریخ 14 بهمن 93
آذربایجان عاشیق و شاعر قادینلاری (3)
فاطمه میرزاده
گوللر پریسی
گوللر پریسی، گورجوستان رئسپوبلیکاسینین بورچالی ولایتینین فخرالی کندینده، 1790-نجی ایلده کندلی عائیلهسینده آنادان اولموشدور. ائودار، کندلی قادین اولان گوللر پریسی، ساز-سؤز عاشیقی اولموش، دئییلنه گؤره 135 ایل عؤمور سورموش و 1925-نجی ایلده دوغما فخرالی کندینده وفات ائتمیشدیر. عاشیق شعرینین قایدا-قانونلارینا، ائل هاوالارینا بلد اولدوغو اثرلریندن بللیدیر.
قادر آللاه، گل رحم ائله بو چاغا،
قویون نئجه تاب گتیریر بیچاغا،
قویاللار قبیره، بوکهللر آغا،
نکرئیینلر سؤال ائتسه نه دئییم؟
«بو دونیا دئدیگین بیر شیرین باغدیر»- دئیه، حیاتی جوشغون بیر محبتله سئوهن گوللر پریسینین الیندن، بیر نئچه عاشیق-شاعیر چیخمیشدیر. شعرلرینده دؤوری-زاماندان، حاقسیزلیقلاردان شیکایت وئریر. قارداشی اسماعیل دا شاعیر اولموشدور. تقدیم اولونان هر ایکی شعر قارداشینین محبت تاریخچهسی ایله علاقهداردیر. ائل آراسیندا بو محبتله باغلی رومانتیک روایتلر، حئکایهلر یاشاییر. شعرلریندن بئله چیخیر کی قافقاز حاکمی قارداشینی قافقازدان سورگون ائدیبمیش، او ایسه گئدیب تورکیهنین قارس ولایتینده قالماغا مجبور اولموشدور.
قافقاز جانشینینه
(قارداشی اوچون خواهیشه گلیرکن)
حؤکمدارسان، حضورونا گلمیشم،
آماندیر، قارداشیم ائلدن آییرما.
قوجالیب آنامیز، گؤزو یولدادیر،
بولبولو چمندن، گولدن آییرما.
تاپیلمیردی، وطنیندن قاچمیشدی،
ترلان ایدی یوواسیندان اوچموشدو.
یاد اؤلکهیه، قریبلییه دوشموشدو،
باغیشلا، طوطینی دیلدن آییرما.
پرییم گلمیشم سیزه منّته،
آماندیر، قارداشیم سالما ذلّته.
چکیب جزاسینی، دوشوب قوربته،
یاشیلباش سونانی گؤلدن آییرما.
آغلارام
قارسا طرف باخیب-باخیب آغلارام،
وورولوب کؤکسومه یارالار، قارداش.
سینهم اوستون چالین-چارپاز داغلارام،
دولانیر کؤنلومده هارالار قارداش؟!
عشقین بادهسینی یامان ایچیبسن،
درد الیندن تورک ائلینه قاچیبسان.
قوهومدان، قارداشدان نییه کئچیبسن؟
دیوان ایشه باخیب آرالار ،قارداش.
قلبیم قؤور ائیلهییر کؤهنه یارادان،
چوخ کئچمز چیخارسان قورخو-قارادان.
سیرا داغلار چکیلسئیدی آرادان،
گؤرونردی گؤزمه اورالار، قارداش.
پرییم، دردینه دؤزه بیلمیرم،
ساوادیم چاتماییر، یازا بیلمیرم.
سنسیز بو دونیادا دؤزه بیلمیرم،
گلمهسن باجیلار سارالار، قارداش.
منبع: دنیز نشریه سی، نؤمره 64 - نشر تاریخی 1393/10/16
و سایت «دنیزنیوز» www.daniznews.ir
گونشلی اؤلکهمیزین پارلاق استعدادلاری
امین گنج پرور «گونش»دن اوچ شعر
اشاره: «گونش» تخلصلو گنج استعدادلی شاعر «امین گنج پرور» 1378 گونش ایلینده اورمیه ده آنادان اولوب و هله اورتا مکتبی (دبیرستانی) بیتیرمه ییب، آمما شاعرلیکده چوخ مرحله لری بیتیریب و اؤزونو شاعرلیک مقامینا یئتیریب. کئچن آیلار اونون شعرلریندن «دنیز» نشریه سینده و باشقا مطبوعاتدا نشر ائدیلیب و سون گونلر بو 16 یاشلی گنج شاعرین «یوردومون گونشی» آدلی 75 صحیفه دن عبارت شعر توپلوسو، اورمیه ده یازنشر طرفیندن نشر اولوب و شاعرین ادبیات معلمی اولان تانینمیش شاعر، ناشر و تدقیقاتچی اوستاد بهرام اسدی بو کتابا اؤن سوز یازیب. امین گنج پروری بو موفقیته گؤره تبریک ائدیر، اوچ شعری اونون کتابیندان بیرگه اوخویوروق:
گؤزللنیر
بـــاهار گلـیر قیــــش یــئرینه اؤلــکـــه ده چــؤل گؤزللنیر
داغ دؤشـوندن چایلار آخیــر اؤلــکـه ده گـــؤل گؤزللنیر
داغ اوســتـه واردی لالـه لـــر گــولده دوروبـــــدو ژالـه لـر
داغدان آخـیـر شـلالـــه لـــر اؤلکـه ده ســـئل گـؤزللنـــیر
بـو یـــاشـیللیق عؤمره بـــدل آغـاجـلار گـول آچیر گــؤزل
بـولبــول گولـه اوخـور غــزل اؤلکـه ده گــــول گـؤزللـــنیر
گــتـــــیردیـلر بـولـود یئل لـر یـاشیللانا یانـیـــــق چـــؤل لـر
بــارلـی اولا آیـــلار، ایــللــر اؤلـکــــه ده ایـل گــؤزللــنیــر
«گونش»گــلـیب گـؤزل باهار یاشیللانــیـــــــبدی روزگــار
ائللر بوردا یــــوز ایـل یــاشار اؤلـــکه ده ائـــل گؤزللنیــــر.
مژده یئتیر!
مژده یئــتیر گــــوللره، گلدی باهار چـــــــؤللره
عشوه ائـــــــده ائـــــللره نـــازلانا بـــــولبوللره.
تازه لنیر روزگــــــار، اؤلکه یه گلدی باهــــــار
بوردا آدام یوز یاشـــــار اؤلکه دوشـــــر دیللره
یئتدی باهار بایرامـــی، سؤندو کدرلر شامــــی
گلدی سئوینج ایامی شادلیـــــــق اولوب ائــللره.
اؤلکه نی گؤیچک بزیر، بوزلاری بیر بیر ازیــــر
گولزاری بولبول گزیر، ماهنی دئییـــــــر گوللره
بولبول اوخور گؤر نئجه، چون گولو وار یوز نئچه
آمـــما«گونش» هرگئــــجه شعر اوخویور یئللره.
آذربایجان
اوشــاقــلــیقدان آذربایجان کؤنـلومده تختــینی قــوردو
ســؤزلریمـده صـحـبتیمده آذر ائـلـــــی باشـدا دوردو
آذربـایـجـان شهـرتی ایلــه ایگیدلرین قــــدرتی ایـلــه
سازی، سؤزو، صحبتی ایلـه آدی سانـــی وار مشـهـوردو
واردی چـوخلو باغچا-باری یـــایــلاقـلاری لالـــه زاری
عــلـعسگر تـک صنعتکاری دونـیاد ایــنجـی دیـر دوردو
قورقـودون دیـاری سنسن بـئیرک افــتخـاری سنســن
ائلیمین وقــــاری سنسـن فــضــولـی نــسیمی یوردو
آزالمــاییـــــر قونــاقلارین هر آن جــوشور بولاقلارین
جنت سایاق بوجــاقــلارین خاینلـــــره اینــان گــوردو
جنت ســایــاقدیــر هریـانی داغلاریندا قیــزیل کـــانــی
ارنــلریــن اولـدوز سانــی ای وطـنیم بو نه سـیـــردی؟
منبع: سایت «دنیزنیوز» www.daniznews.ir
بخش مقالات