شامی شعر و ادب ارومیه
نگاهی به زندگی استاد محمود شامی
شاعر برجسته و نامی استاد محمود صادقپور متخلص به «شامی»، به گفته خودش در سال 1324 شمسی ( و در شناسنامه 1327) در روستای «بارجوق» از محال بکشلو در اطراف شهر ارومیه در خانواده¬ای کشاورز و باغدار به دنیا آمد و به قول خود در آغوش طبیعت بزرگ شد و روح و جانش از زیبایی¬های سحرانگیز طبیعت سرشار گردید، به طوری که در طول حیات پربارش و در مسیر آفرینش¬های ادبی همواره تحت تاثیر همان شگفتی¬ها و زیبایی¬های دلربا قرار داشته و هنوز هم بعد از هفتاد سال عمر پر برکت، همان انس و الفت دیرینه با طبیعت زیبا و حیرت¬آور را حفظ کرده است.
تحصیل و شعر:
شامی تحصیلات رسمی خود را تا ششم قدیم ادامه داد اما مطالعات عمیق و مستمر و گسترده او در عرصه ادبیات و دواوین شعرای فارسی و ترکی، ذوق فطری شاعرانه این شاعر باغدار را شکوفاتر کرد. مهم¬ترین منبع الهام شاعرانه شامی عبارت است از طبیعت زیبا، آثار شعرای بزرگ و واقعیتهای تلخ و شیرین جامعه. از استاد شامی تاکنون دو مجموعه شعر به نامهای: «طبیعتین قوینوندا» 1369(درآغوش طبیعت) و «داشلی یول» 1384(سنگ فرش) به چاپ رسیده و چندین دفتر و مجموعه شعر هم آماده چاپ و نشر دارد. در اشعار استاد شامی موضوعات انسانی و اجتماعی بیشتر مورد نظر است از جمله وطن دوستی، خانواده، منزلت زن، تربیت، طبیعت، شعور ملی، طنز انتقادی، خرافه ستیزی، ستایش قهرمانان ملی و شهداء، عدالت طلبی و فلکولور آذربایجان که می¬توان او را شاعر ارزشها و فرهنگ آذربایجان نامید چرا که از آداب و رسوم محلی و ضرب¬المثل¬های ترکی آذربایجانی منظومه¬هایی جاودانه و گاه طنزآمیز ساخته است.
او از دلداگان شعر و هنر شاعر بزرگ زمان استاد شهریار است. زبان لطیف و حماسی و ساختن تصاویر بدیع از ویژگی¬های شعری استاد شامی است و باید گفت که او در ادبیات آذربایجان جایگاهی والا و سبک و سیاقی مخصوص به خود دارد. شامی همزمان با عشق ورزی به آذربایجان و ایران، به شهر تاریخی ارومیه به عناون زادگاهش، عشقی آتشین و نگاهی واقع¬بینانه دارد: داغلارین اصلان بئجریب گوزل شانین شهرتین وار کؤرد، آسوری، ارمنی له قیریلمایان وحدتین وار یاشا- یاشا جوان اورمو دل استاد شامی به عنوان یک همسر و پدر نسبت به زندگی، همسر و دو فرزندش مزدک و مانی، سرشار از عشق و مهربانی است و در اشعارش این عشق پاک را انعکاس داده است. اما نگاه او به وطن بسیار گسترده و قابل ستایش است:
هارا قاچیرسینیز کؤچری قوشلار
ایندی کی ائل لرین یامان چاغی دیر
ایگیت اولان مگروطنی بوشلار
گـؤرنده مملکت غم دوستاغی دیـر؟!
شامی بازنشسته فروشگاه شهر و روستاست. او از 40 سال پیش در انجمنها و کانونهای ادبی ارومیه و در اغلب شبهای شعر و همایش¬های شاعرانه استان و گاه دیگر استانها حضوری فعال داشته و در جریان¬سازی ادبی در استان موثر بوده است. شامی علاوه بر ایران، در ممالک دیگر از جمله ترکیه و آذربایجان هم، شاعری شناخته شده است.
دوستلار منی سالین یادا
شعری از استاد شامی
من یاشادیم عؤمور بویو
توپ تفنگین قاباغیندا
شاهد اولدوم قان یاشلارا
آنالارین یاغیندا.
بیر فدایی شاعر اولدوم
آزادلیغین سوراغیندا
سیزدن اوزاق اولسون قادا
دوستلار منی سالین یادا.
*
گونوم کئچدی باشدان باشا
آجی - آجی، قره – قره
بیر گولمه دیم بو دونیادا
حسرت قالدیم خوش گونلره
نغمه قوشدوم، حیاتیمی
صرف ائله دیم بو هنره
اویمادیم شهرته،
آدا دوستلار منی سالین یادا.
نویسنده: مصطفی قلیزاده علیار
شعر
ای طبیعت گونو یاشا!
محمود صادقپور «شامی»
بو شعر فروردین آیی نین 13-جو گونو، طبیعت گونونه عایددیر. بو موضوعدا شعر یازیلماییب. حؤرمتلی اوستاد شامی اؤلکهمیزده خلق آراسیندا اولان گؤزل قایدالاردان، عنعنوی دویوملار و دئییملردن الهام آلاراق «طبیعت گونو» آدلی بو مثنوینی یازمیشدی. «طبیعت گونو» شاعرین یئنی شعرلریندندیر و ایندیه کیمی چاپ اولماییب، بیرینجی دفعه اولاراق «دنیز»ده نشر ائدیلیر:
بوگون طبیعت گونودور
گزمگه فرصت گونوندور
چؤللر هامی اوزه گولور
بیر باخ داغا- دوزه گولور
«پیشپیشا»لار تومتوم آچیب
هر طرفه عطیر ساچیب
آغاجلار نه اویانیبلار!
الوان گوله بویانیبلار
ائللر چیخیب داغا-باغا
حتی یاغیش یاغایاغا
«اورمیه»نین بو چاغیندا
آخار چایلار قیراغیندا
چمنلرین فرشی اوسته
ائللریمیز دسته دسته
سئوینجایله شنلیک ائدیر
چالیر، اوینور، جالمان گئدیر
نه گؤزلدیر داغ- درهلر
سیخ مئشهلر، منظرهلر
گؤزل قیزلار، اودور گلیر
چیچک دریر، گول دستهلیر
تا اؤزونه تاپسین اری
دوگونلهییر بیتگیلری!
بعضیلری توپ اویناییر
باغدا «گیزلن پوپ» اویناییر
بعضیلری «کیفلان» گئدیر
گؤرنلری حیران ائدیر
ساچلارینی وئریر یئله
باخان دویمور اینجه بئله
اوشاقلار دا چمن اوسته
اویناییرلار «پیلله دسته»
«رسام» گلیر فیرچا الده
دولانیر یامیاشیل چؤلده
شکیل چکیر داغ-درهدن
هر بیر گؤزل منظرهدن
ای طبیعت وورغونلاری
گلین بیزیم یوردا ساری
باخین سولار اؤلکهسینه
قولاق آسین قوش سسینه
نئجه گؤزل اوخویورلار
یووالارین توخویورلار!
محشر ائدیر بهار بوردا
نه یاپیشیر ناهار بوردا!
داغدان گلیر گور شلاله
شعله چکیب یانیر لاله
سولار آخیر شاققیلداییر
سماورلر پاققیلداییر
قیز-گلینلر بیتیردیگی
ائولریندن گتیردیگی
«گؤی»لرینی سویا آتیر
حکمتی وار اونا خاطیر:
«کؤوشن» اولار جنت تکین
آدام بویدا چیخار اکین
*******
یاواش- یاواش قاش قارالیر
آخشام گلیر گون دارالیر
سس-سمیرلر هامی باتیر
گئتمگین ده وقتی چاتیر
آیریلیق اولور چوخ چتین
قوینوندان بو طبیعتین
یئردن دورور آنا قادین
سسلر ارین هم اؤولادین
زورلا ییغیر اؤز باشینا
تپیلیرلر بیر ماشینا
دوشوب یولون اثرینه
قاییدیرلار ائولرینه
*********
ایندی قیزلار اولوب یامان
گلیب ائوه چاتان زمان
تک نیتی بودور دیلده:
اره گئتسین یئنی ایلده
یادا سالیر ایگیت یارین
چیخاریر اؤز باشماقلارین
باخ ایشینه دقت ائله
آستانادا قویور بئله:
ائوه طرف دابانلاری
بورنو دؤنور چؤله ساری
دئییبلر کیم بئله ائدر
ائودن چیخیب گلین گئدر...
یاشاسین بو دبلری میز
اونوتماریق اونلاری بیز
بئلهلیکله ایل بایرامی
ائل بایرامی، گول بایرامی
«اورمیه» ده چاتیر باشا
ای طبیعت گونو یاشا!
*********
اما منه معمادی
نییه شومدور «اون اوچ» آدی؟!
خورباخاندا عوام سنه
یامان آجیق گلیر منه
اینجیسه ده اگر هامی
سئودهجکدیر سنی «شامی»
سندن الهام آلاجاقدیر
جوشوب قلم چالاجاقدیر
او اینانماز خرافاتا
جهالتدن دوغار خطا.
93/01/13
منبع: «دنیز »هفته نامه سی - شماره 52، نشر تاریخی 93/02/14
وفالی کؤپک (تمثیل)
استاد محمود صادقپور«شامی» - اورمیه
بیراووچو آتینی چاپیردی یولدا
چیگنین ده توفنگی، یانین دا کؤپک
کؤپک نئجه کؤپک؟ ایرنگی آلا
گؤزلری میرواری تؤک لری ایپک
شیکارا گئدنده تازی دان یئیین
عین اصلان کیمی بئل، بوخون، کؤره ک
قاچیب گتیرردی ووران قوشلاری
هردن صاحابیلا ائیله ردی هَنـَک
اوگون ده شیکاردان گلیردی اونلار
ایت آتین دالیجا قاچاراق زیرک
گؤردو صاحابی نین دوشدو خورجونو
ایچینده پول، قیزیل وارایمیش دئمک
کیشی نین اولمادی بوندان خبری
نییه کی اوچوردی آت مثل کولک
دئدی اؤز اؤزونه او وفالی ایت:
بو ایشی من اونا قاندیرام گره ک
هوروب، میریلدادی، آتیلیب دوشدو
هر اویون چیخارتدی زای اولدو امک
یئیه سی سؤیله دی: بونا نه اولوب؟!
یقین قودوروبدور یوخدور داها شک
اونو گولله له دی قوش توفنگی له
دئدی: بیر قودوزدی اؤلر به در ک
بلی او ایتینی اؤلدوروب گئتدی
آمما ایشین سونو نه اولدو گؤره ک:
آتی چاپا- چاپا چاتدی ائوینه
خورجونو گؤرمه دی سیخیلدی اؤره ک
هر ایکی الینی چالدی باشینا
دئدی: یازیق اولدوم آخیر ای فلک
آختاریب تاپماغا گئری قاییتدی
نه گوردو؟ یول اوسته قالیب او جمدک
اؤلوسوده اونون گؤزه تچیسی دیر
خورجونو دیشینده ساخلاییب هـَلـَک!
سؤیله دی: من سنی اؤلدوردوم، آمما
سن منی آتمادین جان وئره نه دک
نییه ووردوم سنی سینایدی الیم
نئجه باخیم سنه؟ کور اولسون ببک
دوشوب قوجاقلادی اونون باشینی
بولوت کیمی توتقون اؤره گی کؤوره ک
زارها- زار آغلادی اولدو پشیمان
دئدی اؤز اؤونه: بو جزاندی چک
«شامی» آدام اوغلو چیی سوت امیب دیر
اونا بئل باغلاما، کلک دیر،کلک
بعضی آدام لاردان ایت وفالی دیر
بیر عؤمور اونوتماز یئسه بیر چؤره ک.
نگاهی به شعر شامی - 3 ( ترجمه)
شاهرخ رضوانی
بمان شاعر!
ترجمه فارسی شعر " کندیمیزدن آیریلاندا " (هنگام جدایی از روستایمان)
سروده ی محمود صادقپور (شامی)
مترجم : شاهرخ رضوانی
بقیه ترجمه
سحر گه روبرو گردید با من نگاری شوخ چشم کوزه بر دوش
چو دیدم بافه های زلف او را ز دیدارش شدم سر مست و مدهوش
**
در آن وقت و مکان با چشم گریان نگاهم کرد آن خوشروی فتّان
نگاه فتنه انگیزش به من گفت سخن هایی حزین از درد هجران
**
کلامش اینچنین می گشت جاری بمان شاعر بمان در روستایت
مکن دوری ز آغوش طبیعت دلم را شاد کن از نغمه هایت
مردّد گشتم از رفتن در آن دم نگار نازنین چون راه را بست
و پنهان از نگاهم اشک ها ریخت به خود گفتم که راه دیگری هست؟
**
بمانم یا نمانم مانده بودم چه گویم در جواب آن فریبا
بدو گفتم نخواهم برد از یاد طبیعت را ، شما را ، روستا را
**
و رودی که در آنجا بود جاری خروشان گشت و گفتا وای، ای وای
نباید دائما یکجا بمانی سفر کن این زمان برخیز از جای
بیا دیگر در این خطّه نمانیم بیا تا سمت دریاها برانیم
**
نباید ماند، باید تاخت اکنون تمام جاده ها گفتند با من
مبادا آن پری روی فسونکار پشیمانت کند از عزم رفتن
نهفته در وجودت جان والا نمی گنجی تو در آبادی ما
**
از آغوش طبیعت می گریزم مسیرم از رهی پر سنگ و خار است
بسان ابر بغض آلود و غمگین در این ره چشمهایم اشکبار است
**
نشاط انگیز و گلگون روستایم نگاهم می کند با چشم گریان
من و او دور می گردیم از هم رسیده موسم غمگین هجران
**
نظر می افکنم بر راه رفته زمان رفتنم با حسرت و آه
بگوشم می رسد هنگام رفتن صدای کوچه و دیوار این راه
بمان شاعر مبر از بیاد ما را نمی بینی مگر این گریه ها را
منبع: دو هفته نامه "دنیز" شماره 17 مورخ 7/4/91 – چاپ ارومیه
نگاهی به شعر شامی - 2( ترجمه)
شاهرخ رضوانی
بمان شاعر!
ترجمه فارسی شعر " کندیمیزدن آیریلاندا " (هنگام جدایی از روستایمان)
سروده ی محمود صادقپور (شامی)
مترجم : شاهرخ رضوانی
از آغوش طبیعت می گریزم مسیرم از رهی پر سنگ و خاراست
بسان ابر بغض آلود و غمگین در این ره چشمهایم اشکبار است
**
نگاهم می کند با چشم حسرت نشاط انگیز و گلگون روستایم
منم فرزند او ، او نیز مادر سرود هجرتم را می سرایم
**
درختی شاخه گسترده است اینجا که راهم را بگیرد تا بمانم
تو گوئی دختری خوشرو و زیباست که حلقه می زند بر بازوانم
**
درخت خوش صدای خوب منظر چنین گوید به من با مهربانی
مرو ای نغمه ساز زندگانی تو باید تا ابد اینجا بمانی
**
هزاران مرغ زیبای طبیعت به من نزدیک می گردند اینجا
بمان شاعر، بمان در خانه ی خود همه گویند با من این سخن را
**
شکفته غنچه های روستایم شکوه انگیز و زیبایند و طنّاز
نمی خواهند از من دور باشند شگفتی های این دنیای پرراز
**
به هنگام عبور از کوهساران هزاران صخره می گیرند راهم
همه از رفتن من اشکبارند درخت و باغ و رود و چشمه ها هم
بمن گویند هر یک این سخن را مرو شاعر از این گلزار زیبا
**
به من چسبیده خاری از گل سرخ که می گوید مرا اینجا بمانم
چرا عزم سفر داری از اینجا تو هستی شیره ی روح و روانم
**
هوا و آسمان و ابرها نیز همه طوفانی و پر اشک و آهند
و صد ها صخره و دیوار و تپه برای رفتن من سدّ راهند
**
و می پیچند پیچک های پیچان برای ماندن من ، دور پایم
صدای باد می آید ز هر سو پر است از این نوا ها گوش هایم
چرا عزم سفر داری از اینجا بما ن شاعر ، مبر از یاد ما را
ادامه ترجمه را در قسمت بعدی بخوانید
منبع: دو هفته نامه "دنیز " شماره 17 مورخ 7/4/91 – چاپ ارومیه