علی (ع) مرشد عاشقان حق
یاد هست یک وقت حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) در شأن مولای موحدان و متقیان، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب – علیه السلام – کلامی به این مضمون فرمود: اهل عرفا ن علی (ع) را از خود می دانند، اهل حکمت و فلسفه، اهل علم و اندیشه و حتی پهلوانان نیز آن حضرت را از خود می دانند و خود را به ایشان منسوب می دارند(نقل به مضمون).
من بر این سخن آن مرد بزرگ می افزایم که همه «عاشیق های آذربایجان» در طول پانصد سال گذشته از زمان شاه اسماعیل صفوی شیفته مولای عاشقان حق علی (ع) بوده اند علی را مولا و مرشد خود می دانسته اند و در سروده ها و اجرای آهنگهای حماسی و شور انگیز عرفانی خود به عشق علی (ع) و اولاد علی خوانده اند و دلها را تسخیر کرده اند و معارف تشیع را به این روش در جشن و شادی ها، در شهرها و روستاها و عشایر در هاله ای از عشق و عرفان و معنویت منتشر ساخته اند. برای همین است که هنر موسیقی عاشیق های آذربایجان همیشه پاک و روحانی و حماسی و ارشاد کننده بوده است. شخصیتهای هنرمند و پاک دل و عاشق حق همچون «عاشیق قربانی» (معاصر و مرید شاه اسماعیل صفوی)، «عاشیق عباس توفارقاتلی آذرشهری» (معاصر شاه عباس اول)، «عاشیق مصطفی دول لو» (اهل ارومیه، قرن 13هـ.ق)، عاشیق «علی عسکر» ( جمهوری آذربایجان، قرن 14 هـ.ق) و ... انسانهایی معنوی و عارف پیشه و اهل ارشاد و بسیار تأثیر گذار بوده اند و آثارشان سرشار از مضامین بکر معرفتی و عرفانی و شیعی و اجتماعی و مبارزه با ظلم و ستم و نهی از ریاکاری است. مردم در طول تاریخ این قبیل هنرمندان را مردان الهی می شناخته اند و می شناسند، به آنان احترامی معنوی و روحانی قایل بوده اند و هستند و آنان را «حق عاشیقلاری» (عاشیقان حق) می دانستند و می نامیدند. شاید از همین منظر است که حکایاتی عرفانی و شگفت آور و گاه حتی افسانه آمیز از زندگانی اسرار آمیز آن حق باورانِ عاشق حق نقل کرده اند. اینها همه از عشق علی است و جذابیت کلام این عاشقان حق نیز از جذبه مولایشان علی است.
یا حق، یا علی!
مصطفی قلیزاده علیار
محفل عاشقان – 5
دوشنبه 10 رجب 1432 برابر با 23 خرداد 1390، بعد از ظهر محفل عاشقان کانون موسیقی حوزه هنری آذربایجان غربی در ارومیه، با حضور داریوش علیزاده مسؤل واحد موسیقی تشکیل گردید. عاشیق علی کریمی قره آغاجی و مصطفی قلیزاده علیار دو مجری ثابت محفل در جایگاه خود نشستند. ابتدا قلیزاده علیار با یاد آوری ایام عبادی و سرنوشت ساز ماه رجب و تبریک سالروز میلاد حضرت امام محمد تقی الجواد (ع) امام علی (ع)، عاشیق ها را به مطالعه اشعار شاعران بزرگ توصیه کرد و افزود: عاشیق ها زبان گویای ایل و تبار و ملت خود هستند و باید با مطالعه دقیق اشعار شاعران اصیل، اندیشه، زبان و هنر خود را غنی تر گردانند وگرنه، سطحی و غیر مؤثر خواهند بود.
عاشیق علی کریمی قره آغاجی نیز ضمن خوش آمد گویی به حضار، تذکراتی در زمینه رعایت اخلاقی هنر عاشیقی به هم قطاران خود یادآور شد و از هنرمند پیشکسوت عاشیق « اسمعلی لطفی» برای اجرا دعوت کرد. این عاشیق 75 ساله از شاگردان مرحوم عاشیق درویش و پیرو سبک عاشیقی اوست. وی با آهنگ «تره کمه» خواند:
کربلا و کعبه، محراب و مکه/ هم اوزونو گؤرمک زیارتیمدیر
قاشین قبله اولسا یانه دؤنمره م/ گئجه- گوندوز فکر و خیالتیمدیر.
سینه مه چکمیسن داغ یمنی/جنت زمانیندان آییرما منی
گوندوز چاغیرارام سنی یا غنی/ امام هشتم ده شفاعتیمدیر
عاشیق اسمعلی در آهنگ «دوراخانی» هم زمزمه کرد:
یاتمیش ایدیم خواب غفلت ایچینده/ کیمسه گلدی منیم درسیم آندیردی...
امیر قاسمی شعری از عاصم اردبیلی قرائت کرد که تقلیدی سخت ناشیاته از «سهندیه» استاد شهریار بود!
بعد از آن نوبت نخستِ دومین عاشیق محفل، «عاشیق علی عابدینی یکانی» رسید که با شور وحال خاص خود در آهنگ «شرور» شعری از بختیار وهاب زاده خواند:
قوجالدیر انسانی قوجالمیر زمان/ اوره یین آتشی، کؤزو قوجالمیر/
داغلاری، داشلاری قوجالدان زمان/ باخیرام دونیایا اؤزو قوجالمیر...
بعد شعری مشهور از «محمد آراز» را در آهنگی دیگر خواند:
بلکه بو یئرلره بیرده گلمه دیم/ دومان سالامات قال، داغ سالامات قال/
آرخامجا سو سپیر گؤیده بولودلار/ نیسان سالامات قال، یاغ سالامات قال ...
عاشیق علی عابدینی یکانی حافظه ای قوی و پر از اشعار مختلف از شاعران دارد و این نعمتی است مبارک.
استاد محمود شامی از شاعران مشهور، پر تلاش و در عین حال بی ادعا و متواضع ارومیه یادی از مرحوم میر عباس بزرگ امین و خانه هنری او کرد که خانه هنر و شعر و ساز بود و شعری در این رابطه خواند. عاشیق قربان پور ولی علیار هم در جمع عاشیق ها به دعوت آنان از سفر اخیرهنری خود به چند کشور اروپایی گفت که مورد پسند جمع حاضر قرار گرفت.
عاشیق اسمعلی لطفی برای بار دوم دعوت شد و دو آهنگ (محترمی و شکر یازی) اجرا کرد و اشعاری از عاشیقهای گذشته در مدح مولا علی (ع) – که عاشیق ها هم آن حضرت را مولای خویش می دانند و می خوانند – ترنم کرد از جمله:
آدمدن بویانا، خاتم دن بری/ کیم ووراردی ذوالفقاری سنین تک؟...
کؤنلوم بو عشق ایله اولوب آشنا/ کؤنلومو یاندیردین عشق آتشینه
خیبر دعواسیندا، مرحب باشینا/ کیم ائندیردی ذوالفقاری سنین تک؟
درگاهقلی عطارد هم شعری خواند که مصداقی بود در مایه های « پیرانه سرم عشق جوانی به سر افتاد!»
عاشیق دهقان هنرمند معروف و پیش کسوت ارومیه سخنانی در باب هنر عاشیقی گفت و اینکه: عاشیق ها مراتبی دارند و باید آن را رعایت کنند و ... یک گله گذاری هم از یکی از نوازندگان معروف ساز عاشیقی در باکو کرد. بابا علی جوانمرد دو شعر خواند یکی در موضوع اعتیاد و دیگری در موضوعی دیگر. البته گاه ناپخته و خام.
عاشیق علی عابدینی یکانی برای بار دوم دعوت شد که دو آهنگ شاد زد و با اشعار و سخنان شوخ، حال و هوای محفل را عوض کرد و خاطره ای طنزآمیز از مرحوم «عاشیق اصلان خویی» نقل نمود که وی در یک جشن عروسی بنا به درخواست پدر داماد، در تعریف داماد سنگ تمام گذاشته و قبل از آنکه داماد را ببیند عالی ترین توصیفات رشادت و مردانگی و بلند قامتی و رعنایی و زیبایی را نثار او کرده بود؛ اما بعد که داماد را از نزدیک می بیند، با صدای بلندی می گوید: حیف از آن تعریفها و توصیفات که من نثار این بچه ریزه میزه یِ نیم وجبی کردم!... جماعت محفل خندیدند و سر ذوق آمدند.
حاج کامل نوروزی «مسکین» در آستانه 13 رجب با تبریک فرا رسیدن میلاد علی (ع) شعری هیئتی در مدح آن حضرت خواند و صلواتی از جماعت گرفت:
بیت خداده گلیب عالمه مولای عشق/
نور علی دن تاپیب کعبه تولای عشق...
عاشیق عبدالله اشرفی هم در وقت اضافی محفل دعوت شد که با اجرای آهنگ، شعری از مختار صادق زاده خواند:
عاقل انسان آچ گؤزونو آییق اول/ بو دونیا نه سنه، نه منه قالماز...
عجل سایماز بو عاقلدیر، او دلی/ آخیردا بوش قالار هامی نین الی/
آتالار سؤسوزودور، ائلین مثلی: آغلایانین مالی گوله نه قالماز..
(منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه هنری آذربایجان غربی و هفته نامه آراز آذربایجان، شنبه 28 خرداد 90)
عشق به امام علی (ع) درون مایه ی ادب و اندیشه و هنر و عرفان مسلمانان است.
انجمن ادبی آراز- 26
امروز تقریباً همه شاعران – جز دو - سه نفری – به مناسبت فردا (13 رجب) در اشعارشان به ساحت امام علی بن ابی طالب (ع) ادای احترام و اظهار عشق کردند. قبل از شروع شعر خوانی شاعران، دبیر کانون شعر و ادب حوزه هنری آذربایجان غربی طی سخنانی به شخصیت الهی و جامع امیر المؤمنین علی (ع) اشاره کرد و افزود: شخصیت جامع الاطراف علی (ع) در ادبیات همه مسلمانان و حتی غیر مسلمانان تأثیر عمیق گذاشته است، عشق به امام علی (ع) درون مایه ی ادب و اندیشه و هنر و عرفان مسلمانان بوده است. بعد از آن روح الله قنبرپور تجنیس (دستان) خواند و علی صلاحلو دو شعر ، یکی فارسی و دیگری ترکی:
نئیله رم من اؤزگه یاری، اؤز نگاریم وار منیم/
هر گؤزل گولدن گؤزل بیر گلعذاریم وار منیم...
شاعر جوان، نجیب محمد عابدینی چند رباعی تقدیم مولا (ع) نمود:
وقتی همه بیچاره ی شرمندگی اند/
دستان نوحیثیت بخشندگی اند/
امروز تمام شهر اذعان دارند:
پیش تو گرفتار سر افکندگی اند.
عابدینی یک شعر ترکی آزاد هم خواند که مثل اشعار فارسی اش پر از طراوت و تازگی بود.
هنرمند مشهور «عاشیق نباتعلی علیزاده» مهمان ویژه کانون شعر و ادب بود که با اجرای یک آهنگ حماسی عاشیقی ( محترمی)، در مدح امیر مؤمنان علی داد سخن داد و حاضران را بر سر شوق و ذوق آورد:
جمالین شعله سی آی ایله گوندور/
گونشلندی کلّ جهان یا علی/
آدین ابجد حسابیندا یوز اون دور/
ارنلر سروری جانان یا علی!
بیر آدین اوخودوم فاتح خیبر/
بیر آدین سسله دیم حیدر صفدر/
بیر آدین چاغیررام شافع محشر/
بیر آدین ناطق قرآن یا علی!
و در آهنگ «مصری» شعری از خسته قاسم خواند:
قالمیشام غملر ایچینده/ یئتیش دادیما یا علی/
لشکر کفار ایچینده/ یئتیش دادیما یا علی .
سید حیدر علی آران هم عرض ارادتی به جدش علی مرتضی نمود:
سلام/ ای زیباترین نام/ مولای عاشقان/
ای بوتراب/ که تراب از تو آبرو گرفت...
زمزم به نام نامی تو/ عطر و بو گرفت/
و کعبه با نام تو زاده شد دوباره...
خانم مهناز صابونی غزلی تازه تقدیم کرد که حاکی از تلاش تازه او در عرصه شعر است به مطلع:
صدایت می کند تکرار، بگو حاضر، بگو حاضر...
جعفریه احمدیه، ترکی می نویسد که از نظر اندیشه حرفی برای گفتن دارد، اما از نظر زبان شعری و ساختار زبان ترکی، جای چون و چرای بیشتری دارد وبه نظر می رسد هنوز آن زبان لازم را نیافته با این حال اصرار در روش نا هماهنگ و غیر مرسوم و گاه ناصواب انتخابی خود دارد! ایشان این هفته عرض ارادتی به امام علی (ع) کرد پر محتوا، اما در قالب همان زبانی که گفته شد. قلیزاده علیار دبیر کانون شعر و ادب، با احترام تمام به احمدیه نکته مزبور در باب زبان شعری وی را متذکر شد و اضافه کرد: شاعر برای دست یافتن به زبان مورد پسند خواص و قابل فهم عموم باید ادبیات و آثار بزرگان آن زبان را بخواند و امروز آثار و کتب خیلی مفیدی در دسترس هست که آقای احمدیه باید اندیشه های خوبش را در این شیوه بیانی بزرگان آذربایجان ارائه نماید و گر نه، به خشت خام می ماند با عرض معذرت!... دیگر شاعران و منتقدان نیز اظهار نظرهای مشابهی کردند که البته احمدیه ظاهراً زیر بار نمی رفت!
استاد علی محمدیان سر ارادت به درگاه عشق مولا علی فرو آورد:
به تقوا مظهر اعجاز یزدانی تو ای مولا /
همانا معنی آیات قرآنی تو ای مولا...
غلامرضا دانش فروز شاعر فاضل و محقق ادبی فروتن و بی ادعا، در قالب مخمس، شعری تقدیم مولا علی کرد به مطلع:
دل من به نغمه بنشین به طراوت بهاران...
زهرا کریم زادگان (مجری کانون شعر) شعری از خود نثار آستان امام علی کرد.
علی آزاد قوشچی دبیر بازنشسته ادبیات و شاعر که برخی از کلمات نهج البلاغه را به نظم کشیده و در کتاب « زلال معرفت» منتشر کرده بی هیچ حمایتی از سوی بنیاد نهج البلاغه و ... پشت تریبون قرار گرفت و تعدادی از آن آثار علوی اش را خواند و چند جلد از کتابهایش را به رسم اهدا روی میز گذاشت تا علاقمندان بردارند. خب، تقبل الله!
شاهرخ رضوانی هم غزلی با مضامین اجتماعی خواند به مطلع:
حاصل جمع من و تو در جهان ما می شود/
با همآوایی ما در شهر غوغا می شود
و غزلی به مطلع: عطش عشق تو را می طلبم، می خواهم ...
علی غنی زاده با چند شعر آمده بود، عرض ارادت به امام علی (ع):
چون رائحه گلاب ناب است علی ..
یک ملمع ترکی – فارسی از « علی ای همای رحمت» استاد شهریار ساخته بود و یک شعر دیگر به یاد شهیدان و با یادی از شهید حاج مهدی امینی خواند.
محمود عالمی، بابا علی جوانمرد، گریم کل اندام و حاج کامل نوروزی هم شعر خواندند. در پایان استاد محمود شامی شعری دل انگیز و لطیف خواند به مطلع:
ای حاییف، عؤمرومون کئچدی بهاری/
سولور یاناغیمدا گول یاواش – یاواش
یاغیر قوجالیغین باشیما قاری/
گؤر نئجه آغاریر تئل یاواش – یاواش!
امروز 26 مهر ماه 1389 در ارومیه کانون عاشیقهای آذربایجان در محل حوزه هنری آذربایجان غربی افتتاح شد.این حرکت هنری اقدام بسیار شایسته و به موقعی بود و اگر درست ساماندهی و اداره شود و از آفتهای افراط و تفریط مصون باشد، می تواند در حفظ و گسترش این هنر مردمی خیلی تأثیرگذار گردد.