همایش بررسی اندیشه های عرفانی در شعر امام خمینی (ره) در ارومیه برگزار شد
دنیزنیوز: در آستانه سالگرد ارتحال بیست و چهارمین سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، همایش بررسی اندیشه های عرفانی امام خمینی (ره) از سوی حوزه هنری در ارومیه برگزار شد.
رئیس حوزه هنری آذربایجان غربی با بیان اینکه هدف از برگزاری این همایش تبیین جوانب شخصیت جامع امام خمینی بود، افزود: شخصیت جامع الاطراف امام خمینی (ره) جنبه های گوناگون علمی، فقهی، سیاسی، عرفانی، اجتماعی و ادبی دارد و تمام این جوانب شخصیت ایشان در همه عرصه ها به ویژه در ادبیات عرفانی ما تأثیرگذار بوده است.
علیرضا نوروزی با اشاره به استقبال شعرا، نویسندگان، طلاب و اندیشمندان استان از این همایش، اظهار داشت: شعرا، اندیشمندان و نویسندگان استان و مهمانانی از تهران و شهرهای استان در آن شرکت داشتند و به خواندن شعر و ایراد بیاناتی در پیرامون شخصیت امام خمینی پرداختند.
وی تصریح کرد: این همایش نخستین همایش در معرفی اندیشه های عرفانی امام خمینی در ارومیه بود که با استقبال خوب اهالی شعر و قلم و اندیشه مواجه شد و ما سعی داریم بر حجم چنین برنامه های علمی و ادبی و هنری از نظر کمی و کیفی بیفزاییم، چرا که این اقدامات در معرفت افزایی جامعه به ویژه اهل تفکر و هنر بیشتر تأثیر می گذارد.
بر اساس این گزارش، در همایش علمی بررسی اندیشه های عرفانی امام خمینی (ره) در ارومیه، دکتر غلامحسین عمرانی استاد دانشگاه، شاعر و عرفان پژوه معاصر به ایراد سخن در تبیین عرفان نظری و عملی بنیانگذار جمهوری اسلامی پرداخت. این پژوهشگر با اشاره به عرفان عملی امام خمینی، گفت: عرفان عملی امام خمینی، پرتوی از سیره عملی اهل بیت (ع) بود.
عمرانی در بیان اهمیت عرفان نظری امام خمینی، گفت: اشعار امام خمینی سرشار از اندیشه های عرفانی ایشان و بسیار پرشور و مؤثر است و در شعر معاصر ما حال و هوای معنوی مضاعفی گذاشته است و همچنان پویاست.
منبع: سایت دنیزنیوز www.daniznews.ir
نباتی نین عرفانی شخصیتی (اختصارلا)
اکبر حمیدی علیار
آذربایجانین آدلیم عارفلریندن و باجاریقلی و گوجلو شاعرلریندن اولان حکیم سید ابوالقاسم میر یحیی اوغلو نباتی1191 -نجی ه.ق قره داغین دوغو دیزمار ماحالیندان اولان اوشتوبون کندینده حضرت پیغمبره منسوب اولان محترم بیر عائیله ده دونیایه گؤز آچدی :
محترم اوغلویام آدیم نباتی / ذاتیمیز هاشیمی اصلیمیز عرب
هاشیمی یم وارث فخرالکلام / بیزلره بو شیوه آباییمیش
حکیم نباتیدن 5000 بیت دن آرتیق شعر، فارس و تورک دیللرینده بیزه یادگار قالمیش و او اؤز شعرلرینده نباتی، مجنون، مجنونشاه و خان چوبانی تخلصلری ایله اؤزونو تقدیم ائتمیشدیر.
عرب، فارس و تورک دیللرینی مکمل بیلمک حکیم نباتی یه مختلف فلسفی و عرفانی مکتبلری آراشدیریب اؤیرنمه یی ممکن ائتمیشدیر، مقدس قرآنی ازبردن بیلن حکیم جوشغون هوشو واسطه سی ایله کلاسیک ادبیاتی دا دریندن اؤیره نیب و غزل شعرینه اؤز دامغاسینی وورموشدور، البت کی اونون شعرینده اولو فضولی نین عرفانی، حکیم خیامین فلسفی ادراکی و آذربایجانین شفاهی خالق ادبیاتی تأثیرسیز اولماییب آمما شاعر، حافظه اؤزللیکله ارادتینی وورغولاییر :
جورعه کش مئیکده حافظم / وه نه عجب گؤوهر غرراییمیش
دئمه لی ایک حؤرمتلی حکیم، شاعیر اولوب معنوی مقاملارا چاتماغی بیر آلله وئرگیسی آدلاندیریر:
گوجونن دگول عزیزیم بو شهاب عشق دور عشق
کی او برق نخل ایمن هر اودون ییغانه گلمز
بیلدیگیمیز کیمی اسلام عرفانی آلتی اساس مرحله دن عبارتدیر کی هر بیر مرحله اؤزو ده آلتی پیلله یه بؤلونور، بو اساس مرحله لر بونلاردیرلار: حرکتی باشلاماق و هدایت ائله مک - علاقه لری غئیردن کسیب یولدا اولان مانعه لری قالدیرماق- باشلانیشدان مقصده یولا دوشوب گئتمک- بو یولدا(سلوک یولوندا) اوز وئرن حاللار- وصال و اوندان سونراکی حاللار- حرکتین سونو و فنادا دایانماق(توحید یا وحدت)؛ بو مرحله لری حکیم اوغورلا بیر - بیر گئریده قویوب و بو اونون شعرلرینده کسگینلیکله حس اولونور، او عشق یولونا قدم قویماغینی بئله افاده ائدیر:
یار اتگیندن الون اوزمه بودور راه عشق
گؤزله اونی عالمی تابع و مینقاد قیل
و بو مرحله نین پیلله لریندن اولان ایسته مک(ارادت) و توکل مقاملارینا بئله توخونور:
توشه راه فنا بیرجه توکّلدو بس
سو یئرینه گؤزلرین دجله ی بغداد قیل
سن بئیله بیلوردون کی اؤزون عاشیق اولوبسان
کول باشینه اولسون
دور پوفله اوجاقی بو اودون یاشدور آلیشماز
اؤز باشینه یانماز
او سئوگی نین مکانی اولان اوره یی و اوره یین صاحبی اولان انسانی بو سایاق دیه رلندیریر:
سجده ی حق اولدو چون زومره ی انسانه فرض
سجده ی انسان اولوب جومله ی امکانه فرض
غافیل ایدیم بو دیلِ دیوانه دن
دیل دئمه اوغلان بو کی دریاییمیش
بعضیلر عرفاندا گاهدان بیر شک و شوبهه و شرکه اوغراییرلار و بو مرحله نی بیر پیلله ساناراق اوندان اؤتوب یوکسه لیرلر، حکیم نباتی نین ده حیاتیندا بئله حاللار دفعه لرله اوز وئریب و او یول بویو چوخ ائنیش-یوخوشا دوشموشدور:
پر و بال خسته دارم هله لنگ لنگ لنگم
تن زار و خسته دارم هله لنگ لنگ لنگم
نه ز کافم و نه از نون نه ازین دو حرف بیرون
نه نباتی یم نه مجنون هله لنگ لنگ لنگم
البته بو ایلکین مرحله لرده دیر، قطعاً حکیم بونلاری گئریده قویوب موراقبت، مواظبت و گؤزله مک پیلله لرینه کئچمیش و شریعتله عینی استقامتده اولان اصیل اسلامی عرفانینی داوام ائتمیشدیر:
دوتگینن دامن شریعتدن / ائیله حفظ مراتب اسلام
حکیم نباتی بو مقاملاردان دا اؤتدوکده شوق و تسلیم مقامینا چاتمیشدیر:
صنعان کیمی تسبیح و ردانی اودا سالدیم
ترسا دئدین اولدوم
شیمدی دییه سن دور اوده گیر منده نه یارا
موقوف بر ایما
و بو تسلیم اولماق اونون معرفتیندن یارانمیش و نئجه دئیه رلر بهیشت- جهنم اونون داورانیشیندا و عملینده ائتگیسیز اولموشدور:
بیری صهبادن اولور مست بیری مینادن
منی دیوانه قیلوب بیر گؤزو شهلا شهلا
نه بیلوردوم کی پنیر هانسی دو یا ماست ندور
ائیله دون سن منی بیر عاریف دانا دانا
بوتون عارفلر و بو یولو باشا وورانلار -عرفان یولوندا رهبرسیز و باشچی سیز مقصده چاتماق ممکن دئییل-دئییرلر ، حکیم نباتی ده بو قایدادان غافل اولماییب :
گؤرجک ابدالی اؤپ ایاغیندان جان فدا ائیله قوم اوتاده
قورخمه موج دن، ناخدا کیمی کئچ بو کشتی دن/شهریاره باخ
سن گئدنمه سن اول قره نلیقه خیضری تاپگینن/سال قباقینه
عرفانین سون مرحله لرینده عارفین گؤزو، قولاغی، دیلی و بوتون وارلیغی اؤز اختیاریندان چیخیب یارادانین ایستگی و اراده سی ایله داورانیر، باشقا سؤزله دئسک بو یئره چاتان عاشق و عارف "اناالحق" سؤیله ییر، گؤرک نباتی حضرتلرینده بو نئجه دیر:
بئیله مستم بیلمرم کیم مئی ندور مینا ندور
گول ندور بولبول ندور سونبول ندور صحرا ندور
یئتدی عؤمرون آخیره سن بیر نباتی بیلمدون
کیمدو گؤزدن او باخان یا دیلده بو گویا ندور
مؤعجزات همه پیغمبر اولور مندن عیان
بیلمک اولماز منی بیر سیرر هوئیدایم من
اولو شاعر و عارف حکیم سید ابوالقاسم نباتی عمرونون سون ایللرینده محتشم عارف شیخ شهاب الدین اهری حضرتلری نین مرقدینده اعتکاف و عبادته مشغول اولوب معنوی مقاملاری الده ائتیکدن سونرا اؤز دوغما کندینه قاییدیر و دونیادا هئچ بیر آرزیسی نین قالماماغینی آشاغیداکی بیتلرینده وورغولایاراق "یا ایتهاالنفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه" شریفه سینه سس وئریر و 1262-نجی ه.ق ایلینده اوشتوبون کندینده دونیاسینی ده ییشیر و اؤز سئوگیلیسینه قوووشور :
- نباتی دور هر سحرگاه اوخو حمد و قل هو الله
قالمادی الحمد لله آرزون دونیاده دونیاده
منبع: دنیز نشریه سی، نؤمره 8 – تاریخ 28/10/90 – اورمیه شهری
داهی شاعریمیز سید عظیم شیروانی
حاجی سید عظیم شیروانی 1251هـ.(1835م.) ده شاماخیدا شهرینده روحانی عائله سینده آنادان اولموشدور. سید عظیم کیچیک یاش لاریندا ایکن شاماخی نین تانینمیش، معتبر شخص لرین دن اولان آتاسی سید محمد وفات ائتمیشدیر. سید عظیم آنا باباسی ملا حسینین حمایه سی آلتیندا یاشامیش دیر. ملا حسین داغیستاندا یاقسای کندینده روحانی لیک ائدیردی. باباسین دان عرب و فارس دیل لرینی اؤیرنن سید عظیم تخمینن 10 ایل سونرا شاماخییا قایی دیر و بورادا مدرس هده اوخویوب اورتا روحانی تحصیلینی تاماملاییر. 1856-جی ایلده عالی روحانی تحصیلی آلماق هوسی 21 یاشلی گنج سید عظیمی عراقا آپاریر و نجف و کربلا و بغدادا نئچه ایل درس اوخویور، سونرا ایسه سوریانین شام شهرینه، اوردان فلسطین و بیت المقدسه و مصرین قاهره شهرینه سفرلر ائدین و بو معنوی سیر و سفرینده مدینه و مکه یه ده مشرف اولور و چوخلو عرفانی – دینی شعر لر ده دئییر. بیر مدت ده استانبولدا اولور. بئله لیک له شاعر اسلام دونیاسی و یئنی اؤلکه لری گؤرور و یاخیندان تانیش اولور. سید عظیم دینی علم لری ایله برابر دونیوی علم لره ده بؤیوک ماراق گؤستریر و اؤیره نیر. شاماخییا قاییتدیق دان سونرا 1869-جو ایلده اورادا یئنی اصول اوزره مکتب آچاراق عؤمرونون آخیرینا قدر بورادا معلم لیک ائدیر. کؤهنه مکتب لردن فرق لی اولاراق او، بو مکتبده اوشاق لارا دینی علم لرله یاناشی، آذربایجان و فارس دیل لرینی تعلیم ائدیر، تاریخ، جغرافیا، حساب و سایر فن لردن ابتدائی معلومات دا وئریردی. تصادفی دئییل کی، آذربایجانین گؤرکملی طنز شاعری میرزا علی اکبر صابر، و بیر سیرا باشقا ضیالی لار، یازیچی لار و عالم لر محض اونون مکتبینده اوخوموشلار.
زنگین ادبی یارادیجیلیغا مالک اولان حاجی سید عظیم شیروانی نین بدیعی ارثی بیری آذربایجانجا، دیگری ایسه فارسجا ایکی بؤیوک کلیات دان عبارتدیر.
شاعرین اثرلری ایچری سینده مختلف شرق منبع لریندن ائتدیگی ترجمه لر، سعدی، حافظ و فضولی شعرلرینه یازدیغی نظیره لر ده واردیر. لاکین بونلار شاعرین زنگین بدیعی ارثی ایچری سینده آز یئر توتور. سید عظیم شیروانی یارادیجی لیغی نین چوخ حیصه سی لیریک ژانردا یازیلمیش اوریژینال اثرلردن عبارت دیر کی، بونلارین دا چوخو غزل لردیر. شاعرین غزل لرینده حیات سئوگی سی، نیک بین احوال-روحیه سی، دینی اعتقادات و عرفانی حس لر خصوصی یئر توتور. اونون عاشیقانه غزل لری داها چوخدور. مؤلفین شعره حرارت و جان وئرن درین لیریکاسینی محض غزل لرینده گؤرمک اولور.
من اویله بیلردیم کی منه یار اولاجاقسان / عالمده منه یار وفادار اولاجاقسان
من اویله خیال ائتمیشیدیم ای گول رعنا / سربسته اولان غملره غمخوار اولاجاقسان....
خلقین ایمانینی گر مکر ایله شیطان آپاریر
او پری چهره ندن دیر کی پس ایمان آپاریر
ای کمان قاشلی منی یاره له دی غمزن اوخی
تئللرین باس یاراما قویما منی قان آپاریر...
سید عظیم شیروانی یارادیجی لیغی نین ایکینجی مرحله سی اونون معاریفچی و تنقیدی- ساتیریک شعرلریله باشلاییر کی، آرتیق بو زامان دان اعتباراً اونون یارادیجیلیغیندا رئالیزم اوستونلوک تشکیل ائدیر. اونون رئالیست شعر یارادیجی لیغی ساحه سینه کئچمه سینده حسن بیگ زردابی نشر ائتدیگی »اکینچی« غزئتی نین مهم رولو اولموشدور. چونکی، محض »اکینچی«نین تأثیریله شاعر گونون بیر چوخ اجتماعی مسئله لری ایله ماراق لانیر و یارادیجیلیغیندا یئنی مؤوضولارا کئچیر، معاصر حیاتین طلب لرینه اویغون شعرلر یازیر، آذربایجانین ایلک مطبوع اورگانیندا نشر ائتدیریر. معاریفچی شاعر اوچون »اکینچی« خلقه مراجعت یئری ایدی. او، ملتی غفلت و جهالت یوخوسون دان اویانماغا چاغیریر، حسن بیگ زردابی نین خیرخواه، معاریفچی تشبث لرینی آلقیشلاییر، اونو بیلیک لی بیر معلم و خیرخواه بیر انسان کیمی قیمتلن دیریردی. سید، »اکینچی« ده چاپ ائتدیردیگی شعرلریله معاصرلرینی بو غزئتی اوخوماغا، اونا کؤمک ائتمه یه چاغیریردی:
بس »اکینچی« جلالیمیزدی بیزیم / ناصح خوش مقالیمیزدی بیزیم.
سعی ائدک، ای گروه نیک صفات/ ائتمه سین تا بیزیم »اکینچی« وفات.
شاعرین اثرلری ایچری سینده اؤیود، تمثیل و منظوم حکایه لر واردیر کی، بونلارین دا معین بیر حیصه سی اؤز ادعالاری اعتباریله اونون معاریفچی شعرلری ایله بیرلشیر. دوغروچولوق، مردلیک، دوستلوق، یولداش لیقدا متانت، چالیشقان لیق، ازیلن لره کؤمک، انسان لارلا یاخشی رفتار و سایر گؤزل و نجیب صفت لرین تربیه لندیریلمه سی همین اؤیودلرین اساس مضمونونو تشکیل ائدیر.
ایها الناس کیمیادیر علم/ مظهر ذات کبریادیر علم
سید عظیم شیروانی نین اجتماعی ماهیت داشییان ساتیرالاری اونون عمومی یارادیجیلیغیندا مستثنی مؤوقعی توتور. اونو اؤز دؤورونون بؤیوک رئالیست شاعری کیمی تانیدان »یئردکی لرین گؤیه شکایت ائتمه لری«، »دلی شیطان«، “مکر زنان”، »بلخ قاضی سی و خراط«، »علمسیز عالیم«، »عالیم اوغول ایله عوام آتا« و سایر ساتیرالاری دیر. دئملی یم کی، سید عظیمین شعرینده دیل چوخ ساده اولماقلا برابر، بدیعی تصویر لری نهایت گوجلو و تأثیر ائدیجی دیر. او شعرلر و غزل لرینده قرآندان؛ عرفانی دوشونجه لردن، تمثیل لر و آتالار سؤزلریندن اولدوقجا بهره له نیر و سؤزونو زنگین لشدریر.
آلدیم اله پیمانه توکلت علی الله / اولدوم یئنه رندانه توکلت علی الله
محض بو سببه گؤره دیر کی، اونون شعرینی بوتون خلق اوخویور، صابر و شهریار کیمی داهی لر اونون سؤزوندن الهام آلیرلار. او دینی شعرلری ده اؤز نوعونده مثیل سیز و تأثیر ائدیجی دیر:
هر کس کی حسین تک اولماز عاشیق / ذوق الم و بلانی بیلمز
نوش ائیله مه ین می بلانی / کیفیت کربلانی بیلمز
اؤز زنگین یارادیجی لیغی ایله آذربایجان ادبیات تاریخینه قیزیل صحیفه لر علاوه ائدن سید عظیم شیروانی 1304 هـ. ق رمضان آیی نین 21- جی گونو (1267ش.1888م) شاماخیدا علم و معارف دشمن لری واسطه سیله ضربتله نیب، 53 یاشیندا وفات ائتمیشدیر. آشاغیداکی غزل سیدین فضولی یه یازدیغی نظیره و عرفانی شعرلریندن بیری دیر:
قد تجلی من شعاع الکاس انوارالبها
تلک فضل الله بل یهدی لنوره من یشا
مشرق ساغردن ائتدی آفتاب می طلوع
مغرب میناده وئردی عالمه نورو بها
مئی ظهورو اولدو ساغردن عیان عالملره
کور اولما چشمیمنه وئر دور ساغردن جلا
غلغل مینا صدای حقی ائیلر آشکار
دعوت حقدیر بو گون آفاقی توتموش بو صدا
جان و دل صبح ازلدن طالیب دلدار ایکن
شکر کیم تاپدی گؤزوم دیدار ساغردن ضیا
جام مئی آیینه اسرار حقدیر ای کؤنول
ایسته سن اسرار حقی جم ایله اول آشنا
یوخدو بیر رمز آشنا بو عصر بد فرجامده
ائیلمه اسرار حقی چوخدا "سید" برملا
(منبع: دو هفته نامه «دنیز»، شماره 6 مورخ 23/ 9/90 ارومیه)
نسیمینین قیزیل عرفانی – ایکینجی حصه
یازان: بهرام اسدی
عارفلر دونیانی، دونیا زینتلرینی و دونیا مقاملارینی نه قدر ده بؤیوک اولسالار اللرینده بولدوقلاری بیر دم ایله دگیشمزلر.
شول باشا کی تاج دولت ائندی / نئیلر کمری نئدر کلاهی
××××
گل ای سلطان عالم عارف اوْل کیم / ملیک معنیده عارفدیر نه فغفور
اسلام پیغمبری بویورموشدور: الفقر فخری. فقیر اولماق منیم افتخاریمدیر. من یوخسوللوغوما اؤیونورم همین سؤز بیر چوخ عارفلرین تایی نسیمی دیلینده ده گؤزل ترنّم اولور :
ای کی سلطان اولماق ایسترسن فقیر اول کیم یقین
کیم کی سلطان اولدو درویش اولمادی سلطان دگیل
عرفان مکتبینده و مذهبی آنلاملاردا دونیا دارالغرور آدلانیر یعنی دونیا آلدادیجی بیر ائودیر، اونا آلدانان آماجینا چاتماقدان گئری قالیر:
چون جمله قیل و قالایمیش دارالغرورون حاصلی
شول بی ثباتین دوشمهگیل بیهوده قیل و قالینا
عشق ائله بیر وارلیقدیر کی ایلک باشدا آسان گؤرونسه ده اونو باشا وئرمک چوخ دا آسان اولمور :
گر چه آسان سانیر ای جان عشقینی هر بیهنر
هر کیم اول سودایا دوشدو بیلدی کیم آسان دگیل
آنجاق بو عشق یولونون چتینلیگی عارفی مرامیندان گئری قایتارمیر و ترسینه اونو آرتیق ماراقلاندیریر و عارف بیر یئره چاتیر کی عاشق اولمایانین دردین درمانسیز بیلیر:
چکمهین عشقین بلاسین گؤرمهین هجرین غمین
دردی درمانسیزدیر آنین چاره یوخ درمانینا
عرفان عالمینین بیر سیرا سیررلری ده اولور. عارف او اسراری ائشیگه وئرمز. او سیررلری باشا دوشنلر اؤزلری عارف اولور باشا دوشمهین ایسه، عارفلرین عالمین دانیر اؤزلرین ده یولسوز سانیر، اونا گؤره ده عارف هر کس ایله همصحبت اولمور و هر کیمسه ایله اوتوروب دورمور :
تحقیق خبردیر بو کی الجنس معالجنس / انسانا ایریش صحبت عرفان طلب ائیله
ارکانسیز اولانلارلا رفیق اولما نسیمی / یول اهلینه گؤزله ادب، ارکان طلب ائیله
نسیمی اؤز همجنسین تاپاراق اوندان عرفان صحبتین طلب ائتمکده چتینلیک چکیر:
وار رازینی فاش ائتمه نسیمی بو عوامه / عالمده بو گون محرم اسرار بولونماز
او گاهدان اؤز اسرارینی دان یئلینه دانیشیر:
سن نسیمی رازینی ای دان یئلی یاره یئتیر/ سنسیزین حالی پریشان بیقرار اولدو یئنه
بو بیقرارلیق ایسه اونو دینج قویمور و نهایت اسراری فاش ائتمگه یؤنهلدیر:
غمزهلرین سیررینی جاندا دئدیم ساخلارام / داشه بوراخدی کؤنول پردهدن اسراریمیز
××××
منصور اولدوم چون بوگون عالمده فاش اولدوم سیزه
من اناالحق سؤیلرم عرفانه خوشدور یاخشیدیر
نسیمی زاهدین افسانهسینه قولاق وئرمیر و آللاه کلامی اولان قرآنین معناسینین اونا آچیلدیغین بیلدیریر:
چون بیزه معلوم اولوبدور معنی امّالکتاب / عارفم سمعیمه سیغماز زاهدین افسانهسی
بئله بیر خزینهنی گیزلتمگه بیر خارابا و بیر ویرانه لازمدیر و بئلهلیکله عارف فنا مقامینا واصل اولور یعنی اؤزون محو ائدرک آللاهی اؤزونده گؤرور :
سرّ عشقین گنجایمیش آنین یئری ویرانهدیر
ییخدی عشقین کؤنلومو اول گنجی ویران ائیلهدی
و بورادادیر کی نسیمینین عرفانی باشقا عارفلرین عرفانلاریندان فرقلنیر. نسیمی آیریلاری کیمی بیر خانقاها گئدهرک ورد اوخویوب ذکر ائتمکایله کفایتلنمیر. او گرک اولورسا اینامی و دوشونجهسی یولوندا قیلینج دا گؤتورور و قانینا دا بلشه بیلیر.
خانقاهلارداکی عارفلرین عرفانلارین یاشیل عرفان آدلاندیرماق اولسا نسیمینین عرفانی قیزیل عرفاندیر قانلی - قادالی عرفاندیر :
کیم کی ایستر دلبرینین خلوتینه یول بولا / جان فدا قیلماق گرکدیر مین کره در پای عشق
او ایسه اؤز دلبرینین وصلینه قانی قیمتینه چاتیر :
دلبر الینده عاشقین قتلی نهدن حرام اولا / عاشقه چون حلال ائدر وصلینی قان بهاسینه
نسیمی عشقی اوغروندا اؤلمگی شهادت بیلیر و بو شهیدین قانبهاسی تانری تعالا اؤزودور :
گل ای عاشق شهید اول عشق ایچینده / کی حقدیر اول شهیدین قان بهاسی
و بئلهلیکله بو یولدا اؤز جانین وئرن عارف سیررلرین خزینهسینه محرم اولور:
یارا نسیمی بو گون جانینی قوربان قیلان / محرم اولور تا ابد مخزن اسرارینا
و بونونلا دا آذربایجانین بؤیوک عارفی اؤز مسلکی، اینامی ، دوشونجهسی و داورانیشی یولوندا اؤز جانین الدن وئریر، حقّینه واصل اولور و اونونلا یاناشی قیزیل عرفانی اؤز قیزیل قانی ایله آذربایجان ادبیاتینین قیزیل صحیفهلرینه یازیر. بیر بارماغینین هایینا قالان زاهد ایسه اؤز افسانهلریایله چالیشیر:
زاهدین افسانهسیندن سویدولار ناحق منی / حق بیلیر سندن شها صاحبنظرلر آغریماز
زاهدین بیر بارماغین کسسن دؤنر حقدن قاچار / گؤر بو گرچک عاشقی سرپا سویارلار آغریماز.
(منبع: دو هفته نامه «دنیز» - شماره 5 – مورخ 6/ 9/ 90 – چاپ ارومیه)
نسیمینین قیزیل عرفانی – بیرینجی حصه
یازان: بهرام اسدی
اشارت: اورمیه لی شاعر، ناثر، ناشر، معلم و گؤزل سجیه لی انسان جناب بهرام اسدی 1341 – جی شمسی ایلده دونیایا گؤز آچمیش، ادبیات ساحه سینده عالی تحصیلینی بیتیرمیش، مقدس معلم لیک ایشی ایله ایندیه دک مشغول اولموشدور. او تورکجه – فارسجا شعرلریندن علاوه، چوخلو ادبی و مدنی کتابلارین مؤلفی دیر، فضولی و نسیمی نین دیوانلارینی دا یئنی تدقیقاتلارلا چاپ ائتمیشدیر. اسدی اورمیه شهرینده فعالیت گؤستریب، یوزدن آرتیق کتابی نشره بوراخان «یاز» نشریاتی نین مدیری دیر. آشاغیداکی نسیمی عرفانینا دایر گلن مقاله ده بو گؤکملی ضیالی و ادیبات خادمی نین یازیلاریندان بیری دیر.
شبهه سیز کی، سید علی عمادالدین نسیمی یوردوموزون و گئنیش بیر باخیشدا شرق دونیاسینین اسلامی عرفانیندا بیر پارلاق اولدوزدور. اونون کلمه- کلمهسینده ، هر بئیتی و هر مصراعسیندا عارفانه دویغولار دالغالانیر:
دریای محیط جوشه گلدی/ کون ایله مکان خروشه گلدی
سرّ ازل اولدو آشکارا / عارف نئجه ائیلهسین مدارا
نقاش بولوندو نقش ایچینده / لعل اولدو عیان بدخش ایچینده
هر قطره محیط اعظم اولدو / هر ذرّه مسیح و مریم اولدو
آدمده تجلّی قیلدی آللاه / قیل آدمه سجده اولما گمراه
نسیمینین دیوانی اینجیلرله دولو بیر عرفان دنیزیدیر. نسیمی عرفانلا دوغولوب، عارف یاشاییب وعارفجه سینه اؤز دریسینی سویوناراق یونگول قانادلی بیر بولبول کیمی قفسی سیندیریب، الهی عشق گولوستانی سئیرینه اوچوبدور.
ای بولبول قدسی نه گرفتار قفسسن / سیندیر قفسی تازه گولستان طلب ائیله
بؤیوک عارف، عالیم و متفکرشاعریمیز نسیمی اولدوغو کیمی تانینمامیش، بو باخیمدان مظلوم قالیبدیر. نسیمی مطلق بیر مبارز یا خود یالنیز بیر اومانیست کیمی تانیتدیرانلار اونا ظلم ائدیبلر و بو دنیزین سایسیز اینجیلرینی اؤرتولو ساخلاییبلار، اونون مبارزهسی و اومانیست اولدوغو دا آنجاق عرفانینا باغلیدیر و اوندان آیری بیر شئی دگیل .
نسیمینین وجودو فرد مطلق / بو توحیدین احددندیر اساسی
×××××
توحید ایچینده نقطه اسراری بولموشام / صاحبنظر گره ک کی بو حاله خبیر اولا
نسیمینین عرفانی بیر مقالهیه و نئچه صحیفهیه سیغمایاندیر. اونا آنجاق بیر باش اوزالتماغا نئچه - نئچه کتابلار یازیلمالیدیر.
فکر ائدرم کی یازاییم ذرّهجه عشق سیررینی / بحر مداد، آغاج قلم، تاس فلک دوات اولور
آنجاق نسیمینین اولو روحوندان اوتانا - اوتانا نسیمی عرفانینا نئچه اشارهایله کفایت لنمهلییم .
نسیمی بوتون عرفان عالمینده سئیر ائدنلر کیمی زامانین و کایناتین قاتلاریندان چیخاراق، هله لیک عالملر یارانمامیشدان اول اؤزونو عاشق بیلیر:
یئر ایله گؤی بنا اولمازدان اوّل / نسیمی عاشق ایدی اول جماله
بو نسیمی عشقی ذرّ عالمینده و قرآن کریمدن آلیناراق بوتون عارفلرین ازبری اولان «الست» گونونون محصولودور. نسیمی عارفلر یانیندا منفی معنا داشیان صوفینی و فقیهی ده هله بو عالمده گزمگه چاغیریر:
بری گل صوفیا کی مست اولالیم / مست جام می الست اولالیم
××××
عشق ایچینده دین و دلدن گل کئچ ایندی ای فقیه
شیخ صنعان کیمی اول گل سن دخی ترسای عشق
آنجاق عارف ایله زاهدین همیشه چکیش - بکیشلری اولوب. بو اونو او ایسه بونو قبول ائتمهییبلر.
زاهدین محراب ایچینده ذکر و طاعتدیر ایشی
عاشقین محبوب اؤنونده چنگی زیر و بم دورور
××××
عاشقین اوزو همیشه دلبره قارشی دؤنر / عابدی گؤر کیم نئجه دیواره دؤندرمیش اوزون
نسیمی عالمینده هر نه وار عشقدیر. عشقسیز دیلده خبر، گؤزده ایشیق، مکتبده قورآن و تفسیر اوخوماق هامیسی فایداسیزدیر، اونلارین هامیسینا معنا باغیشلایان عشق و بیر داها عشقدیر.
جاندا کی عشق اولمادی دیلده خبر نه فایده / گؤزده کی گؤرمک اولمادی نور بصر نه فایده
هر کیمی کیم ازلده اول بینصیب اولدو معنیدن / آیت و تفسیر و کلام آنا خبر نه فایده
هر ایشه، بیر قابلیت لازمدیر. هر کسین هر نهیه استعدادی و چیخاری اولمادیغی کیمی عشق تکین ایلاهی بیر وارلیغین دادین دا آنجاق محرم اولانلار بیلر، نامحرملر ایسه کنارا گئتمهلی اولورلار و اسراری دینلهمگه لایق گؤرونمورلر:
دگمه نامحرم نه بیلسین عاشقین اسرارینی / محرم اول اسراره گیر یا مندن اسرار ایستهمه
××××
عاشقین اسرارینی عاشق گرکدیر کیم بیله / اولمایان عاشق نه بیلسین عاشقین اسرارینی
عرفان و الله معرفتی یعنی تانرینی تانیماق هر کسین پایینا دوشمز و هر کسدن معرفت آلینماز و عرفان الده ائتمک اولماز:
معرفتدیر خالص آلتون سکّهسی فضل و هنر/ آلتونو تانی دغلدن آری دینار ایستهمه
هئچ کیمسه نسیمی سؤزونو درک ائده بیلمز/ بو قوش دیلیدیر بونو سلیمان بیلیر آنجاق
عارفین بو حالین عارف اولمایان بیلمز:
نور و صفا ایچیندهیم غرقه ولی بو حالتی / اوْل نه بیلیر کی دوشمهدی مهر روخون هواسینه
عارف اؤزونو هر آن تانری تعالا ایله اوز - اوزه و اؤزونو اونون تاپیسیندا و محضرینده گؤرور اونا گؤره ده تانریدان باشقاسی اونو ماراقلاندیرمیر:
اوزونو - قاشینی گؤرن قارشی به قارشی، گؤز به گؤز
سانما کی باخا اول گؤیون بدرینه یا هلالینه
تانریدان اؤزگهسینه سئوگی بسلهینلر ایسه کاینات دوردوقجا اونون حسرتینده افسوس ائدهجکلر :
تا ابد حرمان ایمیش حقدن نصیبی هر کیم اوْل / سندن ای دلبر ایکی عالمده دیدار ایستهمز
عارفلر دونیاسینین باشقا اؤزللیکلریندن اونلارین هر یئرده و هر نهده تانری تعالانی گؤرمکلریدیر. عارف داشدا - قاشدا، آغاجدا - قورودا - یاشدا آللاهی گؤرور :
گؤزوندن گرچی پنهاندیر نگارین صورتی امّا / گؤرونن وجهیدیر آنین نظر قیلدیقجا هر جایه
و ائله بونا گؤرهدیر کی او بوتون عالمی سئویر، بوتون عالمه و عالمدهکیلره سئوگی بسلهییر، عرفان عالمینده ایکیلیک آرادان گئدیر (دونیا و عقبادا بیردیر یار توتمون یار ایکی) بوتون عالم واحد بیر وارلیق داشیییر اوندا آغ دا، قارا دا تانری نین یارانمیشیدیر. عارفلر قاتیندا اختلاف یوخدور و عالم بیرلیکده تانرینی چاغیریر :
جرعه جام ایلاهی عاشقی مست ائیلهدی / جام مست و باده مست و ساقی ابرار مست
چنگ و دف، هم عود و نئی سرمست اولور افغان ائدر / بو خراباتین ایچینده سؤیلنن گفتار مست
××××
علم قرآن و حدیث و خبر و وعظ ایله درس / قامو بیر معنی ایمیش بونجا بو تکرار نهدیر؟
عرفان دوشونجهلرینده مسجد ایله کلیسانین، کعبهایله بتخانهنین مقامی بیردیر. اونلارین ایچینده ائشیدیلن هر سیزیلتی و هر تاپینما و چئشیتلی عبادتلر هامیسی نهایتده تانری تعالایا عاید اولور:
صفاسیز صوفینی گؤر کیم حرام دئر دینلهمز سازی
کی اهل حق اولان کیشی نه غم، گیرسه کلیسایه
بؤیوک عارف مولوی دئمیشدی : صوفی ابنالوقت اولار. یعنی کئچنه قلم چکر، اؤز دوشونجهسینی گلهجکایله چالیشدیرماز و الیندهکی زامانی هئچ قیمتایله الدن وئرمهیرک اوندان نهایت قدر فایدالانار و اؤزونو تانریسینا یاخینلادار. مختلف عارفلر بو حاقدا اؤز دوشونجهلرینی بیلدیریبلر. آذربایجان ادبیاتی نین گؤرکملی عارفی نسیمی ده بو حقیقته گؤزل یاناشیر:
گل بو دمی خوش گؤرهلیم اول کئچن دم دم دگیل
کیم بو دم قدرینی بیلمز ائیله بیل آدم دگیل
غافل اولما دم اوزات وئرمه دمی اؤزگه دمه / اول کئچن دمدن نه حاصل چون بیزه همدم دگیل
آدم ایسن دم بو دمدیر قویما بو دم فوت اولا / حاصل عمر جوانی باده کئچر دم دگیل
قالانینی ایکینجی حصه ده اوخویون
(منبع: دو هفته نامه «دنیز» - شماره 5 – مورخ 6/ 9/ 90 – چاپ ارومیه)