امام مشرق و مغرب
ز مشرق تا به مغرب گر امام است
امیر المؤمنین حیدر (ع) تمام است - شیخ فرید الدین عطار
راستی این بیت عطار در امامت علی مرتضی امیر المؤمنین (ع) بر همه انسانها - و بلکه همه انس و جن - بیتی تمام و کامل نیست؟ به نظر می رسد در همین موضوع کلامی تامّ و تمام و کامل است. یا علی!
ملاه پناه واقف از بزرگترین شاعران شیعی مذهب و تأثیرگذار در ادبیات آذربایجان (قرن 12 و 13 هـ.ق) است و این غزل زیبا در عرض ارادت به بزرگترین جوانمرد تاریخ بشر حضرت امیر مؤمنان علی (ع) از اوست:
ایگیتلرده
ریا و کبر و کذب و بخل اولور نایاب ایگیتلرده
تواضع دیر صفا و صدقیله اسباب ایگیتلرده
اوزون کیشی دئین کیمسه صداقت صنعتین ایشلر
ندن کیم، اولماییب دیر هیچ کس کذاب ایگیتلرده
هجوم لشکر تکلیف یاران وفاداره
مثال سدّ اسکندر گرکدیر تاب ایگیتلرده
ایگیتلیک ادعاسین ائده نه لایق دئییل یالان
وفاسیز لیق نسالرده، دگیل دیر باب اگیتلرده
علی المرتضی دن ایسته،«واقف» هر نه ایسترسن
اونو قیلمیش کرملی، حضرت وهاب ایگیتلرده.
ملا پناه واقف
علی (ع) مرشد عاشقان حق
یاد هست یک وقت حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) در شأن مولای موحدان و متقیان، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب – علیه السلام – کلامی به این مضمون فرمود: اهل عرفا ن علی (ع) را از خود می دانند، اهل حکمت و فلسفه، اهل علم و اندیشه و حتی پهلوانان نیز آن حضرت را از خود می دانند و خود را به ایشان منسوب می دارند(نقل به مضمون).
من بر این سخن آن مرد بزرگ می افزایم که همه «عاشیق های آذربایجان» در طول پانصد سال گذشته از زمان شاه اسماعیل صفوی شیفته مولای عاشقان حق علی (ع) بوده اند علی را مولا و مرشد خود می دانسته اند و در سروده ها و اجرای آهنگهای حماسی و شور انگیز عرفانی خود به عشق علی (ع) و اولاد علی خوانده اند و دلها را تسخیر کرده اند و معارف تشیع را به این روش در جشن و شادی ها، در شهرها و روستاها و عشایر در هاله ای از عشق و عرفان و معنویت منتشر ساخته اند. برای همین است که هنر موسیقی عاشیق های آذربایجان همیشه پاک و روحانی و حماسی و ارشاد کننده بوده است. شخصیتهای هنرمند و پاک دل و عاشق حق همچون «عاشیق قربانی» (معاصر و مرید شاه اسماعیل صفوی)، «عاشیق عباس توفارقاتلی آذرشهری» (معاصر شاه عباس اول)، «عاشیق مصطفی دول لو» (اهل ارومیه، قرن 13هـ.ق)، عاشیق «علی عسکر» ( جمهوری آذربایجان، قرن 14 هـ.ق) و ... انسانهایی معنوی و عارف پیشه و اهل ارشاد و بسیار تأثیر گذار بوده اند و آثارشان سرشار از مضامین بکر معرفتی و عرفانی و شیعی و اجتماعی و مبارزه با ظلم و ستم و نهی از ریاکاری است. مردم در طول تاریخ این قبیل هنرمندان را مردان الهی می شناخته اند و می شناسند، به آنان احترامی معنوی و روحانی قایل بوده اند و هستند و آنان را «حق عاشیقلاری» (عاشیقان حق) می دانستند و می نامیدند. شاید از همین منظر است که حکایاتی عرفانی و شگفت آور و گاه حتی افسانه آمیز از زندگانی اسرار آمیز آن حق باورانِ عاشق حق نقل کرده اند. اینها همه از عشق علی است و جذابیت کلام این عاشقان حق نیز از جذبه مولایشان علی است.
یا حق، یا علی!
مصطفی قلیزاده علیار
به همین سادگی و زیبایی... «علی»
امروز برای حرمت گذاری به سالروز میلاد مولود کعبه امیر مؤمنان علی (ع)، هیچ کلامی را بهتر از سخن پیامبر نیافتم: «ذکرُ علیّ ٍ عباده» (گفتن نام «علی» عبادت است!)
این سحن ساده و رسا، به همین سادگی و زیبایی اوج عظمت خدایی علی بن ابی طالب (ع) را می رساند. پس بگو: یا علی!، یا بگو: علی. همین. که عبادت بزرگی است.
البته در حدیث دیگری پیغمبر فرمود: «ذکرُ علیّ ٍ تسبیح» ( ثواب ذکر نام علی ، برابر با سبحان الله گفتن است!)
یا علی!