خاری بولبول
اکبر حمیدی علیار
«خاری بولبول» طبیعتده
"خاری بولبول" شوشانین میللی سیموولودور. دونیانین هئچ بیر یئرینده راست گلینمهین خاری بولبول تانرینین آذربایجانا گؤندردیگی ان بؤیوک معجزهدیر. طبیعتین معجزهسیدیر. خاری بولبول سانکی گولون اوزرینه قونموش بولبولو خاطیرلادیر. بولبولون باغرینین آلتینداکی گول آل-قیرمیزی رنگه بویانیب. بو چیچکلر اساساً آلپ چمنلیگینده اولور. آران یئرده تئز سولسا دا داغلاردا اوزون مدّت قالیر.
«خاری بولبول» تاریخ و ادبیاتدا
وطن باغی آل-الواندیر.
یوخ ایچینده "خاری بولبول" ،
عؤمور سورمهلی دؤوراندیر،
سسین گلسین باری بولبول.
خاری بولبول حاقیندا بیر چوخ روایتلر موجوددور. بئله دئییرلر کی، قاراباغ خانی ابراهیمخانین قیزی «آغابهییم آغا»نی تهراندا یاشایان، قجر شاهلاریندان اولان فتحعلی شاها وئریرلر. او واخت خانلیقلار آراسیندا علاقهلر یاراتماق اوچون "نیکاح دیپلوماتییاسی" دئییلن قیز آل-وئریندن استفاده ائدیردیلر. آغابهییم آغا دا بئله بیر ازدواجین قوربانی اولموشدو. خان قیزی غوصهلنمهسین دئیه، شاهزاده سارایین یاخینلیغیندا اونون اوچون بیر وطن باغی سالدیرمیش، قاراباغ تورپاغینین یئتیردیگی بوتون آغاجلاردان، گول-چیچکلردن گتیریب همین باغدا اکدیرمیشدی. آما نه قدر ائدیبلرسه ده "خاری بولبول" گولونو عمله گتیره بیلمهییبلر. بو خلق ماهنیسی دا ائله او واختدان یارانیب، همین اووقاتا کؤکلهنیب. چوخ گومان کی بو ماهنی دا «عزیزینم قاراباغ/ شکی، شیروان،قاراباغ/ قوربت جنت اولسا دا/ یاددان چیخماز قاراباغ» بایاتیسینین شاعری، آدینی یوخاریدا چکدیگیمیز آغابهییم آغادان دیر.[1]
"خاری بولبول" طبیعته وئردیگی گؤزللیگی ایله یاناشی معالیجه اهمیتلی بیتگیدیر. "خاری بولبول"دن خلق طبابتینده مختلیف خستهلیکلرین معالیجهسینده ده گئنیش استیفاده ائدیلیر.
"خاری بولبول" خلقین یادداشیندا (افسانهلرده)
روایته گؤره بیر گون بولبول اؤز سئوگیلیسی گولون گؤروشونه گئتمک ایستهدیگی واخت برک کولک اسیر. کولهیین مقصدی گولو بولبولون گؤزلری قارشیسیندا آلچالتماق ایمیش.
کولک اؤز گوجونه، قوووهسینه حددیندن آرتیق اینانیرمیش. او اسنده، حرکته گلنده، عالمی توزاناغا بوروینده بوتون جانلیلار اونون قارشیسیندا اَییلرمیش. مقاویمت گؤسترمک ایستهینلری نئچه یئره شاخبوداق ائلهییب یئرله-یکسان ائدرمیش.
بیر گون کولک وار قوووهسیله اسیرمیش. نهنگ چینارلار، اوجا سرولر، سالخیم سؤیودلر اونون قارشیسیندا دؤنه-دؤنه اَییلیردیلر. یالنیز ظریف، گؤزل، عطیرلی گول کولهیین آزغینلیغینا، یئکهخانالیغینا تابع اولموردو. بونو گؤرن کولک حئیرته گلدی:
_ آی ظریف، آی ضعیف گول، سن هانسی جسارتله منه باش اَیمیرسن؟ سن بو گوجو هاردان آلیرسان؟
گول ایناملا جاواب وئردی:
_ محبتدن! محبتین گوجو یئنیلمز اولور. سئوهن ووقارلی اولور، او هئچ کسه باش اَیمک ایستهمیر. من بولبولو سئویرم. اونون صاف محبتی منی باش اَیمهیه قویماز.
-باخاریق! سن محبتینی سینا، من ده گوجومو…
کولک بو سؤزلری دئییب کوکرهدی. ائله بو واخت بولبول سئوگیلیسی گولون گؤروشونه گئدیردی. کولهیین غضبی یئره، گؤیه سیغمیردی. ظریف اوتلاردان توتموش فیل گؤودهلی آغاجلارا قدهر اونا باش اَییردی. آرتیق گول سون قوووهسینی توپلاییردی. اونون مقاویمتی توکنمهیه باشلاییردی. چونکی او، تک قالمیشدی. اگر بولبول یانیندا اولسایدی…
گول بیر یارپاق اَییلدی. کولک غلبهسیندن سئوینهرک داها برکدن اوغولدادی. بیر آز دا کئچهجک، کولک گولو اؤز گوجو ایله ایکیقات ائدهجکدی. بولبول اؤزونو واختیندا گولون هارایینا چاتدیریر. او، سینهسینی یاواش-یاواش اَییلن گولون کؤکسونه سؤیکهییر. کولک داها دا حددتلهنیر. بولبول گولون اَییلن قامتینی دوزلدیر. آنجاق گولون خاری (یعنی تیکانی) اونون سینهسینه سانجیلیر. بولبول محو اولور، گولو بیر آددیم بئله اَییلمهیه قویمور. ائله همین واختدان اؤزونو محبت اوغروندا فدا ائدن بولبولون آدی خاری بولبول قالیر. گول خاری بولبول گؤرکمینده گوللر آچیر. همین خاری بولبول گولو هئچ بیر قیزیلگول کولونا و گولونه بنزهمیر.
[1] -آغاباجی تخلصو ایله آذربایجان تورکجهسی و فارس دیللرینده شعرلر یازان آغابهییم آغا، قاراباغ خانی ابراهیم خلیلخانین قیزی و خورشیدبانو ناتوانین بیبیسیدیر. تخمیناً 1781-1780-نجی ایللرده پناهآباددا (ایندیکی شوشادا) آنادان اولموشدور. 1801-نجی ایلده ایران حکمداری فتحعلی شاها اره وئریلمیش و عمرونون سونونا کیمی وطن حسرتی، قوربت عذابی چکدیگی تهراندا یاشامیش، 1832-جی ایلده اورادا وفات ائتمیش و دارالایمان آدلاندیریلان قوم شهرینده دفن اولونموشدور.
منبع: «دنیز» هفته نامه سی، نؤمره 59 - نشر تاریخی 29 آبان 1393 - اورمیه شهری
قاراباغدا قاراداغ ایزلری (گرمان)
اکبر حمیدی علیار
اشاره: بوندان اول وبلاگیمیزدا آغداملی - قاراباغلی شاعر «گرمان» ایله مختصر آشنا اولدوق ( گرمان دان ایکی شعر). ایندی ایسه حؤرمتلی شاعر دوستوموز اکبر حمیدی علیارین سون گونلرده گرمان حاقدا یازیسینی اؤز وبلاگیندا بورادا درج ائدیریک:
نئجه کی بیلیرسینیز واختی ایلا قاراداغدان، خصوص ایله دیزمار ماحالیندان قاراباغا، خصوص ایله آغدام شهرینه چؤرک قازانماغا گئدیب گلنلر چوخ اولوب، بیزیم کندیمیز علیاردان دا اورایا گئدیب سرحدلرین باغلاماسی ایلا اورادا ساکنلهشنلرین سایی آز اولماییب، اؤنجه بیزیم قوهوملاردان اولان شاعیر "عاقیل زینالاوف"لا اوخوجولاری تانیش ائتمیشدیم، ایندیایسه باشقا بیر علیارلی شاعیری تقدیم ائتمک ایستهییرم، تقدیم ائدهجهییم بو شاعیرین ننه-باباسی "آلماسخان" و "سئیران" علیاردان آغدام شهرینه گئتمیش و اوردا قالماغا مجبور اولموشلار، شاعیر ایندیلیکده، ائرمنیلرین تجاوزونه معروض قالیب باکی شهرینده یاشایان مجبوری کؤچگونلردن بیری ساییلیر، او گؤزل باکیدا یاشاسادا کؤنلو-گؤزو جنت قاراباغدا قالیبدیر و گئجه-گوندوزونو اورانین عشقی و حسرتی ایله باشا وورور. یاخین گونلرده عزیز دوستلاریم مصطفی قلیزاده علیار و مجتبی قربانی علیارلا بیرگه باکی سفریمیزده، ایلک اولاراق بو علیارلی شاعیرله گؤروشوموز اولدو، اونون ایندییه قدهر 9 کتابی ایشیق اوزو گؤروب، شاعیر "غیب اولموش شهرین اویاق یادداشی" آدلی اوچ جیلدلیک کتابینین بیرینجی جیلدینده اؤزونو ماراقلی شکیلده تقدیم ائتمیشدیر، من ایسه همن تقدیماتی اولدوغو کیمی آشاغیدا گتیریرم، سوندا دا بیر شعر همن کتابدان قوللوغونوزا چاتدیراجام:
(آدی گئدن کتابین 7-نجی صحیفهسی)
"مؤلف حاققیندا معلومات" :
« آدی : گئرمان؛
سوی آدی : حسیناوف
آتاسینین آدی : علی؛
تولدو : 13/11/1962 ؛
دوغولدوغو یئر : آللاهین آغدام رایونو ؛
عنوانی : غیب اولموش شهرین عزیزبیاوف کوچهسیندهکی 57 نومرهلی ائو ؛
تحصیلی : عالی
اختصاصی : حیات صحنهسینین رئجیسورو ؛
پئشهسی : انسانلارا سئوگی پایلاماق؛
خوببیسی (باشقاتماسی) : یاخشی انسانلاری بیر-بیری ایله دوستلاشدیرماق؛
بو ایشده قازانجی : قلب راحاتلیغی؛
حیاتدان قازانجی : اوچ اولاد، اوچ نوه ؛
مشغولیتی : شعر یازماق ؛
اهیلهنجهسی : استولاوستو اویونلار، سئوگی ماجرالاری؛
انسانلاردان اوماجاغی : عدالت، دوزلوک، اعتبار، قارشیلیقلی دقت؛
حیاتدان اوماجاغی : ساکتلیک، امن-آمانلیق، ساغلاملیق؛
آللاهدان اوماجاغی : اذیتسیز اؤلوم، بیرده امکان اولسا، جنتده بیر روحلوق یئر؛
اؤزوندن اوماجاغی : ... داها گئجدیر!..
چاتیشمایان جهتی : سؤزو اوزه دئمک؛
اوستون جهتی : سؤزو اوزه دئمک؛
سئومهدیگی شئی : یالان، خیانت، غیبت؛
اییرهندیگی شئی : قان؛
نفرت ائتدیگی شئی : پول؛
هئچ کیمه باغیشلامادیغی شئی : تحقیر، سؤیوش؛
الهام منبعی : طبیعت، گؤزللر، اینتئللئکتوآل(فکری) و رئال صحبتلر؛
سئودیگی موسیقی : موغاملار و خالق ماهنیلاری؛
سئودیگی رنگ : آغ و قارا؛
سئودیگی طبیعت حادثهسی : نارین-نارین یاغان یاغیش؛
ایدهآلی : آللاهی و اؤزونو تانییان هر بیر کس؛
استناد ائده بیلهجهیی ان کامل انسان : حضرت علی علیهالسلام؛
ان چوخ سئودیگی کلام : فضلاله نعیمی : -نفسینی عقلینه تابع ائتدیرمهیی باجاران انسان کامل انساندیر؛
ان بؤیوک ایستهیی : آغداما قاییتماق!
آللاهدان دیلهیی : آغداما قاییتماق!
دوستلارا ان بؤیوک آرزوسو : آغداما قاییتماق!
اؤزونو آغداملی حساب ائدن و سندینه آغداملی یازیلان هر بیرکسه مصلحتی : آغداما قاییتماق!
نیگرانلیغی : بشریتین گلهجهیی؛
انسانلارا آرزوسو : ساغلام حیات، خوشبخت گلهجک، محاربهسیز دونیا!»
هارای، آی هارای
هارای آ چارمیخا چکیلن ائللر،
گؤزلری یوللارا دیکیلن ائللر،
قیوریلیب یای کیمی بوکولن ائللر،
یوردوندان توت کیمی تؤکولن ائللر،
قلبینه غم-کدر اکیلن ائللر،
تاریخی شوملانیب، سؤکولن ائللر،
کؤرپهسی چادیردا یئکهلن ائللر،
انتقام دمیدیر هارای، آی هارای.
نییه نصیبیمیز آه-و زار اولدو،
یوردیئری اینلهین کامان، تار اولدو،
گولوستان چمنی بوران، قار اولدو،
بولبول اسیر دوشدو، حاکم خار اولدو،
آزادلیغین یولو یامان دار اولدو،
وطنی قورویان بختیار اولدو،
شهیدلر ملته افتخار اولدو،
انتقام دمیدیر هارای، آی هارای.
باشلانیر درهدن، دوزدن بو وطن،
بویلانیر لپیردن، ایزدن بو وطن،
آیاوزلو ملکدیر اوزدن بو وطن،
محروم ائدیلیبدیر گؤزدن بو وطن،
اوسانیب "تمکین"دن، "دؤز"دن بو وطن،
مرحمت گؤزلهییر بیزدن بو وطن،
بسدیر، جانا دویوب سؤزدن بو وطن،
انتقام دمیدیر هارای، آی هارای.
منبع: وبلاگ اکبر حمیدی علیار
آغداملی رحمان محمداف
رحمان محمداف حسن اوغلو، 1962 – جی ایلده قاراباغین مرکزی «آغدام» شهرینده دونیایا گؤز آچمیش، گنج چاغلاریندان شعره، سؤزه و سازا یؤیوک هوس بسله ییب، اورک سؤزلرینی شعر قالیبینده یازیب، بیر عاشیق کیمی ساز چالیب، نغمه قوشوب اوخویوب، ایندی ده ساز و سؤز ایله یاشاییر. او قاراباغ اشغال اولوب و «آغدام» الدن گدن سونرا ( 23 اییول 1994 / مرداد آیی نین اولی 1373)، دوغما یوردونو ترک ائتمک مجبوریتینده قالیب. رحمان ایندی باکینین «لوک باتان» کندینده یاشاییر. بیر سیرا شعرلر و قوشمالاری بعضی قزتلرده چاپ اولوبدور. او اؤز دوغما یوردو آغدام حسرتینده چوخلو شعرلر یازیبدی، بورادا بیر نمونه اونون وطن حسرتلی قوشماسینی بیرگه اوخویوروق:
محتشم آغدام
شفقلر سؤکولوب آغاراندا دان
طبیعت دوراندا شیرین یوخودان
حسرتله باخاریق سنه هر زمان
دوشمن تاپداغیندا اینله ین اوبام
دوغما بئشیگیمیز محتشم آغدام.
کوسکونلوک دویولور لال باخیشیندان
قان سوزورلور بو گون تورپاق – داشیندان
سنین چون اوغوللار کئچدی باشیندان
دوشمن تاپداغیندا اینله ین اوبام
دوغما بئشیگیمیز محتشم آغدام.
خزان یئلی اسدی باغچا – باغیندان
بولبوللر آییلدی گول بوداغیندان
خبر وئرن یوخدور خوش سراغیندان
دوشمن تاپداغیندا اینله ین اوبام
دوغما بئشیگیمیز محتشم آغدام.
بو ملت آییلمیر نیه یوخودان
یوردوم پارچالانیب ائدیلیر تالان
هاردا ایتیب، باتدی کیشیلیک- وجدان؟
دوشمن تاپداغیندا اینله ین اوبام
دوغما بئشیگیمیز محتشم آغدام.
من کیشی یم دئییر یوردونو ساتان!
یئییب ناموس - عاری، دالینا آتان.
گؤر کیملردی یوردون دادینا چاتان
دوشمن تاپداغیندا اینله ین اوبام
دوغما بئشیگیمیز محتشم آغدام.
منبع: سایت دنیزنیوز www.daniznews.ir
گرماندان ایکی شعر:
علی اوغلو «اکبر حسین اوف» (گرمان) 1962 – جی ایلده آذربایجانین «آغدام» شهرینده ایرانلی مهاجر عایله سینده آنادان اولموش، 1994- جو ایلدن قاراباغ منطقه سی و اونون مرکزی اولان آغدام شهری ارمنی اشغالینا دوشدوکدن سونرا، گرمان دا اؤز دوغما دیاریندان دیدرگین دوشوب، ایندی ایسه باکیدا یاشاییر. وطن حسرتی و آغدام نیسگیلی بیر یارا کیمی شاعر گرمانین اوره گینی سانجیر و بوتون شعرلینده اؤزونو گؤستریر. بورادا گرماندان ایکی شعری اوخویوروق:
قاراباغی قویوب گلدیک جانیمیزی خلاص ائدیب، قاراباغی قویوب گلدیک قاجارلارا سینه گره ن بیر تورپاغی قویوب گلدیک آتیلاراق دؤیوشلره، مغرور دوردوق، اییلمه دیک بیر قیچیمیز یانیمیزدا، بیر آیاغی قویوب گلدیک اوجاق چاتدیق چلدیرلاردا، قیزینمادیق ایستیسینه کور اولموشوق توستوسونه، چیلچیراغی قویوب گلدیک زامان بیزی هئی یوکله دی محنت ایله، غربت ایله وئره جکلر ناموس بورجو، آلاجاغی قویوب گلدیک تپه لره داغ دئییریک، بئش آغاجا باغ دئییریک مئشهلری، چمنلری، مورووداغی قویوب گلدیک ذلت اولوب قسمتیمیز، هئچ عینیمیز آچیلماییر توی-بوساطلی بیر دؤورانی، خوش نؤوراغی قویوب گلدیک سوفره میزده بایات چؤرک، بیر پارچا شور، گؤؤ-گؤیرتی یایلاقلاردا بئچه بالی، نئهره یاغی قویوب گلدیک «گرمان»، هئچ کیم اؤیونمه سین دبدبه لی گئییمیم وار قاچ هاقاچدا، کؤچ هاکؤچده بیز پاپاغی قویوب گلدیک.
آغدام آنامیزدیر هئچ قووا بیلمیرم کؤنلومدن غمی کامان تک اینله ییر کؤنلومون سیمی خیال پرواز ائدیب اوچور قوش کیمی بیر گئدیم آغداما ده ییم قاییدیم.
یوخوم پئریک دوشور عرشه چکیلیر گؤزومدن لئیسانلار آخیب تؤکولور ساچلاریم آغاریر، بئلیم بوکولور بیر گئدیم آغداما ده ییم قاییدیم.
آغدامدا قویموشام گؤر نه لریمی، سؤزومو، شعریمی، نغمه لریمی اؤزومله گؤتوروب نوه لریمی، بیر گئدیم آغداما ده ییم قاییدیم.
اورک تاب ائله میر داها محنته یقین گله جه یم بیرگون جرأته نییه دؤزمهلییم آخی حسرته، بیر گئدیم آغداما ده ییم قاییدیم.
بس نییه قاییدیم، قالیم اوردا من وصال شرقیسینی چالیم اوردا من ابدی بیر مسکن سالیم اوردا من آخی آغداملی یام، آنامدیر آغدام.
من نئجه اوغولام، اسیردیر آنا وارلیغیم تهمتدیر آذربایجانا گئدیم دوشمن اوسته، قصد ائدیم جانا آخی آغداملی یام، آنامدیر آغدام.
«گرمان»، دؤزمه داها غمه، کدره آغدام تشنه قالیب بوگون هنره باش قویوم دیزینین اوسته سون کره آخی آغداملی یام آنامدیر آغدام.
|
منبع: سایت دنیزنیوز www.daniznews.ir |
نظیره
جناب مصطفی قلی زاده علیار«مهاجر» ین، «ای کؤنول عشق آتشینده یانسان افغان ائیلمه»
مطـلع لی غزلینه نظیره:
ای «مهاجر» بیزلری زار و پریشان ائیلمه
بو پریشانلیق کئچر البته، افغان ائیلمه
سن «ختائی» دن آلیبسان او غزل پیغامینی
گل شاه اسماعیل کلامین سرّ جانان ائیلمه
من ده سندن آلمیشام قارداش غزل الهامیمی
یازدیغیم اشعاری بیر گؤر، نغمه – دستان ائیلمه
گل محبت باغلاریندا سیر ائدک بولبول سایاق
گوللرین نازین چکنده عطرین افشان ائیلمه
عشق دریاسیندا سنسیز ائتمه رم توفان یقین
سن ده منسیز دریادا عشق ایله توفان ائیلمه
هر غزل شهرینده وار چوخ قاره قاش – گؤز حوریلر
هر قاشی بیر مصرع گؤرسن، بیتی کتمان ائیلمه
ماوی گؤیلردن بیزه نازل اولور عشق آیه سی
سن او پاک الهامی آل سینه نده پنهان ائیلمه
هر اوره ک کی چیرپینیر، عشق ایله جاناندان دئییر
عاشقه معشوقی گؤستر کؤنلونو قان ائیلمه
هر قدم آتدیقجا یئردن قووزانار عاشق سسی
بو وطن عشقین، مجازی عشقه عنوان ائیلمه
کاش کی آزادلیق قوشو قونسون قاراباغ مولکونه
قانلی تورپاق داد ائدیر کی: صلحی پیمان ائیلمه
اجنبی نین اللرین کس اؤلکه میزدن، آللاهیم
ارمنی نین قالماغین بو یئرده امکان ائیلمه
«درویش» ایله دور گئدک بیز ده دؤیوش میدانینا
آذری لر اوردوسوندا شعری پایان ایلمه.
علی رحمانی «درویش»
ارومیه – 26/10/89