یادداشتی پیرامون کتاب
منظومه پیغمبر(ص)
حسین دوستی – اهر
در سفرهایی که به جمهوری خودمختار نخجوان داشتم بادعوت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران( در بهمن 1384 و مهر1385) هر بار که از آرامگاه حسین جاوید در نخجوان دیدن کرده و فاتحه ای نثار ارواح این شاعر مبارز و همسر و پسرش می نمودم ،آرزو میکردم که ایکاش نمایشنامه منظوم« پیغمبر» که یکی از شاهکارهای ادبی این شاعر مسلمان مبارز است، به زبان فارسی ترجمه میشد تا مردم ایران، بیش از پیش با آثار و اندیشههای این شاعر ترکزبان مسلمان آشنا میشدند.
سالها گذشت و آرزوهای بسیاری برآورده شدند. «هر دم از این باغ بری میرسد/ تازهتر از تازهتری می رسد». ادیبی توانا و پرتلاش، در یک فعالیت شش ماهه، ترجمه منظوم این نمایشنامه را عهدهدار شد و به حسن انجام رساند. اینک عین نمایشنامه «پیغمبر» به زبان ترکی و ترجمه منظوم و شیوای آن به زبان فارسی، در یک مجلد از قلم شاعر توانا و خوش استعداد ارسبارانی- جناب آقای مهندس اکبر حمیدی علیار- از سوی نشر آوای منجی- در شهرمقدس قم – چاپ ومنتشر شده و چشم و دل علاقمندان پیامبر اعظم (ص) و دوستداران ادبیات نمایشی آذربایجانی - فارسی را مینوازد.
حسین جاوید، شاعر متفکر و اندیشمند مسلمان آذربایجانی در سال 1882 م در نخجوان متولد شده و از سال 1899 تا 1904 م جهت تکمیل علوم دینی و فلسفی به مدرسه طالبیه تبریز آمد و مدتی نیز در ارومیه رحل اقامت افکند. او بعد از مدتی سکونت در ترکیه ، به باکو برگشته و در دارالمعلمین باکو ، به تدریس پرداخت .
حسین جاوید، در دوره حکومت کمونیستها در آذربایجان ، بر مرام و ایده آنان تسلیم نشد و با اشعار و مقالات و نمایشنامههای خود به دفاع از مردم مسلمان و عقاید آنان پرداخت و با نوشتن اثر فاخر خود – پیغمبر (ص) – از سیمای حقیقی اسلام و پیامبر اکرم(ص) و حریم این مکتب انسانساز دفاع کرد. این فعالیتها باعث شد تارژیم کمونیستی، از انتشارآثار و نمایش نمایشنامههای وی جلوگیری نماید و لذا در سال 1937م توسط حکومت استالین دستگیر و به تبعیدگاه مخوف (ماقادان) باسرمای 50درجه زیرصفربه سیبری فرستاده شد. درسال1940م به تبعیدگاه دیگر شوروی به نام (ایرکوتسگ ) منتقل و تا پایان عمر درآنجا ماند و در بیمارستان بازداشتگاه وفات نمود و در گورستان روستا دفن شد. لکن بعد از 40 سال، جنازه شاعر در 1982 به نخجوان منتقل و در جوارخانهاش در باغ جاوید مدفون شد .
نمایشنامه منظوم «پیغمبر» که در سالهای 23-1922 میلادی نوشته شده بود، یکی از بهترین نمایشنامههای 20 گانه حسین جاوید به شمار میرود که اینک قلم روان و رسای شاعر توانمند آقای مهندس اکبر حمیدی علیار- پنجره ای روشن به آفاق اندیشههای روشن و آرمان انسانی و معنوی این شاعر بزرگ آذربایجانی میگشاید .
حسین جاوید در این نمایشنامه چهار پردهای با عناوین: بعثت، دعوت، هجرت و نصرت صحنههایی شاعرانه و مقدس را به تصویر کشیده است که نظر شنونده و بیننده را به سیمای معصوم و دوستداشتنی پیامبر اسلام (ص) و مبانی دین مقدس اسلام جلب مینماید و انصافاً در این راه موفق شده و مترجم توانای آن نمایشنامه نیز به خوبی و شایستگی به ترجمه آن نایل آمده است.
رجاء واثق دارد این خدمت مقدس از سوی شاعر و مترجم، مورد عنایت پیامبر گرامی (ص) قرار گرفته و پیام آور صلح و دوستی و دانایی و حکمت باشد.
در این کتاب علاوه از مقدمه مترجم، یادداشتهایی از دو ادیب و روزنامهنگار برجسته چاپ شده که بر ارزش ادبی کتاب افزوده است. یاد داشتی ازآقای صابر شاه تختی (از جمهوری خود مختار نخجوان) و مقالهای از استاد مصطفی قلیزاده علیار (از شعرا و نویسندگان برجسته ایرانی – ساکن ارومیه).
سپاس و قدردانی محبان رسول الله (ص) بدرقه راه این 4 فرهیخته باد که در دفاع از حریم نبوی (ص) قلم می زنند.
منبع: دوهفته نامه «دنیز» شماره 52
شعر
ای طبیعت گونو یاشا!
محمود صادقپور «شامی»
بو شعر فروردین آیی نین 13-جو گونو، طبیعت گونونه عایددیر. بو موضوعدا شعر یازیلماییب. حؤرمتلی اوستاد شامی اؤلکهمیزده خلق آراسیندا اولان گؤزل قایدالاردان، عنعنوی دویوملار و دئییملردن الهام آلاراق «طبیعت گونو» آدلی بو مثنوینی یازمیشدی. «طبیعت گونو» شاعرین یئنی شعرلریندندیر و ایندیه کیمی چاپ اولماییب، بیرینجی دفعه اولاراق «دنیز»ده نشر ائدیلیر:
بوگون طبیعت گونودور
گزمگه فرصت گونوندور
چؤللر هامی اوزه گولور
بیر باخ داغا- دوزه گولور
«پیشپیشا»لار تومتوم آچیب
هر طرفه عطیر ساچیب
آغاجلار نه اویانیبلار!
الوان گوله بویانیبلار
ائللر چیخیب داغا-باغا
حتی یاغیش یاغایاغا
«اورمیه»نین بو چاغیندا
آخار چایلار قیراغیندا
چمنلرین فرشی اوسته
ائللریمیز دسته دسته
سئوینجایله شنلیک ائدیر
چالیر، اوینور، جالمان گئدیر
نه گؤزلدیر داغ- درهلر
سیخ مئشهلر، منظرهلر
گؤزل قیزلار، اودور گلیر
چیچک دریر، گول دستهلیر
تا اؤزونه تاپسین اری
دوگونلهییر بیتگیلری!
بعضیلری توپ اویناییر
باغدا «گیزلن پوپ» اویناییر
بعضیلری «کیفلان» گئدیر
گؤرنلری حیران ائدیر
ساچلارینی وئریر یئله
باخان دویمور اینجه بئله
اوشاقلار دا چمن اوسته
اویناییرلار «پیلله دسته»
«رسام» گلیر فیرچا الده
دولانیر یامیاشیل چؤلده
شکیل چکیر داغ-درهدن
هر بیر گؤزل منظرهدن
ای طبیعت وورغونلاری
گلین بیزیم یوردا ساری
باخین سولار اؤلکهسینه
قولاق آسین قوش سسینه
نئجه گؤزل اوخویورلار
یووالارین توخویورلار!
محشر ائدیر بهار بوردا
نه یاپیشیر ناهار بوردا!
داغدان گلیر گور شلاله
شعله چکیب یانیر لاله
سولار آخیر شاققیلداییر
سماورلر پاققیلداییر
قیز-گلینلر بیتیردیگی
ائولریندن گتیردیگی
«گؤی»لرینی سویا آتیر
حکمتی وار اونا خاطیر:
«کؤوشن» اولار جنت تکین
آدام بویدا چیخار اکین
*******
یاواش- یاواش قاش قارالیر
آخشام گلیر گون دارالیر
سس-سمیرلر هامی باتیر
گئتمگین ده وقتی چاتیر
آیریلیق اولور چوخ چتین
قوینوندان بو طبیعتین
یئردن دورور آنا قادین
سسلر ارین هم اؤولادین
زورلا ییغیر اؤز باشینا
تپیلیرلر بیر ماشینا
دوشوب یولون اثرینه
قاییدیرلار ائولرینه
*********
ایندی قیزلار اولوب یامان
گلیب ائوه چاتان زمان
تک نیتی بودور دیلده:
اره گئتسین یئنی ایلده
یادا سالیر ایگیت یارین
چیخاریر اؤز باشماقلارین
باخ ایشینه دقت ائله
آستانادا قویور بئله:
ائوه طرف دابانلاری
بورنو دؤنور چؤله ساری
دئییبلر کیم بئله ائدر
ائودن چیخیب گلین گئدر...
یاشاسین بو دبلری میز
اونوتماریق اونلاری بیز
بئلهلیکله ایل بایرامی
ائل بایرامی، گول بایرامی
«اورمیه» ده چاتیر باشا
ای طبیعت گونو یاشا!
*********
اما منه معمادی
نییه شومدور «اون اوچ» آدی؟!
خورباخاندا عوام سنه
یامان آجیق گلیر منه
اینجیسه ده اگر هامی
سئودهجکدیر سنی «شامی»
سندن الهام آلاجاقدیر
جوشوب قلم چالاجاقدیر
او اینانماز خرافاتا
جهالتدن دوغار خطا.
93/01/13
منبع: «دنیز »هفته نامه سی - شماره 52، نشر تاریخی 93/02/14
حامد عطائی
با قدری اغراق، مردم آذربایجان، شهید آقا مهدی باکری را سالار شهداء جنگ می دانند. کسیکه با اندکی تقریب در دیگر مناطق کشور نیز دارای شان و شوکت است و مردم اقلا با نام یا تبار این شهید بزرگوار آشنایی دارند.
جدای از اینکه بر سر اهلیت آقا مهدی بین اهالی ارومیه و تبریز و میاندوآب جنگ و جدل است اما تعلق این شهید به روح جمعی یکایک ایرانیان و حماسه ای که او و برادرش در عملیات های خیبر و بدر خلق کرده اند نام آقا مهدی را در یادها و خاطره ها تا ابد زنده نگاه خواهد داشت.
به روایتی تاکنون 11 کتاب در مورد این سردار سرافراز اسلام نگاشته شده. کتاب که عنوان می شود گوشه هایی از خاطراتی است که از او در دوران جنگ، مسئولیتش در شهرداری ارومیه، جمع دوستانه و یا روایتی رمان گونه از برشی از زندگی اش ثبت گردیده و به اذعان حتی نویسندگان این آثار، هیچ با عظمت و بزرگی شخصیت و زندگی و شهادت این اسطوره به یادماندنی سنخیتی ندارد.
چهار-پنج سال پیش بود که همچون اکثر حوزه های هنری و فرهنگی، خبری از برداشتن یک سنگ بزرگ توسط دولت وقت پیچید. خبراحتمال ساخت سریال تلویزیونی «شهید باکری» به کارگردانی سینماگر نام آشنای کشورمان، ابراهیم حاتمی کیا، بود.
کار به ظاهر جدی بود چراکه همه مسئولان مرتبط و غیرمرتبط با اعتماد به نفس خاصی به خیال تمام شدن اصل ماجرا، از جزئیات و بودجه و زمان بندی و حتی شبکه ای که قرار بود آن را نمایش دهد سخن می گفتند. ظاهراً شبکه استانی آذربایجان غربی متولی تولید این سریال بود. بدون اینکه کوچکترین اطلاعی به شخص استاد داده شده باشد، در جلسات از حاتمیکیا به عنوان کارگردان این اثر نام برده میشد. از بودجه 5 میلیارد تومانیاش میگفتند و اینکه این پول از آن بودجههایی است که در سفرهای ریاست جمهوری در بوق و کرنا [گذاشته]میشود و اینکه دلیل این دست و دلبازی( که عملا ریالی از آن به تحقق نپیوست) به خاطر ارزش قائل شدن دولت به حوزه فرهنگ است و ...
اکران نوروزی فیلم فاخر و به یادماندنی «چ» در ارومیه که روایت حضور 48 ساعته شهید چمران در کردستان بود و از قضا بسیار با حال و هوا و روحیات مردم آذربایجان غربی نیز سنخیت داشت چندی پیش به آخر رسید و طبق پیش بینیها از فروش نسبتا خوبی هم برخوردار بود. تکنیک، هنر و روایتی ناب و جسورانه از تنها دو روز از زندگی شهیدی به عظمت دکتر چمران نشان داد که حق دفاع مقدس ما شاید تا سالهای سال هم ادا نشود، هرچند به زعم عده ای فیلم، برای جنگ به حد وافی و کافی ساخته شده است.
شهید مهدی باکری هم از نمونههای بسیار پیچیده و لایهلایه جنگ است که میلیاردها میلیارد بودجه نیاز است که هرچندسال یکبار گوشهای از زندگی او و برادرانش را در قاب هنر به تصویر کشید. «چ» همه قصه چمران نبود و شاید یک روز کسی خواست از برش دیگری از آن روایت کند، اما این شهید بزرگوار هرچه بود روی پرده نقرهای آمد و حرفهای دل یک سینماگر متعهد و جسور در موردش به فیلم تبدیل شد. اما قصه «ب» هنوز شروع نشده. «ب» و باکریها هنوز در حوزه ادبیات جنگ هم مظلوماند و کسی کاری فاخر برایشان نکرده. شاید یک ارگانی، سازمانی، ادارهای، روزی به صرافت این افتاد که آقا مهدی باکری و باکریها خیلی بیشتر از یک کتابچه کوچک پالتویی به گردن این مملکت حق دارند. (منبع: آینانیوز)
برکتلی بویونباغی
اکبر حمیدی علیار
اللری قوینوندا دورموشدو، هوروت-هوروت مجلیسی سوزوردو، حضرت پیغمبر (ص) صحابهلری ایله صحبتده ایدی، آغاسی «عماری-یاسر» ده پیغمبرین قوللوغوندایدی، ایچیندن عاغلیناسیغماز سؤزلر کئچیردی، -قوللوقدان آزاد اولاجاغیم گونلری گؤرهجهیم گؤرهسن، ایلاهی!-اؤز-اؤزونه دئییردی. قاپینین دؤیولمهسی ایله ایچ دونیاسیندان آیریلدی. بیر جیریق-جیندیر گئییملی عرب ایچهری گیردی، پیغمبری (ص) تانییرمیش کیمی، دوز گلدی او حضرتین اؤنونده –رجا ائدیرم افندیم- دئدی.
حضرت پیغمبر (ص) –سنه یاردیمیم نه اولا بیلر؟- سوردو،
-آجام، چیلپاغام- دئدی،
-بلال! گل بونو گؤتور قیزیم فاطمهنین یانینا- بویوردو حضرت.
بلال عربی آپاردی خانیمین قوللوغونا، «سهل» یئنه ده اؤز ایچینه قاپیلدی... بلال اولایی خانیما دانیشدی، فاطمه زهرا (س) بوینونداکی گوموش بویونباغینی آچیب عربه باغیشلادی، عرب، بلال ایلا بیرلیکده یئنه پیغمبرین حضورونا قاییتدی و فاطمهنین (س) اونا باغیشلادیغی بویونباغینی ساتماق ایستهدییینی سؤیلهدی.
سهل هله ده بایاقکی سایاق، آغاسی عمارین یانیندا فیکره دالمیش دایانمیشدی، عمار عربه -–او بویونباغی من آلیرام، دیهرینی سؤیله!- دئدی،
عرب –بیر وعدهلیک یئمک، بیر گئییملیک پالتار و ائویمه دؤنمک اوچون بیر دینار پول!- دئدی،
عمار گلومسهیرک بویونباغینی آلدی و سهله –گئت ائودن بیر دست پالتار بیر ده اولان یئمکدن گتیر- دئدی، سهل بیرداها اؤزونه گلدی، قاچاراق گئدیب تاپشیریغی یئرینه یئتیردی، عمار او پالتاری، یئمهیی، اؤز مینیکمالینی و اوستهلیک 20 دینار دا پول عربه وئریب اونو یولا سالدی. سونرا جیبیندن چیخاردیغی عطیرله بویونباغینی عطیرلهدی و اوزونو سهمه توتاراق –سهم! گل بو بویونباغینی آپار وئر حضرت فاطمهیه اؤزون ده اونون قوللوغوندا اول، من سنی بو بویونباغی ایله او حضرته هدیه ائدیرم!-دئدی سهمه، سهم اینانار-اینانماز،سئوینجک تشکرونو بیلدیریب بویونباغی الینده خانیمین ائوینه دؤندو و اولایی دانیشدی. خانیم بویونباغینی آلدی و – بو منیم، سنی ده تانری یولوندا آزاد ائدیر سربست بوراخیرام، سهم!- بویوردو.
سهمه سانکی دونیانی باغیشلامیشدیلار، رؤیالاری چین اولوردو! خانیما منتدارلیغینی سؤیلهیرک گولومسهدی و بویونباغینا اشاره ایله دئدی:
عجب برکتلی بویونباغیایمیش! آجی دویوردو، چیلپاغی اؤرتدو، یوخسولو وارلاندیردی، قولو آزاد ائتدی، سوندا دا اؤز اییهسینه قاییتدی!..
منبع: دو هفته نامه «دنیز»، شماره 51 مورخ 93/02/07
بحر طویل احیای دریاچه ارومیه،
از شعار تا شعار، همچنان...
(یادداشت مدیر مسئول دوهفته نامه «دنیز»، شماره 50- مورخ 93/01/31)
تمام حرف این است که دریاچه ارومیه از هفت – هشت سال پیش دچار بحران آشکار شده و در چهار- پنج سال اخیر وضع بحران و کاهش آب و روند خشک شدن این منبع عظیم ملی، به حد وخامت و فاجعه رسیده است و در این فاجعه و ضایعه ملی اسباب و علل گوناگون انسانی و طبیعی دخیل بودهاند و مسئولان دولتی سهلانگاری کردهاند و با سخنرانی و برگزاری همایش و سمینار مدام از بیتالمال هزینه کرده و فرصتها را هدر دادهاند و نمایندگان مجلس هم فقط در آستانه انتخابات با داد و بیداد و وعده و وعید و تبلیغات فریبکارانه از نمد دریاچه بیصاحب مانده؛ برای خود کلاهی دوخته و از پیکر نیمهجان دریاچه، پیراهن عثمان درست کردهاند و از یک طرف هم آدمهای عوضی در راستای تحقق اغراض و اهداف سیاسی خود و به قصد زیر سؤال بردن نظام جمهوری اسلامی، از این آب گلآلود ماهی سیاسی گرفته و در بوق و کرنای بعضی از کشورهای عوضی همسایه گذاشتهاند که: تهران میخواهد آذربایجان را خراب کند... و از این شعارهای نخنمای سیاسی .... و رسانهها و مطبوعات و شاعران و نویسندگان هم در تولید مطلب در این باب البته کم مایه نگذاشتهاند هر چند بیخاصیت و مفت!...
و خلاصه هیچ کدام از این گروهها نتوانستهاند کاری مفید به حال دریاچه ارومیه انجام دهند. چون نیت آدمها و مسئولان سیاسی معمولاً معطوف به اهداف شخصی خودشان است و از شعار برای دریاچه هم استفاده ابزاری میکنند، آدمهای عوضی هم قصدشان خدمت به بیگانگان است و از دریاچه خشک شده ارومیه آب به آسیاب دشمن میریزند، بنابراین طرفدار خشک شدن دریاچه ارومیه هستند تا بیشتر علیه نطام اسلامی شعار بدهند. رسانهها و مطبوعات سراسری هم دور از محل وقوع فاجعهاند و به قول معروف نمیتوانند عمق فاجعه را درک کنند. رسانهها و مطبوعات محلی هم طفلکیها بیشتر در گیر تهیه آب و نان خودشان و در کمین سرکیسه کردن مسئولان و کسب رضایت آنان برای گرفتن ویژهنامه گزارش کار و جلب آگهیهای اداری ماندهاند، لذا وقت پیگیری امور دریاچه شوربخت ارومیه را ندارند و از مسیر جریانسازی بیگانهاند و دور.
شاعران و نویسندگان هم یا در صف یکی از این صنوف فوقالذکر هستند و بیخاصیت و یا اگر مستقل و دارای دغدغه باشند، چندان محلی از اعراب ندارند در جامعهای که تمام فکر و ذکر لیل و نهارشان یا ثبت نام در اخذ یارانه است یا حماسه انصراف از آن! یا حسرت روزهای بنزینی را میخورند یا بغض بینصیب ماندن از سبد کالا و قطع سهمیه بنزین گلویشان را گرفته و نگران روزهای آیندهاند که در ابهام افزایش حتمی و کاهش احتمالی قیمت فلان کالا و بهمان اجناس بلاتکلیف مانده و از این دلمشغولیهای سرگرم کننده و فرساینده عمومی؛ دیگر شعر و شاعر و نویسنده و قلم در این بازار چه ارزش و تأثیری دارد؟ آن هم در باب مثلاً دریاچه شوربخت ارومیه ....
و دریاچه ارومیه در مقابل این نامردیها و نامردمیها قطره قطره تبخیر شده و میشود و مثل یک افلیج لاعلاج سرطانی افتاده و دارد به پایان میرسد. جالب اینکه امروز مسئولان تازهنفس آمده هم در باب احیای دریاچه ارومیه، چندان قرص حرف نمیزنند و با هزار اما و اگر و لیتَ و یالَیتَنا سخن میگویند و از فرمایش ایشان «بوی الرحمن» دریاچه به مشام میرسد!
با تمام این قضایا، امیدواریم دولت تدبیر و امید، تدبیری اساسی برای احیای دریاچه ارومیه بیندیشد
مصطفی قلیزاده علیار