مرثیه های دریاچه ارومیه
امید که مسؤلان کشورمان در باب احیای دریاچه ارومیه کاری اساسی و سریع و
مؤثر انجام دهند، کاری فراتراز تبلیغات انتخاباتی. شعر زیر (کبودی های یک دریا) را دکتر محمد علی ضیایی سروده است که در ردیف مرثیه ها می آورم:
کبودی های یک دریا
( در اندوه دریاچه ی ارومیه)
محمد علی ضیائی
روزگارانی که هر رودی
حسرت آغوش دریا داشت
یا که هر دریا
حرص اقیانوس گشتن را
او به یک دریاچه بودن هم قناعت کرد
آن زمان هائی که هر دریا
فخر ماهی یا صدف های خودش را داشت
او به لبخند ملیح خویش
قند شور کودکی مان شد
بارها گفتند:
زاد جای پاک زرتشتی! *
صحنه ی پیکار گُردان حکیم طوس
مرگزارآن یل و پور پشنگ
افراسیاب پیر*
و نهانگاه زر قارون*
بی غرور اما
در کنار ما
راه می پیمود
صد کبودی یادگار از ما به تن دارد
سهمگین هر یک کبودانی
رگ زدیم او را و بر بستیم رگ هایش
و نمک پاشِِِِِ ،زخم او گشتیم
با صبوری ، شیره ی جانش
نوش داروئی که ما با لج ، لجن خواندیم
صد هزاران درد ما را برد
تشنه و بیمار اما پاک
سر نوشتش گر چه با شوری عجین بوده است
شور بختی کاش همواره
دور از او باشد
* - باور عامه بر این است و در کتاب ها مکتوب، که کرانه های دریاچه ارومیه محل تولد زردشت ، مرگزار افراسیاب و نهانگاه گنج قارون است
اولین فرمانده -به یاد شهیدان
یاد شهیدان و پاسداشت حرمت و احترام شهدا یک وظیفه بسیار مهم و همگانی است. جامعه ای شهیدان و قهرمانان ملی اش را به فراموشی یا بی اعتنایی بسپارد، خود باخته و بی هویت است.کتاب یکی از ابزار احیای یاد و خاطره شهیدان است. اخیراً کتاب «اولین فرمانده» به دستم رسید، گر چه پارسال چاپ شده است. کتاب «اولین فرمانده» در سه فصل و 82 صفحه قطع خشتی به قلم نویسنده عرصه دفاع مقدس رضا قلیزاده علیار در 1389 از سوی اداره کل حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس آذربایجان شرقی با تیراژ 3000 نسخه چاپ و منتشر شده و تنها اثر در باره سردار شهید «نادر برپور» برپور است که سی سال بعد از اسارت و شهادتش تدوین و منتشر گردیده است. مؤلف در معرفی مختصر شهید نادر برپور و این کتاب در مقدمه خود می نویسد: «...نام این جوان ریز نقش تبریزی «نادر برپور» است. او در تیر ماه 1358 عضو سپاه پاسداران شد. به خاطر برخورداری از آمادگی جسمانی مناسب، ... فرماندهی گروه ضربت سپاه تبریز به او سپرده شد.... درست یک هفته بعد از آغاز جنگ و در 6 مهر 59 اولین گروه از پاسداران تبریزی راهی جبهه های جنوب شد.« رحمان دادمان » فرمانده سپاه تبریز، نادر برپور را فرمانده اولین گروه از رزمندگان آذربایجانی معرفی نمود.... نادر برپور در دوم آبان 1359 به همراه دو تن از همرزمانش (دکتر سید جلال میرنورانی و شهید احمد گلچین) به هنگام شناسایی مواضع دشمن در اطراف پل سابله به اسارت نیروهای عراقی درآمد. تا مرداد ماه 1369 از زنده بودن یا شهید شدن نادر هیچ خبری وجود نداشت. ... تا اینکه در سال 1383 و درست پس از 24 سال، شهادت نادر برپور... را ستاد فرماندهی کل قوا اعلام و تأیید کرد؛ اما جنازه اش هیچ وقت به دست خانواده اش نیامد. کتاب « اولین فرمانده» می کوشد ناگفته هایی از زندگی سراسر حماسه و ایثار این فرمانده را از تولد تا شهادت را بازگو کند.» نیمه پنهان یک مرد، اولین فرمانده و کاروان اولین ها، سه فصل جداگانه کتاب را با اسنتاد به بیانات خویشان و نزدیکان شهید برپور تشکیل می دهد و در پایان تصاویری از شهید و مطالب مرتبط کتاب آمده است.
شاعران ایران از چند سال پیش اندوهگین خشک شدن دریاچه ارومیه بوده اند و هستند و مرثیه گوی این فاجعه ملی. گرچه اخیراً برخی نمایندگان در آستانه انتخابات می خواهند حماسه ای برای خود بسازند و به اصطلاح پیراهن عثمان درست کنند که البته هنوز نتوانسته اند کاری از پیش ببرند. جای تعجب اینجاست که عده ای هم از یک طرف می خواهند این موضوع ملی را سیاسی کنند مخصوصاً آدمهای مریض یا دشمنان یا کسانی که از خارج آب می خورند و نان نیز هم!...یا اینکه نسبت به جمهوری اسلامی عقده دارند یا بعضی ها که به هر دلیل شخصی یا غیر شخصی می خواهند از این آب گل آلود یعنی بی آب شدن دریاچه ارومیه و بی خیالی مسؤلان بالا دست و نبود یک مدیریت درست در باب دریاچه مظلوم ارومیه،ماهی سیاسی یا عقده ای بگیرند ... اما دریاچه می میرد ... عده ای غوغا می کنند و عده ای پشت میز محکوم می کنند و مجلس تماشا می کند و دولت .... بعلی، خلاصه دریاچه دریاچه می میرد کسی در این مملکت به داد این مظلوم ملی که حق ملت ایران است، نمی رسد!
از مرثیه های دریاچه چند تایی هم در ذیل می آید از شاعران جوان ارومیه ای: مرتضی مولایی جمال آباد و اتابک تیموری:
یاغیش نمازی
نوحون گمیسینی آغری داغیندان ائندیرین
چونکی بیر فیرتینا یولدادیر
چون کی ایش بیلن لریمیز دئییبلر:
اورمو دنیزینی سئللر باساجاق
و بیر تهلوکه دیر اورمو شهرینه
نوحون گمیسینی آغری داغیندان ائندیرین
گئده جه یم دنیزین دؤرد بیر یانینا/
بلکه بیر اوره یی پاک انسان بولام
و او دنیزه بیر یاغیش نمازی قیلا
نوحون گمیسینده.
مرتضی مولایی جمال آباد
اوروم گؤلو
بوگئجه من یالواردیم آللاهیما
قارالمیش بولودا چئویرسین بو گؤزلریمی
اورمونون گؤلونون اوسده دایانیم
دایانیم اورمونون گؤلونون اوسده
بیر عومور آغلاییم
بلکه چوخالسین
اتابک تیموری 31/6/89
دوز - داش
دوز یئرینه الیمه داش گلیردی
ایندی ساحیلینه قدم قویموشام
دوز الینده ن باشیما چالماغا
داش تاپانمیرام
اتابک تیموری 30/6/89
دریاچه ارومیه می میرد و جلو چشم مسؤلان بی خیال خشک می شود و از بین می رود و فاجعه ای بسیار وحشتناک ملی - جغرافیایی ایران عزیز اتفاق می افتد. مسؤلان و مدبران و نمایندگان مجلس به خود مشغولند و شاعران و نویسندگان و روزنامه نگاران در کنار مردم فریاد می کنند که البته به جایی هم نمی رسد.این شعر هم شاعر معاصر جناب بهرام اسدی است:
دنیز
مین بیر رنگه چالان دنیز
نه خوشدور تاماشان سنین!
تانرى سنى تک یارادیب
یوخ عالمده قوشان سنین
سارى ساچلى زرلى خاتین
اوزهرینه نور چیلهییر
آل - قیرمیزى گئیینیبدیر
سانکى قیزیلین الهییر
گوزگودورمو صاف سولارین
یئددى قاتین ملگینه ؟
سنده اؤزون گؤرن کیمسه
قوووشمازمى دیلگینه ؟
گؤم - گؤى کسیلمه داشدان مى
یارانیبسان یوخسا دنیز؟
گاهدان اولوب قاراقاباق
گاهدان اولورسان آغ بنیز
یئرین، گؤیون بیرلشمهسین
دنیز قاشیندا گؤردوم من
شیمشکلرى قیلیج کیمى
اوردا «یاشین»[1] دا گؤردوم من
گؤرونمهییر اونون اوجو
بللى دگیل اونون دیبى
دنیزده گؤردوم اینانین
دنیز قدر عجایبى .
22/9/68
[1] ایکی بولودون آراسیندا شاخان ایلدیریم شیمشک، بولوددان یئره توخونان ایلدیریم ایسه «یاشین» آدلانیر.
با مُـرده ها نَـنـشـینـید!
کتاب «بحرالفوائد» از متون ارزشمند فارسی تألیف شده در نیمه نخستین سده ی ششم هجری و مؤلف آن نامعلوم است که به اهتمام مرحوم محمد تقی دانش پژوه در سال 1345 از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب در تهران چاپ شده (متون 28) و بسیار مفید و خواندنی است. حدیثی از پیامبر (ص) را که سراسر حکمت و اندیشه و نمونه ای عالی از اخلاق انسانی است، از این کتاب برای نمونه می آورم:
« پیغامبر (ص) عایشه را وصیت کرد ، گفت: زنهار، با مردگان مَـنِـشین! گفت: آن مردگان کیستند؟ گفت: توانگرانی که همه ی عمر در حدیث دنیا بسر برند و دلهای ایشان مرده بُـوَد.» - بحرالفوائد، ص 317