اولاجاق
علی شجاع – اورمیه
پیس کئچیر گونلریمیز، هر بیری بیر ایل اولاجاق
اوبادا، ائلده یاشاییش بولاغی لیل اولاجاق
داشلانیر غم لکه سی گونده دیلک تابلوموزا
بئله گئتسه مدنیت اوزوموز چیل اولاجاق
بو اوجاقدا اودو هر کس اؤزونه ساری دئشیر
گؤرورم وار- یوخوموز دا کوله تبدیل اولاجاق
اؤلکه ده قانونو قایدانی سایان یوخدو، حئییف
دفتر و دیوانیمیز حتمی دی باطیل اولاجاق
لوغاز ایلا وئریلنده جوابی سورغولارین
داها هر یئرده لوغاز، رونق محفیل اولاجاق
قاضی نین کی، کسری اولمادی بیر محکمه ده
اوردا هر تولکو صفت شیر شماییل اولاجاق
بوزوبگلر بئله کی معده گوجو ایله دانیشیر
ایت گونونده یاشاماق ملته تحمیل اولاجاق
تویوغون بیر کیلوون بئش مینه آنجاق آلیریق
بو حسابلا گؤره سن پس نئچه یه زیل اولاجاق!
الی ال اوسته قویوب هئی دئمه آللاه کریم
کریمین ده قویوسو چوخدا درین، بیل اولاجاق
بور- بویاقسیز نئجه دللک خانانی ایشله دیسیز
گلینی وعده وئریرسیز به یه خوشگیل اولاجاق؟!
ائششه گیم اؤلمه هواسی اوخویورسوز اوشاغا
کیف لرینده دئییسیز چوبی و پاستیل اولاجاق
او ارادت کی، دئییر قورد واریمدیر قویونا
کاملاً دوزدو، دؤزون کی هله تکمیل اولاجاق
وئریلن وعده یه کی یاز گله جک یونجا بیتر
کیمسه شک ائتسه گؤزو کور، الی ده شیل اولاجاق
فیل و فینجان سؤزونو شوخلوغا سالدیق، سؤزه باخ
چوخلو فینجانلاری ایندی گؤرروک فیل اولاجاق
فیل لری لاکین او گون کی، مینه لر ابرهه لر
آیری بیر فورمولونان مسئله تحلیل اولاجاق
گؤزله یین ییخمایاسیز کعبه آمالیمیزی
یوخسا غیرت قوشوموز طیر ابابیل اولاجاق!
منبع: دو هفته نامه "دنیز" شماره 15
کانون عاشیق ها – 2
گزارش از: مصطفی قلیزاده علیار
اشاره: گزارش فعالیت هفثگی کانون عاشیقهای حوزه هنری آذربایجان غربی را از بهار سال 1390 بنده برای اولین بار در هفته نامه آراز آذربایجان - چاپ ارومیه با عنوان "محفل عاشقان" می نوشتم که در هشت قسمت ادامه یافت. در شماره 9 دوهفته نامه دنیز باز هم از نو این کار را کردم و تحت عنوان کانون عاشیقها قسمت اول را نوشتم. اینک قسمت دوم:
کانون عاشیقهای حوزه هنری آذربایجان غربی فعالیت هفتگی خود را در سال جدید از روز دوشنبه 14 فروردین 1391 آغاز کرد. این کانون که با حضور تعدادی از عاشیقها و شاعران و علاقمندان و داریوش علیزاده مسئول واحد موسیقی حوزه هنری، تشکیل شده بود، از ساعت 17 تا 19 ادامه یافت. در این برنامه ابتدا مصطفی قلیزاده علیار مجری برنامه ضمن عرض تبریک سال نو برای حاضران، با اشاره به پیام نوروزی مقام معظم رهبری و نامگذاری این سال به »سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی« گفت: امیدواریم عموم اهل هنر و فرهنگ و اندیشه در سال 91 به تولیدات هنری و فرهنگی و اندیشه ای خود بیفزایند و مسئولان فرهنگی و هنری هم از هنرمندان و نویسندگان و شاعران و تولید کنندگان فرهنگ ملی حمایت جدی بکنند. وی با گرامیداشت یاد و خاطره هنرمندانی که در سال گذشته در گذشته اند، با اظهار تأسف گفت: هنوز با گذشت نزدیک به دو دهه در شهر ارومیه موضوع قطعه هنرمندان متوفی در حد ادعای خالی مسئولان شهری و مدیران فرهنگی و هنری استانی و شورای شهر و شهرداری و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مانده و از حد حرف و مصاحبه های تبلیغاتی تجاوز نکرده است و هنرمندان که سند افتخاراین شهر و دیارند، وقتی وفات می کنند، در میان صدها و هزاران متوفی گم می شوند.
استاد عاشیق علی کریمی قره آغاجی دیگر مجری ثابت این برنامه هنری هفتگی نیز طی سخنان کوتاهی، نقش عاشیق های آذربایجان در حفظ و نشر آداب و رسوم ملی عید نوروز را مطرح کرد و افزود: عاشیق ها همواره مراسم ملی نوروز و دیگر عیدهای ملی و دینی کشور و مردم ما را به شکل هنرمندانه ای ترنم کرده، از نسلی به نسل بعدی انتقال داده اند.
عاشیق علی عابدینی یکانلی نخستین عاشیق در این برنامه بود که با اجرای آهنگی شاد و نواختن نوای دل انگیز ساز خود، شور و حالی به مجلس داد و زمزمه کرد:
بو کؤنلومدن آپار سلام / بیزیم داغلارا داغلارا
قوی اوخویوم گلدی بهار/ بیزیم داغلارا داغلارا
سحر وقتی اسر یئللر/ یئل اسنده اوینار گوللر
هر طرفدن گلیر ائللر/ بیزیم داغلارا داغلارا
یوز مین جوره گوللر آچیر/ گوللریندن عطیر ساچیر
کهلیک اوخور، جیران قاچیر/ بیزیم داغلارا داغلارا
»علی« دئیر آیاق اولوم / غم الیندن اویاق اولوم
خیالیمدا قوناق اولوم / بیزیم داغلارا داغلارا.
درگاهقلی عطارد شاعر هم پای دائمی کانون عاشیق ها این هفته نیز با مجموعه چاپ شده اشعار ترکی اش » شعر دیوانی« به شیوه قالبهای شعر عاشیقی ( گرایلی،دیوان، تجنیس، مخمس و ...) در کانون حاضر بود که شعر تحت عنوان »چکر« خواند و عاشیق علی عابدینی آن را گرفت تا حفظ کند و در مجالس بخواند.
عاشیق اسمعلی لطفی از عاشیقهای پیشکسوت که از شاگردان مرحوم عاشیق درویش است، به صحنه دعوت می شود و به سبک استادش ساز می زند و شعری از اشرفی می خواند:
زمستان گوله یاراشماز/ دوست دوستون سرینی آچماز
بیر کؤنول سینسا باریشماز/ ناموس، غیرت، عاری گؤزلر.
اسمه باد صبا اسمه/ اسیب قراریمی کسمه
شیدا بولبول گولدن کوسمه/ غنچه آچسا خارین گؤزلر.
احمد اسدی به مصداق: »الولد سرّ ابیه« (فرزند آشکار کننده سرّ پنهان پدرش است) آینه پدر با فضل و با ذوقش بهرام اسدی و پرورده مادر فاضله و شاعره اش خانم فریده سلیمانی است و درکل تنها ولیعهد تاج و تخت »یاز نشر« ارومیه و جوانی با ذوق و شاعر و پژوهنده آثار و احوال عاشیقهای زنده و مرده این دیار است که با شور و حرارت جوانی و عشق و علاقه زاید الوصفی در این عرصه به تحقیق و تتبع گسترده و مصاحبه با عاشیق ها و شاعران و نشر آنها در تنها روزنامه ارومیه »آراز آذربایجان« مشغول است و آینده ای قابل توجه و امیدوار کننده دارد و امیدو می رود خلأ موجود در این وادی را پر کند. احمد اسدی به پشت تریبون دعوت می شود و نوشته منتشر شده اش در معرفی مرحوم عاشیق عزیز دول دیزجی را به ترکی برای حاضران می خواند.
بهزادنیا داستان مناظره عاشیقانه عاشیق شمشیر و پسرش شاهپر را نقل می کند. خانم زهرا کریم زادگان شعری فارسی می خواند و در پایان عاشیق اسمعلی می نوازد و شعری از شاعر عارف مسلک حسین مسکین در مدح امام علی می خواند.
دوشمرم
محسن منصوری
زاهدا گل مندن اول، چون من نظردن دوشمرم
آفتاب مشرقم، هئچ وقت شرردن دوشمرم
من حسنلو جامیام مین ایلده آتسان کوللویه
کهنه لنیب دونمز ذاتیم، رنگ و اثردن دوشمرم
رستمین سیمرغی تک یوردوم، یاتاغیم قاف دیر
گؤیلرین سلطانیام، اوج ایله پردن دوشمرم
سن گئدیب گؤز تیکمیسن گؤلمک تکین دایم یازا
من ولی یای ایله قیش او ما حضردن دوشمرم
اورمونون دریاسی دا اولسان اوسان کی دورموسان
آمما من آخگین نیلم سیر و سفردن دوشمرم
من آخان او چشمه یم بیر گون چاتارام دریایا
کیم بونا هئچ وقت قالیب لوح قدردن دوشمرم
حق ایله باطل آرا کیم چکسه بیر دیوار چین
هیچ زمان تاپماز مراد، من بئله فردن دوشمرم
حق سؤزون دور سن ده ائت «محسن» آغیزلار ازبری
اوندا من ده بیل یقین بو نقل تردن دوشمرم
(منبع: دو هفته نامه «دنیز»، شماره 6 مورخ 23/ 9 /90 ارومیه)
داهی شاعریمیز سید عظیم شیروانی
حاجی سید عظیم شیروانی 1251هـ.(1835م.) ده شاماخیدا شهرینده روحانی عائله سینده آنادان اولموشدور. سید عظیم کیچیک یاش لاریندا ایکن شاماخی نین تانینمیش، معتبر شخص لرین دن اولان آتاسی سید محمد وفات ائتمیشدیر. سید عظیم آنا باباسی ملا حسینین حمایه سی آلتیندا یاشامیش دیر. ملا حسین داغیستاندا یاقسای کندینده روحانی لیک ائدیردی. باباسین دان عرب و فارس دیل لرینی اؤیرنن سید عظیم تخمینن 10 ایل سونرا شاماخییا قایی دیر و بورادا مدرس هده اوخویوب اورتا روحانی تحصیلینی تاماملاییر. 1856-جی ایلده عالی روحانی تحصیلی آلماق هوسی 21 یاشلی گنج سید عظیمی عراقا آپاریر و نجف و کربلا و بغدادا نئچه ایل درس اوخویور، سونرا ایسه سوریانین شام شهرینه، اوردان فلسطین و بیت المقدسه و مصرین قاهره شهرینه سفرلر ائدین و بو معنوی سیر و سفرینده مدینه و مکه یه ده مشرف اولور و چوخلو عرفانی – دینی شعر لر ده دئییر. بیر مدت ده استانبولدا اولور. بئله لیک له شاعر اسلام دونیاسی و یئنی اؤلکه لری گؤرور و یاخیندان تانیش اولور. سید عظیم دینی علم لری ایله برابر دونیوی علم لره ده بؤیوک ماراق گؤستریر و اؤیره نیر. شاماخییا قاییتدیق دان سونرا 1869-جو ایلده اورادا یئنی اصول اوزره مکتب آچاراق عؤمرونون آخیرینا قدر بورادا معلم لیک ائدیر. کؤهنه مکتب لردن فرق لی اولاراق او، بو مکتبده اوشاق لارا دینی علم لرله یاناشی، آذربایجان و فارس دیل لرینی تعلیم ائدیر، تاریخ، جغرافیا، حساب و سایر فن لردن ابتدائی معلومات دا وئریردی. تصادفی دئییل کی، آذربایجانین گؤرکملی طنز شاعری میرزا علی اکبر صابر، و بیر سیرا باشقا ضیالی لار، یازیچی لار و عالم لر محض اونون مکتبینده اوخوموشلار.
زنگین ادبی یارادیجیلیغا مالک اولان حاجی سید عظیم شیروانی نین بدیعی ارثی بیری آذربایجانجا، دیگری ایسه فارسجا ایکی بؤیوک کلیات دان عبارتدیر.
شاعرین اثرلری ایچری سینده مختلف شرق منبع لریندن ائتدیگی ترجمه لر، سعدی، حافظ و فضولی شعرلرینه یازدیغی نظیره لر ده واردیر. لاکین بونلار شاعرین زنگین بدیعی ارثی ایچری سینده آز یئر توتور. سید عظیم شیروانی یارادیجی لیغی نین چوخ حیصه سی لیریک ژانردا یازیلمیش اوریژینال اثرلردن عبارت دیر کی، بونلارین دا چوخو غزل لردیر. شاعرین غزل لرینده حیات سئوگی سی، نیک بین احوال-روحیه سی، دینی اعتقادات و عرفانی حس لر خصوصی یئر توتور. اونون عاشیقانه غزل لری داها چوخدور. مؤلفین شعره حرارت و جان وئرن درین لیریکاسینی محض غزل لرینده گؤرمک اولور.
من اویله بیلردیم کی منه یار اولاجاقسان / عالمده منه یار وفادار اولاجاقسان
من اویله خیال ائتمیشیدیم ای گول رعنا / سربسته اولان غملره غمخوار اولاجاقسان....
خلقین ایمانینی گر مکر ایله شیطان آپاریر
او پری چهره ندن دیر کی پس ایمان آپاریر
ای کمان قاشلی منی یاره له دی غمزن اوخی
تئللرین باس یاراما قویما منی قان آپاریر...
سید عظیم شیروانی یارادیجی لیغی نین ایکینجی مرحله سی اونون معاریفچی و تنقیدی- ساتیریک شعرلریله باشلاییر کی، آرتیق بو زامان دان اعتباراً اونون یارادیجیلیغیندا رئالیزم اوستونلوک تشکیل ائدیر. اونون رئالیست شعر یارادیجی لیغی ساحه سینه کئچمه سینده حسن بیگ زردابی نشر ائتدیگی »اکینچی« غزئتی نین مهم رولو اولموشدور. چونکی، محض »اکینچی«نین تأثیریله شاعر گونون بیر چوخ اجتماعی مسئله لری ایله ماراق لانیر و یارادیجیلیغیندا یئنی مؤوضولارا کئچیر، معاصر حیاتین طلب لرینه اویغون شعرلر یازیر، آذربایجانین ایلک مطبوع اورگانیندا نشر ائتدیریر. معاریفچی شاعر اوچون »اکینچی« خلقه مراجعت یئری ایدی. او، ملتی غفلت و جهالت یوخوسون دان اویانماغا چاغیریر، حسن بیگ زردابی نین خیرخواه، معاریفچی تشبث لرینی آلقیشلاییر، اونو بیلیک لی بیر معلم و خیرخواه بیر انسان کیمی قیمتلن دیریردی. سید، »اکینچی« ده چاپ ائتدیردیگی شعرلریله معاصرلرینی بو غزئتی اوخوماغا، اونا کؤمک ائتمه یه چاغیریردی:
بس »اکینچی« جلالیمیزدی بیزیم / ناصح خوش مقالیمیزدی بیزیم.
سعی ائدک، ای گروه نیک صفات/ ائتمه سین تا بیزیم »اکینچی« وفات.
شاعرین اثرلری ایچری سینده اؤیود، تمثیل و منظوم حکایه لر واردیر کی، بونلارین دا معین بیر حیصه سی اؤز ادعالاری اعتباریله اونون معاریفچی شعرلری ایله بیرلشیر. دوغروچولوق، مردلیک، دوستلوق، یولداش لیقدا متانت، چالیشقان لیق، ازیلن لره کؤمک، انسان لارلا یاخشی رفتار و سایر گؤزل و نجیب صفت لرین تربیه لندیریلمه سی همین اؤیودلرین اساس مضمونونو تشکیل ائدیر.
ایها الناس کیمیادیر علم/ مظهر ذات کبریادیر علم
سید عظیم شیروانی نین اجتماعی ماهیت داشییان ساتیرالاری اونون عمومی یارادیجیلیغیندا مستثنی مؤوقعی توتور. اونو اؤز دؤورونون بؤیوک رئالیست شاعری کیمی تانیدان »یئردکی لرین گؤیه شکایت ائتمه لری«، »دلی شیطان«، “مکر زنان”، »بلخ قاضی سی و خراط«، »علمسیز عالیم«، »عالیم اوغول ایله عوام آتا« و سایر ساتیرالاری دیر. دئملی یم کی، سید عظیمین شعرینده دیل چوخ ساده اولماقلا برابر، بدیعی تصویر لری نهایت گوجلو و تأثیر ائدیجی دیر. او شعرلر و غزل لرینده قرآندان؛ عرفانی دوشونجه لردن، تمثیل لر و آتالار سؤزلریندن اولدوقجا بهره له نیر و سؤزونو زنگین لشدریر.
آلدیم اله پیمانه توکلت علی الله / اولدوم یئنه رندانه توکلت علی الله
محض بو سببه گؤره دیر کی، اونون شعرینی بوتون خلق اوخویور، صابر و شهریار کیمی داهی لر اونون سؤزوندن الهام آلیرلار. او دینی شعرلری ده اؤز نوعونده مثیل سیز و تأثیر ائدیجی دیر:
هر کس کی حسین تک اولماز عاشیق / ذوق الم و بلانی بیلمز
نوش ائیله مه ین می بلانی / کیفیت کربلانی بیلمز
اؤز زنگین یارادیجی لیغی ایله آذربایجان ادبیات تاریخینه قیزیل صحیفه لر علاوه ائدن سید عظیم شیروانی 1304 هـ. ق رمضان آیی نین 21- جی گونو (1267ش.1888م) شاماخیدا علم و معارف دشمن لری واسطه سیله ضربتله نیب، 53 یاشیندا وفات ائتمیشدیر. آشاغیداکی غزل سیدین فضولی یه یازدیغی نظیره و عرفانی شعرلریندن بیری دیر:
قد تجلی من شعاع الکاس انوارالبها
تلک فضل الله بل یهدی لنوره من یشا
مشرق ساغردن ائتدی آفتاب می طلوع
مغرب میناده وئردی عالمه نورو بها
مئی ظهورو اولدو ساغردن عیان عالملره
کور اولما چشمیمنه وئر دور ساغردن جلا
غلغل مینا صدای حقی ائیلر آشکار
دعوت حقدیر بو گون آفاقی توتموش بو صدا
جان و دل صبح ازلدن طالیب دلدار ایکن
شکر کیم تاپدی گؤزوم دیدار ساغردن ضیا
جام مئی آیینه اسرار حقدیر ای کؤنول
ایسته سن اسرار حقی جم ایله اول آشنا
یوخدو بیر رمز آشنا بو عصر بد فرجامده
ائیلمه اسرار حقی چوخدا "سید" برملا
(منبع: دو هفته نامه «دنیز»، شماره 6 مورخ 23/ 9/90 ارومیه)
عارف بوزوونالی - شاعر
عارف بوزوونالی 1972 ده باکی نین شاعرپرور اولان معروف «بوزوونا» کندینده آنادان اولوب، ایندیلیکده آذربایجانین تانینمیش شاعرلریندن ساییلیر. مختلف ژانرلاردا شعر یازیر، ایندیه دک بئش جیلد شعر نوپلوسو ایشیق اوزو گؤروب، اوجمله دن: خزریم (xazarim ، 2009)، ساری گوللر (SARI GULLAR ، 2010) و ... ایراندا دا اونون شعرلری مختلف مطبوعات و کتابلاردا چاپ ائدیلمیشدی. بورادا اونون بیر غزلینی اوخوروق:
دلبرا گل سؤیله یک جان، سن منیم چون، من سنین چون
کشف ائدک هر درده درمان، سن منیم چون، من سنین چون
گل کئچک جسم ایله جاندان، باش وئره ک عشقین یولوندا
ائله یک دونیانی قوربان سن منیم چون، من سنین چون
کؤز چکیب عشقین اودوندان، قوورولاق وصل آتشینده
گاه یانیم من، گاهدا سن یان، سن منیم چون، من سنین چون
من وفالرله وئریم جان، سن صفالرله سلاحلان
گل آچاق عشق ایچره میدان، سن منیم چون، من سنین چون
آغلاییم شبنم کیمی من، سن گؤلومسه غنچه گول تک
گل اولاق گولزارا مهمان، سن منیم چون، من سنین چون
«عارف»م، هر لال باخیشدا ائیله یک ظاهر محبت
کشف ائدک سئودانی هر آن، سن منیم چون، من سنین چون.
(منبع: دو هفته نامه «دنیز» - شماره 5 – مورخ 6/ 9/ 90 – چاپ ارومیه)