شعر عاشورائی آذربایجان
یا حسین!
مرحوم میرجلال نخجوانی - «خان آراز» (1950 – 2008)
گلیب یوردوموزا ماه محرم
اوزنده غم، کدر، بطنینده ماتم
سیزلایان قلب لرین روحونا همدم
هیچقیران دوداقلار یا حسین دئییر.
آغلاییر ایلک بهار عشوه ناز ایله
نیسگیللی ائللریم غملی ساز ایله
خفیف کولکلرین بم آواز ایله
تیتره ین یارپاقلار یا حسین دئییر!
یاشیل سؤیودلره قونوب توراجلار
اوزاق کربلادان گلن او آجلار
باشینی آشاغی سالیب آغاجلار
اَییلن بوداقلار یا حسین دئییر.
گؤیلر ده گؤینه ییر بو ائل یاسیندا
باغچالار بوزوشوب غم لباسیندا
داغلار دا قورویوب داش عباسیندا
چاغلایان بولاقلار یا حسین دئییر!
بو گون سوزمه ییندن قالیر دورنالار
بو گون اوزمه ییندن اولور سونالار
سولانمیش گؤزلری سیلیر آنالار
اورپه نن یاناقلار یا حسین دئییر
امام عاشیقلری شبیه قورورلار
شاخسئی جرگه سینده سینه وورورلار
ننه لر، بابالار غم قوورلار
بالاجا اوشاقلار یا حسین دئییر
واخسئی صدالاری عرشه اوجالیر
حق سسی گؤیلردن سانکی باج آلیر
اون یئتمز قولـله لر بیر آن آلچالیر
یئلله نن بایراقلار یا حسین دئییر!
یئتیر مقامینا بیر مُدهش زمان
آمانسیز صحرادا شام غریبان
فلکلر ایسته ییر مسلکه قوربان
سوورولان قوملاقلار یا حسین دئییر
وئردی قرارینی ابلیس خلیفه
یازیلدی تاریخه قانلی صحیفه
اسلامدا اوجالدی شانلی بیر ذیروه
یاخینلار اوزاقلار یا حسین دئییر
ائشیتسین بو گونون بشر اولادی
چاغداش خیمه لردن قوپان فریادی
عدالت، حقیقت، انسان، هاردادی؟
داغیلان اوجاقلار یا حسین دئییر!
منبع: میر جلال خان آراز، مجموعه شعر «نجات یولو»، لاتینی (Nicat yolu) ص 42 - 43
کؤچورن: م. قلیزاده علیار
از فرقه سازی در اسلام تا دشمنی با تشیّع
نویسنده: بهمن بهرامپور (پژوهشگر مسایل اجتماعی و تاریخی)
این حدیث را شیعه و سنی به تواتر از پیغمبر (ص) نقل کرده اند که فرمود: بعد از من هیچ پیمبری نخواهد آمد، بعد از قرآن هیچ کتاب آسمانی از سوی خدا نازل نخواهد شد و بعد از امت من امتی نیست، پس حلال و حرام خدا تا روز قیامت همان است که خداوند بر زبان من جاری نموده است.
این حدیث پشتیبانی صریح قرآنی هم دارد که پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) را «خاتم النبیین» یعنی آخرین پیامبر الهی معرفی کرده است. اما برخلاف این اعتقاد قرآنی و دینی مسلمانان، گاه دستها و جریانهایی پلید با مقاصد سیاسی و با استفاده از ناآگاهی مسلمانان عوام، اقدام به فرقه سازی و راه انداختن دین های جعلی و پیغمبران دروغین کرده، مردم عوام را فریب داده، در بین مسلمانان شکافهای انحرافیِ اعتقادی و فکری ایجاد کرده اند که امروز شاید گروه تروریستی «داعش» (شاخه جدیدی از وهابیت) تازه ترینش باشد گرچه آخرینش نخواهد بود! همچنین «شیعه انگلیسی» و «سنی آمریکایی» روی دیگر این سکه نیرنگ شیطانی است که امروز دنیا شاهد آن است
جریان شناسی تاریخ معاصر، با بررسی و تجزیه و تحلیل آنچه بر گذشته جامعه مسلمانان ایران رفته است، می تواند ابزاری موثر برای شناخت نسل حاضر به ویژه نسلهای آینده، از تاریخ این مرز و بوم باشد. هر فرد علاقمند به تاریخ سرزمین ایران، می تواند به ریشه یابی تاریخ حوادث ایران بپردازد و تاریخ گذشتگان را آیینه عبرتی بداند. اگر چه حوادث تاریخی تکرار ناپذیرند اما علم تاریخ قابل تعقل و تجربه است و ریشه و علل مشابه، حوادثی مشابه را خلق میکنند. اگر نگاهی اجمالی به تاریخ این سرزمین کهن بیندازیم متوجه می شویم که همراه این تجربه ناپذیری انجام شده، برخی از حکومتهای مشابه روی کارآمدهاند و علل و زمینههای فراهم شده و آنها از میان رفته اند.
گلادستون نخست وزیر وقت انگلستان با حضور در مجلس این کشور در حالی که یک جلد قرآن را بر سر دست گرفته بود به نمایندگان خطاب کرد و گفت: تا این کتاب در دست مسلمین است کاری از انگلستان بر نمیآید و نمی توانیم بر آنها حکومت کنیم.
البته کسان دیگری قبل از گلادستون هم به این تیجه رسیده بودند.
هر دین الهی سه نشانه دارد:
1- ادیان قبلی بشارت در به وجود آمدن آن دین بدهند: یعنی پیامبران گذشته یا حداقل یک دین گذشته تصدیق کند که بعد از من چنین پیغمبری یا چنین دینی و چنین کتابی خواهد آمد که همه ادیان چنین بودند.
2- معجزه داشتن، بدین معنی چون صاحب وحی و امام هستند باید چیزی از خود نشان دهند که دعوی آنها را ثابت کند. اکثر پیامبران چون صاحب اعجاز و کرامت بودند، از این رو چیزی خارقالعاده و حرکتی نشان دادند که دیگران از آن عاجز بودند.
3- اثبات گفتار ادعا کننده آن دین: بدین معنی که بتواند صدق گفتارش را برای همه ثابت کند البته ممکن است در اثر ریاضت مانند هندیان و جوکیان هندی کار خارقالعاده ای کنند اما فقط همانطور که در باره اشخاص و صلاحیتشان تحقیق میکند دین چنین است. بنابراین «علیمحمد باب شیرازی» بانی فرقه بابیت و بهائیت را در حضور ناصرالدین شاه و علماء وقت امتحان کردند، معلوم شد که دروغ میگوید و ادعایش باطل است.
ریشه یابی سیاستهای ضد اقتدار تشیع، پیرامون این که شیعه به تمام معنا از برقراری حکومت اسلامی دور نگاه داشته شود، یا اگر حکومت بر اساس مبانی حکومت اسلامی نیست، حکمرانی از تبار شیعیان در راس کشوری مسلمان قرار نگیرد، به دوران های بعد از رحلت رسول (ص) خدا بر می گردد که امثال کعب الاحبار یهودی در شکل گیری شورای تعیین خلیفه موثر بودند. در کنار بنی امیه و بنی العباس که به ظاهر مسلمانی میکردند، امثال کعب الاحبار یهودی را قراردادند و به این نیز اکتفا نکرده برای حسن بصری و سفیان ثوری کرامت سازی کردند تا سخنان آنان که در راستای منافع غیر مسلمانان است تاثیر بخشی داشته باشد و با داستان ساختگی دربانی معروف بن فیروزان کرخی و جنید بغدادی سنی تصوف را شکل دادند و مشکل دیگری بر مشکلات این چنانی افزود و درست همین ایام مثل ابوهریره، ابن ابی العوجا و ... را برای جعل حدیث استخدام نمودند.
چنان که به استناد گزارش دقیق تاریخ، ابوذر غفاری صحابی وفادار رسول خدا (ص) و حامی وصی او علی مرتضی (ع)، چوب دستی اش را در حالی که کعب الاحبار یهودی نسبت به مسائل مسلمانان اظهار نظر می کرد بر فرق او فرود آورد و فریاد کشید کار اسلام و مسلمانان به جایی کشیده که تو یهودی درباره اسلام و مسلمانان اظهار نظر میکنی؟!
به هر حال وقایعی نظیر آنچه اردشیرجی – راپورتچی انگلیس – خواستهاند، یا آشتیانی سیاستمدار ایرانی عصر پهلوی اشاره کرده است، نشان دهنده حقیقتی غیر قابل انکار است که هدف اصلی قدرت های استکباری به چالش کشیدن، موقعیت رهبری تشیع در تعیین سرنوشت سیاست کشور های اسلامی است. زیرا مقام ولایت امر مبارزه با هیولای استعمار در هر کجای دنیا را وظیفه حکومتی دانسته، به هر نوع ممکن جنبشهای ضد استکباری را حمایت یا دلالت و هدایت میکند. چنان که ائمه طاهرین – علیهم السلام – نیز این روش را داشته اند .
کسانی که در خدمت هوای نفس نغمهای را آغاز کرده اند مورد توجه استعمار قرار گرفته، تحریک به ادعا شدهاند. در کتاب «فتنه گران سیاست سیاه» نوشته سید ملک محمد مرعشی چنین آمده که مانند صوفی اسلام با لباس زهد و صورتی آراسته سوار بر هودجی با 360 نفر فدائی که اطراف هودج بودند و 50 هزار شمشیرزن به عنوان امام زمان از افغانستان به سوی خراسان حرکت کرد، یا «خواجه یوسف کاشغری» که با هزار جنگجو از میان ترکمنها به نام امام زمان برای تسخیر ایران به سمت گرگان حرکت داده شد ولی هیچکدام از این امام زمانهای انگلیسی موفقیی حاصل نکردند.
عاشورا و حماسه پرشکوه آن پدیده ای است که همواره رمز و راز نیروی پنهان و آشکار شیعیان و آزادی خواهان بوده است. قدرت این رمز و راز آن چنان است که دشمنان اسلام را همیشه در حیرت و شگفتی و سر درگمی فرو برده است. از این رو دشمنان به ویژه صهیونیسم جهانی بر آنند تا با شبیه سازی و بهره گیری از این واقعه برای دنیای پوشالی و خیالی خود جلوه های جعلی مقدس و آسمانی بدهند. برای مثال در سه کنفرانس جهانی تورنتو، واشنگتن و اورشلیم (بیت المقدس)، «فرانیس فوکویاما» پژوهشگر و تاریخ نگار ژاپنی الاصل تبعه آمریکا کتاب «پایان تاریخ» خود را در برابر کتاب «برخورد تمدنها» اثر ساموئل هانتینگون ارائه کرد. فرانسیس فوکویاما شخصیتی نیمه سیاسی و نیمه فلسفی دارای کار در اداره امنیت آمریکا و نیز تحلیلگر نظامی شرکت «رند» از شرکتهای وابسته به پنتاگون است. او اظهار نظر نموده که: «بازشناسی هویت شیعه» یعنی، شیعه پرنده ای است که افق پروازش بالاتر از تیرهای ماست. پرنده ای که دو بال دارد: یک بال سبز و یک بال سرخ.
او بال سبز این پرنده را مهدویت و عدالتخواهی و بال سرخ را شهادت طلبی معرفی کرده که ریشه در کربلا دارد و شیعه را فناناپذیر کرده است. بقاء و پیشرفت تشیع از دو چیز نشات گرفته است: عاشورای حسینی و انتظار فرج به همین دلیل فرانسیس فوکویاما تشیع را به پرندهای تشبیه میداند که دارای دو بال است.
نویسنده معتقد است شیعه بعد سومی هم دارد که اهمتیش بسیار بالاست و او می گوید این پرنده، زرهی به نام ولایت پذیری به تن دارد و قدرتش با شهادت دو چندان می شود . شیعه عنصری است که هر چه او را از بین می برند بیشتر می شود. فوکویاما مهندسی معکوس را برای شیعه و مهندسی صحیحی را برای خودشان تعریف می کند و می گوید: مهندسی معکوس شیعیان این است که ابتدا ولایت فقیه را خط بزنید! تا این را خط نزیند نمی توانید به ساحت قدسی کربلا و مهدویت تجاوز کنید. برای پیروزی بر یک ملت باید مردم را تغییر داد. ابتدا ولایت فقیه را خط بزنید در گام بعدی شهادت طلبی به رفاه طلبی تغییر میکند. موضع فرهنگ عاشورا و شهادت طلبی موضوعی است که در هر ساله شیعیان با برگزاری مراسم این فرهنگ را زنده نگه میدارند و ما تصمیم گرفتیم با حمایتهای مالی از برخی از سخنرانان و مداحان برگزار کننده اصلی این مراسم و عقاید و بنیانهای شیعه و فرهنگ شهادت طلبی را سست و متزلزل کنیم. مسائل انحرافی در آن به وجود آوریم به گونه ای که شیعه یک جاهل خرافاتی در نظر آید.
اگر این دو را خط زدید خود بخود اندیشه های امام زمانی را از جامعه شیعه رخت برمی بندد. همچنین باید تبلیغات گسترده ای را بر ضد جوامع و رهبران دینی شیعه صورت دهید تا آنها مقبولیت خود را در میان مردم از دست بدهند!
اما با اطمینان باید گفت شیعه حقیقی و آگاه و بلکه همه مسلمانان در دنیا با پیروی از قرآن و اسلام و مکتب اهل بیت (ع) و با بهره مندی از روشنگری های رهبران دلسوز و آزاده دینی بخصوص رهبر معظم انقلاب اسلامی آیت الله خامنه ای، این توطئه های شیطانی، صهیونیستی و ضد اسلام را خنثی خواهند کرد.
منبع: دوهفته نامه «دنیز» شماره 102 - مورخ 28 دی ماه 95؛ ارومیه
شاعر الحسین (ع)، فضولی بغدادی
(نگاهی به زندگی و شعر حکیم ملا محمد فضولی بغدادی، عارف و شاعر بزرگ قرن دهم هجری)
مصطفی قلیزاده علیار
اشاره: مقاله ذیل سال گذشته در مجله فرهنگ زیارت چاپ شد و اینک – روز عاشورای حسینی 1435 - با ویرایشی نو آن را در سایت دنیزنیوز
( www.daniznews.ir ) منتشر کردم. در اینجا خلاصه آن را می آورم، علاقمندان متن کامل را در سایت مزبور مشاهده نمایند:
بی گمان یکی از شاعران اندیشمند و عارف قرن دهم هجری ملا محمد بن ملا سلیمان بغدادی متخلص به «فضولی» است که از بزرگترین سخنوران سراسر تاریخ ادبیات آذربایجان به شمار میرود. او معاصر شاهاسماعیل صفوی و مجاور حرم حسینی در کربلای معلی بود. فضولی ستایشگر فرزانهی اهل بیت (ع)، از اندیشمندان شیعی زمانش و صاحب نظر در علوم و معارف عرفانی، قرآنی، فلسفی و کلامی محسوب میشد و آثار ماندگارش در زمینههای فوق دلیل این ادعاست. در این نوشتار مختصر –، ابتدا به معرفی زندگی و آثار این شاعر بزرگ میپردازیم سپس نگاهی به آثار عاشورایی جاودانش میاندازیم:
نگاهی به زندگی شاعر
محمد بنسلیمان بغدادی از قبیله ایرانی تبار و ترک زبان «بیات» بود. این قبیله از آذربایجان به عراق عرب مهاجرت کرده و در شهر حلّه سکنی گزیده بود. در باره تاریخ دقیق ولادت و محل تولد فضولی اتفاق نظر وجود ندارد، اما با تکیه بر قراینی صارفه میتوان گفت فضولی به احتمال قوی در سال 890 هـ.ق در بغداد به دنیا آمده است
گفته شده پدرش ملا سلیمان حلی از علمای بزرگ و مفتی شهر حله بود بنابر این سخن، محمد فضولی در خانواده ای دانشپرور و دیندار و روحانی بزرگ شد و پرورش یافت. او از کودکی دروس ابتدایی را پیش پدرش آموخت. از دیگر اساتید وی ملا رحمتالله را نام بردهاند. از تفصیل تحصیلات وی بیش از این اطلاعی در دست نیست، ولی همین قدر معلوم است که از آثار فضولی بر میآید که باعلوم مرسوم زمانش مثل فقه و منطق و فلسفه و حدیث و تفسیر و کلام و ریاضی و طب به خوبی آشنا بوده و برخی از آنها را در حد تخصص می دانسته، مثل علم کلام که حتی کتابی هم در آن موضوع نوشته (مطلع الاعتقاد فی معرفة المبدأ و المعاد). همچنین در برخی تذکره ها از شاعری به نام «فضلی» ذکری به میان آمده و گفته شده که فرزند فضولی بوده است.
درباره سال مرگ شاعر اهل بیت (ع) نیز اختلاف نظر وجود دارد، عهدی بغدادی معاصر و همشهری فضولی و از تذکره نویسان معروف عهد صفوی سال 963 هـ. ق را سال وفات فضولی و علت مرگش را بیماری طاعون نوشته و برخی هم سال 970 را تاریخ درگذشت او دانستهاند.
پیکر فضولی این شاعر دلسوخته اهل بیت (ع) بنا به وصیت خودش در جوار بارگاه مولایش امام حسین (ع) در کربلا به خاک سپرده شد. طی چهار قرن قبر او مورد زیارت زائران حسینی واقع بوده، اما در سال 1975 به دلیل تعریض خیابانهای اطراف حرم امام حسین (ع)، قبر شاعر را به محوطه کتابخانه آستان قدس حسینی انتقال دادند. و سنگ قبری بزرگ هم نهادند و به زبان عربی نام و مشخصات تاریخی فضولی را روی آن حک کردند که هنوز هم توسط زائران مرقد حسینی زیارت میشود و اهل ادب بعد از زیارت حرم سید الشهداء، با پرس و جو مرقد شاعر الحسین فضولی را هم پیدا و زیارت میکنند.
جایگاه والای فضولی در ادبیات ترکی
همچنانکه اشاره کردیم، ملا محمد فضولی بغدادی شاعری سه زبانه و در هر سه زبان هم موفق است، البته هنر والا و اندیشههای ارجمند این شاعر متفکر شیعی بیشتر در زبان مادریاش نمود و ظهور دارد، او در سراسر تاریخ ادبیات آذربایجان شاعری بلارقیب و بزرگترین شاعر ترک زبان تاریخ است. با این حال در هر سه زبان، جایگاه شاعری و دانشوریاش مورد توجه اهل نظر است. استاد شهریار به عنوان یکی از قلههای بلند شعر فارسی و ترکی معاصر، در بیان مقام فضل و هنر فضولی می گوید:
فارسی، ترکی، عربیدَه نَه فضایل وار ایمیش/ کی فضولی کیمی بیر شاعر فاضل دوغولور (چه فضایل والایی در زبان فارسی و ترکی و عربی هست/ که شاعر فاضلی همچون فضولی در دامان آن سه زبان متولد میشود)
استعداد کمنظیر و نبوغ سرشارش همراه با توفیقات الهی در خلق آثار پرمایه ادبی، فکری، دینی و عرفانی او را به شاعری اندیشمند و صاحب مکتب ادبی و فکری تأثیرگذار در تاریخ ادبیات مسلمانان تبدیل کرده و برخی از آثارش به حق حیرتآور و شورانگیز است. نظم و نثر ترکی فضولی در موضوعات متنوع اجتماعی، عرفانی، اخلاقی، عاطفی، فلسفی و دینی است و بی شک در صدر ادبیات آذربایجان قرار دارد. فضولی را به خاطر اشعار و آثار ادبی و علمی و تاریخی که به سه زبان ترکی، فارسی و عربی در شناخت، ستایش و سوگ پیامبر اکرم و خاندان پاک و معصوم ایشان – علیهم السلام – سروده و یا به نثر نوشته، میتوان شاعر اهل بیت (ع) خواند و به کثرت اشعار و آثار منظوم و منثوری که در سه زبان به معارف و مدایح و مصائب حضرت سید الشهداء و موضوع کربلا اختصاص داده و آفریده است، می توان او را «شاعر کربلا» و «شاعرالحسین» (ع) نامید. او به زبان فارسی و ترکی اشعار عاشورایی زیادی دارد. در اینجا برای نمونه ابیاتی از اشعار ترکی و فارسیاش را در مرثیه امام حسین (ع) میخوانیم. ابتدا دو بند از ترکیب بند معروف عاشورایی فضولی را با ترجمه اش:
ای شمع بزم بارگه کبریا حسین!
بند 1)
ماه محرم اولدی مسرّت حرامدیر/ ماتم بو گون شریعته بیر احترامدیر
تجدید ماتم شهدا نفعسیز دگول/ غفلتسرای دهرده تنبیه عامدیر
غوغای کربلا خبرین سهل سانما کیم/ نقص وفای دهره دلیل تمامدیر
هر درّ اشک کیم تؤکیلور ذکر آل ایله/ سیارهی سپهر علوّ مقامدیر
هر مدّ آه کیم چکیلور اهل بیت ایچون/ مفتاح باب روضهی دارالسلامدیر
شاد اولماسین بو واقعهدن شاد اولان گؤنول/ بیر دم ملال و غصهدن آزاد اولان گؤنول
بند 4)
ای دردپرور الم کربلا حسین!/ ای کربلا بلالرینه مبتلا حسین
غم پاره پاره باغرینی یاندوردی داغیله/ ای لالهی حدیقهی آل عبا، حسین
یاقدی وجودینی غم ظلمت سرای دهر/ ای شمع بزم بارگه کبریا حسین
دور فلک ایچوردی سنا کاسه - کاسه قان/ ای تشنهی حرارت برق بلا حسین
یاد ائت «فضولی»، آل عبا حالین ائیله آه/ کیم برق آهله یاقیلور خرمن گناه.
ترجمه:
بند 1)
- ماه محرم از راه رسید، دیگر شادمانی کردن حرام است/ امروز سوگواری، احترام به شریعت اسلام است.
- تجدید یاد و خاطره شهدا، بیهوده نیست/ یاد شهیدان در سرای غفلتآمیز دنیا، هشدار است
- خبر واقعهی کربلا را سهل مپندار/ این نشان کاملی از نقص وفای دهر است
- هر درّ اشکی که به یاد آل محمد (ص) نثار شود/ موجب علو مقام میگردد
- هر مدّ آهی که در غم اهل بیت (ع) کشیده میشود/ کلید در باب روضهی دارالسلام است
- الهی که هرگز شاد مباد آن دلی که در این واقعه شاد شد/ شاد مباد آن دلی که در این ماتم دمی از غصه آزاد شد.
بند 4)
- ای پرورده آلام کربلا، حسین!/ مبتلای بلاهای کربلا، حسین!
- آتش غم، دل پاره پاره ات را داغدار کرد/ ای لالهی باغ آل عبا، حسین
- وجودت را غم ظلمت سرای دهر شکست/ ای شمع بزم بارگه کبریا حسین
- ساقی دور فلک کاسه خون نصیب تو کرد/ ای تشنه ی حرارت برق بلا حسین!
- ای فضولی یاد کن از حال زار آل عبا و آه بکش/ چرا که شعله آه بر خرمن گناهت آتش میزند.
قصیده کربلا (فارسی)
السلام ای ساکن محنت سرای کربلا/ السلام ای مستمند و مبتلای کربلا
السلام ای رشک برده زندههای هر دیار/ در جوار مرقدت بر مردههای کربلا
یا شهید کربلا! کردم به گرد طوف تو/ رغبت سیر فضای غم فزای کربلا
یا شهید کربلا از من عنایت کم مکن/ چون تو شاه کربلایی، من گدای کربلا...
روزگاری شد که مأوای فضولی کربلاست/ نیست او را میل مأوایی ورای کربلا...
مقتل «حدیقة السعداء»
اشاره کردیم که فضولی کتاب «حدیقة السعداء» را به نثر ترکی در موضوع مقتل و مصائب انبیاء و اولیاء نوشته، کتاب دارای یک مقدمه و ده باب و یک خاتمه و به شیوه روضة الشهداء کاشفی است که فضولی با افزودن مطالب جدید به سبک خود و مطابق اعتقادات شیعی – مذهبیاش آن را کتابی مستقل و مفید ساخته. این کتاب شاید اولین مقتل ترکی است که یک دانشمند و شاعر بزرگ تحریر کرده و مزیّن به آیات و احادیث و مرصّع به نکات بکر و مفید و اشعار ترکی و فارسی و عربی است.
فضولی در مقدمه این کتاب ارزشمند ادبی – تاریخی می نویسد: « مردمان در ایام محرم از اطراف و اکناف به کربلا می آمدند و در سوگ سالار شهیدان امام حسین به سوگواری می پرداختند، تمام اشعار به فارسی و عربی بود و اکثریت مردمان که ترک زبان بودند، از آن اشعار چیزی متوجه نمی شدند. لذا من تصمیم گرفتم که در مقتل امام حسین (ع) کتابی به زبان ترکی بنویسم... و این کتاب را تألیف کردم.» ((ترجمه با تلخیص)
سخن را با کلام خود فضولی به پایان می برم که به کربلایی بودن و عاشورایی بودن شعرش افتخار می کند:
چون خاک کربلاست فضولی مُقام من/ نظمم به هر کجا که رود حرمتش رواست
زر نیست، سیم نیست، گهر نیست، لعل نیست/ خاک است شعر بنده، ولی خاک کربلاست!
محرملیک و آنا دیلیمیز
اوستاد بهرام اسدی - اورمیه
ایراندا بو گونه قدر دوامائدن تاپان مرکزی حکومتین تملچیسی بؤیوک حکمدار شاه اسماعیل ختایینین رسمی اعلان ائتدیگی تورک دیلی و شیعه مذهبی ا و زاماندان بری آذربایجان تورپاقلاریندا بیری- بیریندن آیریلمایان ایکی بؤیوک گئرچک (واقعیت) اولوبلار آذربایجان ادبیاتیندا بیرینجی مرثیه یازان شاعر ایسه شاه اسماعیلین معاصری اولان مولانا محمد فضولی اولموشدور و اوندان بری بؤیوک و نهنگ نوحهچی شاعرلرایله اوزلهشیریک و دئیهبیلریک ادبیاتیمیزدا مرثیه و نوحه یازمایان شاعرلریمیز چوخ آز اولوبلار حتی صرفاً ساتیریک شعرلری ایله تانیلان و شرق دونیاسیندا ساتیریک شعرین تملچیسی اولان میرزه علیاکبر صابر کیمی بیر شاعرین ده اثرلرینده نوحه و مرثیه گؤرمک ممکندیر آنجاق بو آرادا بیر تعداد شاعرلریمیز ده اولوبلار کی اؤز یارادیجیلیقلارین تمامیله مرثیه شعرینه و عاشورا حادثهسینه حصر ائدیبلر. بو سیرا شاعرلردن دخیل مراغهای، قمری دربندی، دلریش و باشقالارین آدینی چکمک اولار، حاج رضا صراف و راجی تبریزی کیمی مشهور شاعرلرین دیوانلارینین یاریسینی نوحه و مرثیه شعرلری تشکیل ائدیر.
بیز نوحهلرده و مرثیهلرده خلقیمیزین طالعیایله باغلی نیسگیللر، غربت حسی، ظلم و ظلمه قارشی نفرت، ایلقاری پوزماق و بو کیمی مضمونلار گؤروروک بونلاردان علاوه عاشورا حماسهسی ایله باغلی شعرلرده بیر گئنیش سویهده مضمون گئنیشلیگی واردیر و اونلاردا لیریکا نمونهلری، عشق و عاشقلیک، قهرمانلیق، دؤیوشچولوک، حسرت، آنا محبتی، آتا عشقی دالغالانیر و امام حسین علیهالسلامین اؤز اینامی یولوندا فداکارلیغی تصویر اولونور و بو معصوم امام اؤز عزیزلرین، اؤز بالالارین، قارداشلارین، کؤمکلرین و بوتون دونیا ایلگیلرین اؤز اینامی یولوندا فدا ائدیر و مظلوم یاشایان کوتلهلرین حقین دیریلتمک ایستهییر. هر چند بو کوتلهلر و بو خلق او امامین آرخاسینی بوشالدیرلار و اونو میداندا یالقیز قویورلار. آنجاق امام حسین علیهالسلام اؤز وظیفهسینی اونوتمور و اؤزونون دوغرو بیلدیگی یولدا دایانیر و بو یولدا شهید اولور و بو شهید اولماغیایله تاریخ بویو انسانلارا دایانات درسی وئریر و مختلف یئرلرده مظلوم انسانلار امام حسین علیهالسلامی اؤزلرینه اؤرنک توتاراق چوخلو عصیانلارا ال ووروبلار.
بو مظلوملاردان بیری ده آذربایجاندا تورک دیلی و ادبیاتی اولموشدور. بیلدیگیمیز کیمی بیر چوخ زامانلار خصوصیله پهلویلر دؤورونده دیلیمیزه و ادبیاتیمیزا اولمازین ضربهلر وورولدو. دیلیمیز یارالاندی و زمانه یزیدلری بو مظلوم دیلین باشین کسمک ایستهدیلر و آذربایجان خلقینین دیلین اوزمک نیّتینده بولوندولار 50 ایل پهلوی حاکمیتی زامانیندا کتابلاریمیز یاندیریلدی، مکتبلریمیز باغلاندی، دیلیمیز یاد دیلی آدلاندی، خلقیمیز اؤز کئچمیشیندن و اؤز تاریخیندن اوزولدو، آذربایجان داهیلری افترالاندیلار و آذربایجان شخصیتلرینین آدین چکمک گوناه ساییلدی بئله بیر وور - ییخ زاماندا بیزی اؤز کئچمیشیمیز و اؤز دیلیمیزه باغلایان یگانه تئل عاشورا شعری و نوحهلری و مرثیهلر اولدو. دئمهلی بیر سطر تورکجه متنی اوخویا بیلمهین آذربایجان جمعیّتی هر محرملیکده جور به جور تورکجه نوحهلری بولبول کیمی اوخودو و بو ایش هر ایل و هر ایلین آراسیندا دؤنه - دؤنه مذهبی هیئتلرده تکرار اولدو و بو وسیله ایله دیلیمیزین کتبی فورماسی و یازیلیب اوخونماسی نوحه کتابلاریندا قورونوب ساخلاندی آنجاق اوزون ایللر بویو مکتبسیز قالان خلقیمیز و شاعرلریمیز اؤز یئنی نوحهلرینده دیلیمیزین ادبی فورماسیندان اوزاقلاشدیلار و بو ایش او حدّه چاتدی کی پهلویلر دؤورونده یازیلان نوحهلر تمامیله گرامر پوزغونلوقلاری ایله بیرلیکده مختلف لهجهلرده اولدو و ایندیلیکده 34 ایل انقلابدان سوووشاندان سونرا و دیلیمیزین یئنی انکشاف و دیرچلیش مرحلهسینده هله ده نوحه کتابلاریمیز علمیلشمهییبلر و هلهده کی وار اونلاردا (قالورام، گئدورم) کیمی یانلیش فعللر گؤرسنیر و هله ده کی وار اونلارین جمله قورولوشلاری تمامیله فارس گرامرینین تأثیریندهدیر و بو اشاره اولوندوغو کیمی پهلویلر دؤورونون شوونیستی حاکمیتیندن آشیری بو وضعیته گلیب دوشوبدور یوخسا اوندان اؤنجه و مثال ایچون حاج رضا صرافین نوحهلری تمامیله ادبی دیل فورماسیندادیر. بونونلا دا دیلیمیزین قایدالارین نوحه کتابلاریندا یئریتمهلی و خلق دیلیندن آیریلمایاراق بو کتابلاریمیزین دا دیللرین علمیلشدیرمگه چالیشمالیییق.
منبع: سایت «دنیزنیوز» www.daniznew.ir
سئوگی یولچولاری
در حوزه هنری آذربایجان غربی
مجموعه داستانی «سئوگی یولچولاری» نوشته حسین واحدی، روز گذشته با حضور نویسنده و جمعی از نویسندگان شهرستان ارومیه در کانون قصه حوزه هنری آذربایجان غربی نقد و بررسی شد.
در ابتدای این برنامه دکتر ضیایی مسئول کانون قصه حوزه هنری استان با تاکید بر ضرورت پرداختن به نثر ترکی و ترویج آن، انتشار کتاب سئوگی یولچولاری را نخستین گام در تحکیم ادبیات بومی در ارومیه عنوان کرد.
قلیزاده علیار، مسئول واحد آفرینشهای ادبی حوزه هنری استان نیز با اشاره به مزایای کتاب حسین واحدی، سادگی زبان و داشتن پیامهای انسانی را از امتیازات این کتاب معرفی کرد.
هادی خشایی، علی رزم آرای، فاطمه باباخانی، زهرا کریم زادگان و مسلم داداشی از نویسندگان و قصه نویسان استان نیز نقطه نظرات ادبی و انتقادی خود را در خصوص نثر کتاب، تکنیک داستان نویسی و نقاط ضعف و قوت آن بیان کردند.
کتاب مجموعه داستانی سئوگلی یولچولاری (مسافران راه محبت) شامل 17 عنوان قصه به زبان ترکی آذری است که در 96 صفحه توسط حسین واحدی نوشته شده و طی سال جاری توسط انتشارات یاز منتشر شده است.
حسین واحدی متولد 1360 شهرستان ارومیه می باشد که علاوه بر فعالیت ادبی به شغل روزنامه نگاری نیز مشغول می باشد و کتاب سئوگی یولچولاری نخستین اثر از این هنرمند است که منتشر می گردد.
گفتنی است در پایان این جلسه، کتاب «زیارت عاشورا و دعای توسل» با ترجمه اکبر حمیدی علیار به زبان آذربایجانی از سوی حوزه هنری برای شرکت کنندگان اهدا گردید.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه هنری آذربایجان غربی