آذربایجانین زنگین شفاهی خلق ادبیاتینا یئنی بیر تحفه - یئنی کتاب
« آرزیلارین یئنی گولشان باغی» (ائلیار ـ پری داستانی) کتابی نشر اولوندو
بو کتابین موضوعسو توکنمز انسان فطرتیندن قایناقلانان محبت بولاغیندان آلینیب و همیشه بهار اولان «سئوگی» باغینا بیر یئنی پنجره آچیبدیر. کتاب بدیعی نثر و آذربایجانین مختلف شعر فورمالاریندا یارانان قالبلرده اولان شعرلری اؤزونده بیر یئره ییغیب. «آرزیلارین یئنی گولشان باغی» ایکی شاعر و یازیچی نین قلمیندن و ذوقوندن اوز - اوزه باخان، لام آخان چشمه کیمی آخیب گلیب بیر یئرده بیر- بیره قاریشیب؛ بو قاریشمادان – گؤروشمهدن «آرزیلارین یئنی گولشان باغی» آدلی بیر سئوگی مولودی عمله گلیب. اکبر حمیدی علیار و سوسن نواده رضی نین امکلری بئله بیر دهیرلی اثری یاراتماقدا هر آذربایجانلی اوچون تاریخی و ادبی اهمیت داشیییر. سئوگی باغینا وارماق و کتابی اوخوماق گرهکدیر... مؤلفلر اوچون آرتیق نائلیت لر آرزولاییریق.
منبع: «دنیزنیوز» سایتی www.daniznews.ir
سفر هشتم (4)
یادداشتهای سفر به باکو
نوشته مصطفی قلیزاده علیار
در دفتر انتشارات قانون
روز 31 خرداد طبق قرار قبلی که اکبر حمیدی گذاشته بود، به دفتر «انتشارات قانون» رفتیم. «شهباز خودیاوغلو» مدیر این انتشارات، شخصی میانسال است و بسیار آرام، کمحرف، موقر و منطقی به نظر میرسید. اظهار علاقه میکرد که انتشارات قانون در برخی از شهرهای ایران از جمله تبریز شعبه داشته باشد. ما هم گفتیم که این کار لابد باید از کانالهای دولتی و رسمی مثل وزارت ارشاد و ... انجام پذیرد.
انتشارات قانون ساختمانی دو طبقهای و عریض و طویل دارد با انبوهی از همکاران از نویسندگان و مترجمان و ویراستاران و داوران و ارزیابیکنندگان آثار و تایپیست و مسئول فروشگاه کتاب و ... و از مراکز مهم نشر و ترجمه کتاب به زبانهای گوناگون و در موضوعات مختلف در باکوست. به نظر میرسد که حمایتهای رسمی پیدا و پنهان هم پشت سرش هست.
رمان تاریخی «حضرت علی» (چاپ ترکیه، به ترکی استانبولی- لاتینی) روی میز مدیر انتشارات بود. سؤال کردم میخواهید چاپش کنید؟ شهباز خودیاوغلو جواب داد: بله، اما اول به ترکی آذربایجانی درمیآوریم، بعد چاپش میکنیم، تا در کشور ما مورد استفاده عموم مردم باشد. گفتم: خدا خیرتان بدهد.
چند کتاب دیگر هم در موضوعات دینی چاپ کرده بودند از جمله: حجاب زن مسلمان، زندگی پیامبر اسلام (ص) و ... البته اغلب ترجمه بودند. مایلند از ترکینویسان ایرانی در هر زمینهای کتاب چاپ کنند غیر از شعر؛ که شعر از خودشان هم کمتر چاپ میکنند. شهباز معلم میگفت: شعر مشتری ندارد الا اشعار شاعران مشهور، که آن هم بیش از حد لازم چاپ شده؛ ما متون نثر چاپ میکنیم چراکه مردم بیشتر آثار منثور میخوانند در هر موضوعی که باشد به خصوص موضوعات اجتماعی. البته شعرکودک هم چاپ میکنیم. معلوم بود که مدیر انتشارات بیش از همه چیز به برگشت سرمایه و سود مادی خوب میاندیشد و این هم خیلی منطقی است چون یکی از عوامل دوام و قوام هر انتشاراتی برگشت هزینه همراه با سود آن است، وگر نه مفلس میشود البته حکم مراکز اداری و خیریه جداست.
دوستم اکبر حمیدی علیار یکی از آثار منظوم خود در ادبیات کودک (با الفبای لاتین) را تحویل مدیر انتشارات قانون داد. ظاهراً قرارشان این بود که بررسی شود و اگر پسندیدند، چاپش کنند.
ما که در دفتر مدیر انتشارات بود، خانم «گولر قاسماُوا» از پژوهشگران جوان هم آمد. شهباز معلم معرفیاش کرد این خانم جوان هم مثل شهباز خودیاوغلو و بلکه کمی بیشتر از او کمحرف و ساکت مینمود. شهباز معلم از او خواست کتابش را به ما مهمانان هدیه کند. او هم کتابش را امضا و اهدا کرد. کتاب کمحجم خانم گولر قاسماُوا با نام « Aç?q ?d?biyyat» (آچیق ادبیات: ادبیات باز) در موضوع سرکوب و ترور شخصیت نویسندگان و شاعران و عالمان دینی و روشنفکران برجسته و مبارز آذربایجان توسط عوامل حزب کمونیست در فاصله سالهای 1929 تا 1980 در مطبوعات آن دوره است که در دوره حاکمیت استالین خصوصاً سال 1937، مدافع منافع ملی، هویت و استقلال کشورشان بودهاند و به دست عوامل استالین، تبعید، قتل عام و قلع و قمع (: سرکوب، ترور خونین، سربهنیست) شدهاند کسانی مثل حسین جاوید، احمد جواد، جعفر جبارلی و... که از آن سالها در آذربایجان به «رپرِسیا» (روسی) تعبیر میکنند یعنی همان رپرِشین انگلیسی (Repression) به مفهوم سرکوب مخالفان و ترور و درهم شکستن و خرد کردن آنها.
کتاب از سوی همین انتشارات منتشر شده است. اما ظاهر قضیه این است که خانم گولر قاسماُوا آنگونه که بایسته و شایسته موضوع است در کتابش از عهده آن برنیامده و حتی نقض غرض کرده و در مواردی توپ را به دروازه خودی زده و بر مظلومیت آن قربانیان فلکزده کمی هم افزوده است!
جناب اکبر حمیدی علیار در باب این کتاب یادداشتی انتقادآمیز و کوتاه البته به ترکی نوشته که تتمه این یادداشت سفر میکنم فعلاً بدون ترجمه:
آچیق ادبیات کتابینا اؤرتولو بیر باخیش!
اکبر حمیدی علیار
نئچه آی اؤنجه مصطفی قلیزاده علیار جنابلاریایلا باکیدا سفرده اولدوغوموز گونلر، بیزه سونولان کتابلاردان بیری ده «قانون» نشریاتیندا چالیشان گنج یازیچی «گولر قاسماوا»نین ترتیب ائتدیگی «آچیق ادبیات» آدلی کتاب ایدی. 2013-جو ایل قانون نشریاتی طرفیندن نشر ائدیلمیش بو 88 صحیفهعبارت کیچیک حجملی کتاب، موضوع اعتباریایلا چوخ اؤنملیدیر، چونکی کتابین گیریشینده اوخویوروق: «کتابدا 1980-1929-جی ایللر آراسی «کمونیست» و «گنج ایشچی» قزئتلریندن توپلانمیش، همین دؤورده رئپرئسیایا اوغرامیش یازیچیلار بارهده مقالهلردن عبارتدیر. بورادا حسین جاوید، جعفر جبارلی، میکائیل مشفق و دیگرلری حاقیندا یازیلمیش مقالهلر وار کی، بیزه او واختین یازارلاری آراسینداکی مناسبتلردن، اونلارین طالعیندن چوخ شئی دانیشیر».
گؤروندویو کیمی کتابین موضوعسو اوخوجونون دقتینی چکیر و اوخوجو کتابدا رئپرئسیا (قیرمیزی ترور: ترور خونین) ایللری ایتکین دوشموش، آجیناجاقلی طالعلره دوچار اولموش محتشم یازیچیلار، شاعرلر، ادبیاتچیلار و مبارزلر بارهده شبههلی و قارانلیق مقاملارین آیدینلاشماغینی اومور، آنجاق تعجبلندیریجی اوراسیدیر کی، کتابدا ایرهلی گئتدیکجه یالنیز او شخصیتلرین علیهینه یازیلان مقالهلرین – هئچ بیر آراشدیرمادان- شاهدی اولوروق. البته بو دا اؤزلویونده دیهرلیدیر و بیز گؤروروک کی سؤزو گئدن، خصوص ایله 1940-1930- جی ایللرده آذربایجان ادبیاتیندا یارانمیش سیاسی اورتام او واختین مطبوعاتیندا نئجه و هانسی فکرلرله عکس ائتدیریلیر. طبیعی اولاراق روس سیاستچیلرینین یئرلی جانشینلری او دؤورده باشقا ساحهلر کیمی مطبوعاتا دا مطلق حاکم اولموشلار و اؤز چیرکین نیتلری و عمللرینی اساسلاندیرماقدان یانا بیر سیرا ساتقین و چؤرهیی دیزی اوستونده اولان یازارلارین ریاکار قلمیندن استفاده ائتمیشلر.
«آچیق ادبیات» کتابینا اساساً او دؤورون مطبوعاتیندا یازیلان مقالهلرین باشلیقلاریندان بیر نئچهسینه دقت ائدک: «ساتقین احمد جواد»، «مساواتچیلارین ال تولاسی اولان مشفق»، «پانتورکیست، صنفی دوشمن، ایکی اوزلو ادبیات یازیچیسی علی ناظم»، «حسین جاویدی جعفر جبارلی دا ووروردو»، «بیجلیگی اولدو عیان اؤلکهده احمد جوادین»، «احمد جوادین قویروقلارینا مبارزه آچیلمالیدیر»، «ایکی اوزلو تقی شاهبازی پارتیا سیرالاریندان قووولدو» و ... بو و دیگر مقالهلرین هامیسیندا تأسفله رئپرئسیا قوربانی اولان ضیالیلاری خلق دوشمنلری آدلاندیراراق آذربایجانین غدار و اصیل دوشمنلرینه حق قازاندیریلمیشدیر.
یوخاریدا قید ائدتیگیمیز کیمی بو معلوماتین دیهری بوندادیر کی بوگونون اوخوجوسو او دؤورون زهرلنمیش اورتامیندا ضیالیلار حاقدا خلقین فکرینی جایدیرماغا چالیشانلارین نه شکلیده و هانسی بیر ادبیاتدان استفاده ائدهرک چاپا گؤسترمهلرینی آیدینجاسینا گؤرور.
تأسفلندیریجی مقام بوردادیر کی کتابین حؤرمتلی مؤلفی، اؤزو دئمیشکن زامان ماشینیایلا دالا قاییدیب، بو قزئتلرده آختاریب تاپدیغی فاکتلاری اونلاری یازانلارین و یازدیرانلارین ایستهیی کیمی آلقیلاییر، یعنی هله ده بو سؤزلره اینانیر و آلدانیر! گنج یازیچی گولر خانیم هئچ بیر دقت ائتمهدن، آراشدیرمادان، تحلیل ائتمهدن بو تاپینتیلاردان آلدیغی ائتگینی بئله گؤستریر: «بوگون او دؤورون شاعرلری حاقدا چوخ دانیشیلیر. جعفر جبارلی، میکائیل مشفق، حسین جاوید و داها کیملر... اونلارین بیر چوخلاری حتی بوتلهشیبدیر، اونلاری تنقید تابولاشیب آرتیق. بوگون جاوید دئیهرکن گؤزوموزون قاباغیندا یئیهن، ایچن نورمال شاعر گلمیر. بیز فاجعهلی حیات تصور ائدیریک، جاویدین کدرلی اوزونو گؤروروک. جعفر جبارلی دئیهنده هئچ کیم معاصرلریایله اینتریقالار (فتنهلر) یاشایان بیر یازیچی، دراماتورق تصور ائتمیر. هر کس «داهی صنعتکار» تصور ائدیر. حالبوکی من او «زامان ماشینیمدا» نهلری گؤرمهدیم. او سارالمیش و اونودولموش قزئت صحیفهلرینده نه مقالهلر، نه یازیلار واردی. بعضاً گؤزلریم دولوردو، بعضاً دهشته گلیردیم. چوخ واخت اورهییم چیرپینیردی تاپدیغیم هانسیسا بیر مقالهنی اوخویاندا. اومید ائدیرم ایلبهایل، آیباآی، گونبهگون صحیفهلری گزهرک توپلادیغیم بو قیمتسیز آرخیولر، مقالهلر سیزه ده او دؤورده یاشامیش شاعر و یازارلارین حیاتینا بیر منظره آچاجاق».
هر حالدا ماراقلانانلار اوچون بو کتابین اوخوماغینی نیسگیل ائدیرم.
منبع: نشریه «دنیز» شماره 39 – مورخ دوشنبه 22 مهر 1392؛ چاپ ارومیه
در کانون شعر حوزه هنری آذربایجان غربی مطرح شد
شعر شهریار آینه زمان خود است
دنیزنیوز: کانون شعر حوزه هنری آذربایجان غربی برنامه هفتگی بعد از ظهر چهارشنبه هفته جاری را به مناسبت 27 شهریور، سالگرد وفات استاد شهریار، به گرامیداشت یاد و خاطره این شاعر نام آور معاصر ایران و جهان اختصاص داد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری آذربایجان غربی، در این نشست ادبی مسائل و موضوعاتی همچون جایگاه منحصر به فرد شهریار در بین شاعران گذشته و حال، رموز موفقیت، راز ماندگاری و تأثیرگذاری شعر او، علل جهانی شدن شهریار در زمان خودش و شاهکار بی نظیر «حیدر بابا» مورد بحث شاعران و منتقدان قرار گرفت.
در ابتدا این برنامه موضوع ارتباط شهریار با شاعران و اهل ادب ارومیه در زمان خود مطرح گردید که مسئول واحد آفرینش های ادبی حوزه هنری استان، با طرح این موضوع گفت: شهریار با شاعران و ادبای ارومیه ارتباط دوستانه و صمیمی داشت و چند بار هم به دعوت همان دوستانش به این شهر آمده بود و اشعار هم در وصف ارومیه و مردم خونگرم و با فرهنگ این شهر و دیار سروده که در دیوانش آمده است.
مصطفی قلیزاده علیار تأکید کرد: گرچه اشعار دلنشین و شاهکار شهریار به دو زبان فارسی و ترکی با ویزگی های خاص خود زمینه کسب شهرت ملی و جهانی وی شد، اما همین روابط دوستانه شهریار با اهل ادب و اندیشه ایران و جهان را باید یکی از علل مشهور شدن و محبوبیت استاد شهریار و زمینه شناخته شدن او در ایران و جهان به شمار آورد.
وی یادآور شد: گرچه شعر شهریار هم مثل اغلب شاعران بی بلند و پست نیست، اما فوران عاطفه، رقت احساس، استفاده از زبان ساده مردمی و صنعت «سهل و ممتنع» در اشعار فارسی و ترکی وی به خصوص منظومه «حیدر بابایه سلام» بیشترین عناصر شعری را تشکیل می دهد که باعث می شود بیشتر دلنشین باشد.
علی رزم آرای (شاعر و منتقد ارومیه ای) به مناسبت 27 شهریور روز شعر و ادب فارسی بخشهایی از یک مقاله خود را برای حاضران قرائت کرد و یادآور شد: ملت ما با ادبیات زندگی می کند و بزرگداشت بزرگان ادبیات مثل شهریار و امثال او هم ریشه در همین شیوه زندگی ما دارد.
رزم آرای با اشاره به ارتباط شهریار با برخی شاعران و نویسندگان مشهور زمانش،گفت: شعر شهریار از نظر زبانی زمانمند است و گاهی اگر زبان او رنگ عرفانی می گیرد، این عرفان را شهریار در جریان زبان ادبی و شعر یاد می گیرد نه از محافل عرفانی و خانقاهی.
حمید واحدی( شاعر و منتقد ادبی سرشناس ارومیه ) نیز طی سخنانی به ویژگی های زبانی شعر شهریار وعوامل موفقیت او پرداخت و گفت: دو عامل شهریار را به این موفقیت و مشهوریت رساند، یکی داشتن زبان ساده و مردمی او بود و دیگری ارتباط با شاعران مدرن مثل نیمایوشیج، سایه، فریدون مشیری و امثال آنها.
واحدی افزود: شهریار خود شاعر مدرن نشد و در سبک کلاسیک و کهن سرایی ماند، اما غزل شهریار با زمانش شناخته می شود که زبان غزل شهریار نه به ماقبل او تعلق دارد و نه به مابعدش، و این از رموز موفقیت اوست.
وی تأکید کرد: با توجه به ویژگی های خاص شعری و زبانی، شاعری همانند شهریار کمتر پیدا می شود.
شاهرخ رضوانی از شاعران پیش کسوت ارومیه که چند سالی است به ترجمه منظوم «حیدر بابا» به زبان فارسی مشغول است، شعری در مرثیه شهریار خواند و چند بند از ترجمه حیدر بابا را برای شاعران کانون شعر قرائت کرد و حاضران هم نظر اصلاحی خود را اظهار کردند.
در بخشی از این برنامه هفتگی تعدادی از شاعران از جمله علی همای پناه، علی محمدیان، محمود شامی و غلامرضا دانش فروز اشعار خود را در موضوعات مختلف برای حاظران خواندند.
تسلیت
درگدشت عالم مجاهد و انقلابی آیتالله حاج سید حسن طاهری خرمآبادی را به فرزندان،
شاگردان و ارادتمندان ایشان تسلیت میگویم و علو درجات آن فقید سعید و فرزندش
مرحوم مغفور سید مهدی را از خداوند متعال مسألت می دارم.
مصطفی قلیزاده علیار
(نویسنده کتاب خاطرات سید مهدی طاهری خرم آبادی)