نگاهی گذرا به شهرستان هریس
شهرستان هریس حدود 6/2377 کیلومترمربع مساحت دارد و از جنوب به شهرستان بستان آباد، از شرق به شهرستان های سراب و مشکین شهر، از غرب به شهرستان تبریز و از شمال به شهرستان های اهر و ورزقان محدود است. این شهرستان حدود 2/3 درصد کل وسعت استان آذربایجان شرقی را تشکیل می دهد. در آخرین سرشماری سال 1385، جمیعیت شهرستان هریس در حدود 626،67 نفر بوده است. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دو بخش (مرکزی و خواجه)، 6 دهستان و 5 نقطه شهری به نام های هریس، بخشایش، زرنق، کلوانق و خواجه میباشد.
حدود 70 درصد از وسعت این شهرستان را اراضی جلگه ای و 30 درصد آن را مناطق کوهستانی تشکیل می دهند. پست ترین نقاط آن 1500 متر و مرتفع ترین آن 3143 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
شهرستان هریس در مرتفعات دارای کلیمای استیپی سرد و در نقاط پست یعنی کناره تلخه رود دارای کلیمای مدیترانه ای است که به طور کلی دارای زمستان های سرد و یخبندان و تابستان های ملایم می باشد. شهرستان هریس به لحاظ قرار گرفتن در دامنه کوه های بزغوش، سابلاغ داغ، آق داغ و قوشاداغ و با داشتن حدود 70 درصد خاک جلگه ای از مناطق مستعد کشاورزی می باشد. قسمتی از این مناطق و بلندی های آن سرسبز و دارای مرتفع درجه یک و دو بوده و هرسال از 15 خرداد ماه تا 15 شهریور ماه پذیرای تقریباً 7000 خانوار عشایر می باشد که در دامه کوه ها و مراتع به دامداری مشغول می شوند.
منابع آبی: منابع تامین آب های منطقه عمدتاً از باران های بهاره و پاییزه و ذوب برف های زمستانی و قسمتی نیز از جاری شدن آب چشمه های طبیعی است. علاوه از آن جریان پر آب رودخانه تلخه رود ( آجی چای که از ارتفاعات سبلان – قوشا داغ – آنیاخلی – آق داغ و بزغوش و دامنه های شمالی سهند سرچشمه گرفته و در قسمت جنوبی از شرق به طرف غرب جریان دارد که از منابع آب های سطح الارض محسوب می شود. از رودخانه های مهم منطقه می توان به رودخانه هریس – رودخانه زرنق – رودخانه اوجان چای و مسیل مینق – خلج و نمرور اشاره نمود.
جغرافیای تاریخی شهرستان هریس
هریس یکی از قدیمی ترین مناطق آذربایجان شرقی است. در وقف نامه ربع رشیدی نام بسیاری ازآبادی های آذربایجان آمده است و نشان می دهد که پاره ای از آن ها (نظیر هریس) در قرن های هفتم و هشتم هجری قصبه هایی آباد و بزرگ بوده اند. چند بنای تاریخی مهم از دوره ی فرمان روایی ایلخانان و جانشینان آنان در این بخش به جای مانده است که عبارتند از: بقعه شیخ اسحاق (در روستای خانقاه خانمرود) گورستان مینق، گورستان هیق، گورستان گوور، مسجد سنگی جمال آباد، و مسجد اسنق (مربوط به قرن هشتم هجری). هریس یکی از قدیمی ترین مراکز صنعت فرش در آذربایجان و ایران است و فرش های «مرز بلند» آن شهرت جهانی دارند.
آثار تاریخی و دیدنی شهرستان هریس
چشمه های هریس: چشمه ی آب معدنی آن، آبشار شیرلان و طبیعت بکر آن، آبشار اسماعیل کندی، آبشار بلند و زیبای دربند گوراوان، کوه ساپلاغ، چشمه سوقالخان و ... .
بقعه شیخ اسحاق: در ساحل جنوبی رودخانه کوچک روستای خانمرود واقع در شهرستان هریس بقعه آجری مستطیل شکل به ابعاد 6× 5/13 متر با ازاره های سنگی و دیوار های آجری قرار دارد که مردم محل آنرا بقعه شیخ اسحاق مینامند. تاریخ احداث بنا را با توجه به گورستان مجاور و شیوه معماری میتوان به دوره صفویه نسبت داد. این بنا از سه قسمت تشکیل یافته است : ایوان ـ مسجد ـ مقبره. ایوان مشرف به شمال و دارای دو ستون چوبی است. مسجد به شکل مستطیل و با پوشش تخت چوبی به ابعاد 5/6 × 5/4 متر و نهایتاً مقبره که در جنوبی ترین قسمت بنا واقع شده و آسمانه آن گنبد کروی بلندی به ارتفاع تقریبی 11 متر میباشد. در قسمت بالای ورودی سنگ نبشته ای به خط ثلث وجود دارد که نام بانی آن است و امروزه قسمتی از آن از بین رفته است. مقبره در گورستان قدیمی روستای خانقاه واقع شده که سنگ قبرهای باقیمانده از پرکارترین آثار حجاری قرون 9 و 10 میباشد.
اقتصاد
اقتصاد منطقه بیشتر به کشاورزی ( زراعت، باغداری، صیفی کاری) و دامداری و صنایع دستی متکی بوده و موارد متفرقه در درجات بعدی قرار دارند. کشاورزی بهترین بخش اقتصادی منطقه است و بیشترین جمعیت فعال را در خود جای داده و سهم عمده ای در تامین درآمد خانوارها دارد. کشاورزی منطقه شیوه تولید معیشتی و نیمه سنتی و نیمه مکانیزه است و اغلب بهره برداری ها از منابع آب و خاک به صورت تلفیقی از زراعت و دامداری است. بیشترین سطح اراضی زیرکشت در کشاورزی به گندم اختصاص دارد و به ترتیب جو و علوفه و حبوبات و صیفی جات پیاز، سیب زمینی، در درجات بعدی کشیت قرار دارند.
صنعت
منطقه هریس فاقد کارخانه و کارگاه و شهرک صنعتی بوده ولی اخیراً از سوی اداره کل صنایع شهرک های صنایع در جهت مطالعه و شناسایی زمین های مناسب اقداماتی صورت گرفته و اهالی روستاهای مینک و بیلوردی و شهر زرنق از این امر به خوبی استقبال کرده و شهرک صنعتی در حال احداث و تکمیل می باشد.
در زلزله اخیر اهالی این شهرستان و روستاهای آن نیز متحمل خساراتی سنگین انسانی و اقتصادی و عمرانی گردید.
منبع: دو هفته نامه دنیز، شماره 20 مورخ 26/5/91
شهرستان ورزقان در یک نگاه
شهرستان ورزقان در شمال استان آذربایجان شرقی با وسعت 2368 کیلومتر مربع از شرق به شهرستان اهر، از غرب به شهرستان مرند، از شمال به شهرستانهای کلیبر و جلفا و از جنوب به شهرستانهای هریس، تبریز محدود شده است. نام دیگر شهرستان ورزقان ارسباران است و این نام به دلیل واقع شدن بسیاری از جنگلهای ناحیه? سرسبز ارسباران در این شهرستان است. این شهرستان براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دو بخش (مرکزی و خاروانا)، 7 دهستان و 2 نقطه شهری به نام های ورزقان و خاروانا میباشد. جمیعیت شهرستان ورزقان در آخرین سرشماری سال 1385، در حدود 833،46 نفر بوده است. این شهرستان سابقاً از بخشهای شهرستان اهر و یکی از پهناورترین بخشهای آذربایجانشرقی بود که در دههی 60و در تقسیمات جدید کشوری تجزیه و تعداد روستاهای بخش از 300 روستای تابعه به حدود 110روستا کاهش یافت. شهرستان ورزقان با 2368 کیلومتر مربع وسعت، به دلیل قرار گرفتن در منطقهی زیبای قرهداغ، دارای مناظر بدیع و بکر طبیعی است که ویژگیهای خاصی به طبیعت ورزقان بخشیده است
آب و هوای ورزقان در تابستان معتدل تا گرم و در زمستان سرد و یخبندان و پربرف است. به عبارت سادهتر، به طور کلی ورزقان منطقهای کوهستانی است و اطراف آن را کوههای آق داغ، مشکعنبر، کامتال، جوشون، جلهداغ، ایریداغ، کیامکی، خاروانا و پیرسقا فرا گرفتهاند. همین امر سبب شده تا کشاورزی و دامداری در این شهرستان رونق بیشتری داشته باشد، به گونه ای که همه ساله ورزقان در فصل تابستان شاهد حضور دامهای عشایر قرهداغ است. شهرستان ورزقان در تولید عدس مقام اول استانی و در تولید عسل مقام سوم را به خود اختصاص داده است.
آثار تاریخی و دیدنی شهرستان ورزقان
منطقه چیچکلی: منطقه زیبای چیچکلی در 35 کیلومتری شمال غرب ورزقان قرار گرفته است. در این منطقه کوهها پوشیده از گل و درخت و چمن است و عشایر قرهداغ در فصل تابستان از آن به عنوان مراتع ییلاقی بهره میگیرند.
مسجد جامع خاروانا: این مسجد در مرکز بخش خاروانا در 60 کیلومتری شهر ورزقان واقع شده است. قدمت این مسجد به سدههای 6 و 7 هجری قمری میرسد و گویا دختر بایندرخان حاکم قرهداغ که در روستای دوزال ساکن بوده ساخته است.
خانه امیر ارشد: خانهی امیر ارشد که در 12 کیلومتری غرب ورزقان در روستای اوخارا واقع شده است. این ساختمان سنگی که به «داش عمارت» مشهور است از بناهای زیبا و منحصر به فرد شهرستان ورزقان است. خانه امیر ارشد با بهرهگیری از شیوهی معماری تاریخی منطقه و سبک ویژهی ابنیه قاجاری طراحی و ساخته شده است تا نمایانگر تفکرات و باور ها و نحوه زندگی مردم منطقه باشد.
قلعه تاریخی جوشین: قلعه تاریخی جوشین یا جوشون در 26 کیلومتری غرب ورزقان بسوی جلفا و در 6 کیلومتری روستای جوشین واقع شده و راه آن بسیار سخت و کوهستانی است. قلعه بر فراز کوهی است که سه طرف آنرا شیبهای دیوار مانند احاطه کرده است و تنها راه ارتباطی آن یک گذر کوهستانی تنگ است که فقط یک یا دو نفر میتوانند به زحمت از آن بالا روند، به این علت، نگاهبانی و دفاع از این قلعه حتی با تعدادی معدود هم ممکن بوده است. قلعهی جوشون دارای استخرهای متعدد که در دل سنگهای خارا کنده شده است، میباشد. سفالهایی که در محوطهی قلعه پیدا شده مربوط به هزاره اول قبل از اسلام و قرون اولیه اسلام تا قرن ششم هجری قمری است.
امامزاده سیدخلیل جوشین: زیارتگاه امامزاده سید ابراهیم خلیل در 35 کیلومترى راه ورزقان به خاروانا و در روى تپهاى در زیر قلعهی جوشون قرار دارد. این زیارتگاه از راه انشعابى به مناطق سر سبز و زیباى چیچکلى 10 کیلومترى فاصله دارد. امامزاده سید ابراهیم خلیل فاقد سنگ نبشته بر روى مزار شریف بوده و نسبنامهاى مشاهده نشده است ولى اهالى منطقه اعتقاد راسخ و محکمى به این امامزاده دارند و ایشان را از نوادگان حضرت امام موسى بن جعفر (ع) میدانند. در طول سال علاوه بر زائرین این مکان مقدس، هزاران نفر از گردشگران منطقه و کوهنوردان از امامزاده بهره میبرند. همچنین با توجه به قرار گرفتن آن در بین راه شهر ورزقان به شهر خاروانا و روستاهاى منطقه، از این محل به عنوان نمازخانهی بین راهى و استراحتگاه استفاده میگردد.
گنبد الله الله: گنبد الله الله در قبرستان قدیمی روستای کبودگنبد بخش خاروانا واقع شده است. پلان مقبره دایره و قطر آن 75/4 متر میباشد. بنا دارای دو طبقه شامل سردابه و طبقه اول بوده است. گنبدهای طبقه فوقانی ریخته است. ازاره بنا سنگی و ساقه بنا با آجر چهارگوش قرمز بنا شده که کلمات الله با آجرکاشی فیروزهای تزئین شده است. کتیبهها و اسلیمیهای حاشیه دربهای چهار طرف طبقه اول با کاشی معرق میباشد. تاریخ بنای برج را با توجه به رجهای آجری با تزئینات اسماء الله در آذربایجان میتوان به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه نسبت داد. خصوصیات بارز وعوامل تزئین شده بنا برج مقبره است. تاریخ و کتیبهای روی آن باقی نمانده است. ترکیب آجرکاشی فیروزهای در متن ساقه بنا که سبب شده است به کبودگنبد شهرت پیدا کند، زیبایی خاصی به آن بخشیده است. متن کلمات روی بدنه الله و محمد می باشد. شاعران و دانشمندان بلند آوازه ای از این منطقه ظهور کرده اند از جمله فقیه رجالی محقق علیار، شاعر مشهور و عارف معروف سید ابوالقاسم نباتی و ...
معادن ورزقان
شهرستان ورزقان از حیث معادن بسیار غنی است. این شهرستان با قرار گرفتن بر روی کمربند آلپ ـ هیمالیا دارای اندیسهای متعدد مس و عناصر فلزی دیگر نظیر سرب، روی و آهن میباشد. کمربند یاد شده از کوههای آلپ در اروپایغربی شروع شده و پس از عبور از کشورهای اروپایشرقی از ناحیة مرزی جلفا وارد ایران میشود و در نهایت با عبور از کشورهای پاکستان و هندوستان به کوههای هیمالیا ختم میگردد. در ناحیهی ورزقان بر روی این کمربند بیش از30 اندیس معدنی مس شناسایی شده است. کانسار مس سونگون که در شمال ورزقان قرار گرفته است، بزرگترین اندیس مس در شمالغرب ایران است.
مس سونگون: فاصله این معدن از تبریز 130 کیلومتر و از ورزقان 25 کیلومتر بوده و در مجاورت روستای سونگون واقع است. معدن مس سونگون در یک منطقه کوهستانی با متوسط ارتفاع 2000 متر بالای سطح دریا واقع شده است
زلزله مرداد ماه 91 در ورزقان
بیش از دو قرن است که زلزله ای قابل توجه در تاریخ جغرافیایی منطقه ارسباران – قره داغ که اهر و ورزقان هم در این منطقه واقع شده، به ثبت نرسیده بود تا اینکه زلزله ویرانگر اخیر در 21 مرداد 91 و پس لرزه های مخرب آن موجب تخریب 70 الی 100 در صد برخی مناطق ورزقان و دهستانهای آن و مرگ ناگوار صدها نفر از اهالی و مجروح شدن هزاران نفر دیگر گردید و این مصیبت تلخ نام ورزقان را جهانی کرد!
منبع: دو هفته نامه دنیز، شماره 20 مورخ 26/5/91
عاشیق درویش وهاب زاده نین خاطره سینه
شـــــــعـــــــــــــــــــــر
عاشیق درویش
شاعر: حسین سنجیده "نجات"
هله ده ائلیمین قولاغیندادیر
سازیله صحبتی عاشیق دوریشین
تعریفی اورمونون دوداغیندادیر
عاشیق لیق صنعتی عاشیق درویشین.
اونداکی باساردی سازی باغرینا
ائل حیران قالاردی عاشیق اوغلونا
دده میز قورقودا، عاشیق جنونا
چاتیردی نسبتی عاشیق درویشین.
اؤپنده مضرابی سازی نین تئلین
باغلاردی نغمه سی قومرولار دیلین
یاسینی چئویره تویا بیر ائلین
وار ایدی قدرتی عاشیق درویشین.
او عاشیق درسینی "فرهاد"دان آلدی
عشقیله بیر عؤمور اوخودو، چالدی
هنری آدینی دیللره سالدی
اوجالدی شهرتی عاشیق درویشین.
رادیودان هر یانا اوچدو خوش سسی
ائللرین قلبینه قوندو نغمه سی
اولدو هر گرایلی، دیوان تجنیسی
مجلس لر زینتی عاشیق درویشین.
********
عاشیق درویش
شاعر: ایرج بهزاد نیا
عارف مجلسینده، عرفان ایچینده
گؤرسه نیر چوخ خالی یئری درویشین
یولوم دوشدو گئتدیم "کوردلر" کندینه
گؤردوم سینه سینده سالی درویشین.
علم اهلی نین گولوستانی پوزولدو
بیر کامل استاددان الیم اوزولدو
فلکین تقدیری بئله یازیلدی
حستری کؤنلومده قالی درویشین.
زولفعلی اوخودو بیر نئچه سؤزون
آغلادی یاشیله دولدوردو گؤزرون
فانی دونیا گؤروم، گولمه سین اوزون
یئتمیشه یئتمه دی سالی درویشین
"بهزاد نیا" چوخ آغلاییب خسته دی
یار- یولداشی، یارا دادی، یاس دادی
واللهی بو دونیا مویه بسته دی
اوردا اولسون یئری عالی درویشین.
مسئول بسیج سازندگی آذربایجان غربی:
امروز جوانان ایران اسلامی مایه سربلندی و اقتدار کشور هستند
سرویس خبر: بسیج سازندگی استان آذربایجان غربی سالهاست که با همکاری متخصصان متعهد و جوانان افتخار آفرین در عرصه سازندگی، محرومیت زدایی، پیشرفت فرهنگی و بالندگی معرفتی اهالی استان به در مناطق کم برخوردار فعالیت هایی گسترده، تأثیرگذار و ریشه ای در قالب طرح هجرت انجام می دهد. اخیراً تعداد 150 نفر از مهندسان بسیجی و متعهد آذربایجان غربی در رشته های عمران، کشاورزی، ارتباطات و معدن، طی مراسمی شکوهمند به روستاها و مناطق محروم استان اعزام شدند.
به گزارش خبرنگار ما در این مراسم که در کانون جوانان بسیج سپاه شهداء ارومیه برگزار گردید، سرهنگ محرم واثقی مسئول بسیج سازندگی استان با برشمردن فضائل و ارزش های یک بسیجی واقعی اظهار داشت: امروز مهندسان و متخصصان بسیجی و متعهد ما به دلیل شایستگی های علمی، اخلاقی و انقلابی که دارند، باید محور حرکت های جهادی قرار گیرند و در سایه علم، تخصص و تعهد خود زمینه رشد و بالندگی ایران اسلامی و پیشرفت در تمامی زمینه های علمی و عملی مردم به ویژه جوانان این کشور عزیز را فراهم نمایند.
وی افزود: فرهیختگانی که در بسیج مهندسین و متخصصین حضور می یابند تمامی توان و اندوخته های علمی خود را جهت سازندگی میهن اسلامی و اجرایی کردن انواع پروژه های صنعتی، علمی و فرهنگی به کار می برند.
این مقام مسئول با اشاره به نتایج حضور این قشر فرهیخته در مناطق محروم کشور، افزود: حاصل این جهاد سازندگی و علمی بسیج، خشنودی قلب رهبری، زدوده شدن محرومیت از چهره روستاها و مناطق کم برخوردار است و
واثقی تحقق آرمانهای امام راحل، اهداف انقلاب اسلامی و انتظارات مقام معظم رهبری را نیز در پرتو بسیج علمی و فرهنگی میسر دانست و اظهار داشت: تحقق آرمانهای امام راحل، اهداف انقلاب اسلامی و انتظارات حکیمانه مقام معظم رهبری در راستای اجرای عدالت و برخورداری یکسان مردم از امکانات موجود نظام، از دیگر دستاوردهای این بسیج علمی و جهادی می باشد.
مسئول بسیج سازندگی استان حضور مستمر و پر رنگ نخبگان و فرهیختگان در اردوهای جهادی را امیدوار کننده خواند و گفت: حضور نخبگان و فرهیختگان در اردوهای جهادی همیشه پررنگ تر و پرثمرتر بوده در واقع تمامی اردوهای جهادی دیگر ، حاصل اندیشه و توان علمی اردوهای جهادی مهندسین و متخصصین می باشد.
وی در پایان حضور داوطلبانه جوانان در گروه های جهادی را نشانه بینش و نگرش آگاهانه و حضور توام با بصیرت دانست و تاکید کرد: امروز جوانان ایران اسلامی مایه سربلندی و اقتدار کشور هستند و گروه های جهادی نیز طلایه داران سازندگی و بالندگی این مرز و بوم می باشند.
اهره، هریسه، ورزقانا گل
عاشیق قوربان پور ولی علیار
طبیعت یئنه ده شلتاقلیق ائتدی
اهره، هریسه، ورزقانا گل
زلزله باتیردی ائلی اوبانی
طبیعتین الی باتدی قانا گل
اهره، هریسه، ورزقانا گل
سهندله ساوالان گئیسین قارانی
چونکی یاسا باتیب داغی آرانی
آللاه کیم ساریسین بئله یارانی
طبیعتین الی باتدی قانا گل
اهره، هریسه، ورزقانا گل
هارایا امدادا چاتانیم گلسین
ییخلان قولوندان توتانیم گلسین
وارینا گومانی یئتنیم گلسین
طبیعتین الی باتدی قانا گل
اهره، هریسه، ورزقانا گل
اوغلو الدن گئدن آنا آغلاییر
آناسین ایتیرمیش بالا آغلاییر
عاشیق "قوربان" چکیر ناله آغلاییر
طبیعتین الی باتدی قانا گل
اهره هریسه ورزقانا گل.
منبع: دو هفته نامه دنیز شماره 20 مورخ 26/5/91