قادین حماسه سی
عرض ارادت به حضرت زینب(س)
احد افخمی نیا - ارومیه
بو کارواندا سؤزون ذوالفقارینی داشی سان
و ظولمو ییخماق اوچون کوکره ییب جوشوب داشی سان
قیامی دوز او سولان لحظه لرده دیرچلتدین
جهانه ثابت اولوندو کی نهضتین باشی سان
سنین اؤنونده یزید آلچاق ایدی خیردالدی
قادین حماسه سی نین، سن یقین تمل داشی سان
جمال حقین عیاندیر بو جلوه گاهیندا
حسین اگر گؤزو اولسا یقین کی سن قاشی سان
اسارتین یوکو، قارداش داغی، بؤیوک حسرت
او خیرداجا اوره یین ایچره گؤر نه لر داشی سان
یقین کی قارداشیوین قانی سنده دالغالانیر
حسینه سن باجیسان، سن وفالی قارداشی سان
اؤنونده دیز چؤکوب آنجاق بوتون قارانلیقلار
گونش حماسه سی سن، اودلانیب ایشیقلاشی سان
حسین نهضتینی سن یاشاتدین عالمده
یاشا کی، کرب وبلاسی دورونجا، سن یاشیسان.
غزل
· عندلیب افشار(اورمیه،وفات: 1335 هـ. ق)
کؤنول کى عشق شرارىایله داغدار اولسون
محالدور اونا ایّام سازگار اولسون
زمانه غملرى عشاقه هئچ بیریسى دگیل
کى صعبتر ز غم و درد انتظار اولسون
آچاندا چاک گریبانى حیرتیم آرتار
صنوبرین بوداغیندا ترنج و نار اولسون
غمونده مضطربم طعنه ائتمه لازمدور
سپند مجمره دوشسه کى بیقرار اولسون
کمند عشقى آتوب خیره بیلمهدوم اوّل
او آهو گؤزلریوین شیرى جانشکار اولسون
بو چشم اشکفشان بیلمرم نه وقتهکیمین
سنون غمونده گئجه گوندوز اشکبار اولسون
بویوندا سلسله غم، گؤزومده اشک روان
جنون عشقه گرکدور کى بئیله کار اولسون
صبور اولماسا هر کیمسه عشق آتشینه
گئدون دئیون اونا بو ورطهدن کنار اولسون
حضور یارى کؤنول ایستیرى گؤره بیلمیر
نه وقتهدین دل مسکین امیدوار اولسون؟
او کیم ائدوبدى سنى عندلیب سرگردان
امیدى قطع ز الطاف هشت و چار اولسون.
(منبع: دیوان عندلیب افشار، چاپ از یاز نشر ارومیه - تصحیح و مقدمه از بهرام اسدی، 1390)
شهریار و موسیقی
· اکبر حمیدی علیار- تهران
آذربایجان، ایران و دونیا شاعیری "شهریار"دان هر نه قده ر یازیلسا و دئییلسه، یئنه ده یئری وار. دوزدور کی، اوستادین دوستلاری، تانیشلاری، ادبیاتچی لار و باشقالاری اونون باره سینده چوخلو مقاله لر و کتابلار یازیبلار آمما اونون دیوانین اوخویان هر بیر کیمسه ده بئله بیر حیسس یارانیر کی اوستادا گؤره بیر سؤز دئمه لی دیر و بو، شاید اوستادین بو بیتی نین مصداقی اولابیلر کی بویورور:
شهریارا تو به شمشیر قلم در همه آفاق
به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی.
شهریارشیناسلیق و شهریار تانیما اوزره، چئشیتلی موضوعلاردا تدقیق آپاریب چوخلو مقاله و کتابلار یازماق اولار، او جومله دن شهریارین شعر و یارادیجیلیغیندا اولان بو موضوعلارا دایر: قرآن، عرفان، حضرت علی (ع)، کربلا حادثه سی، شهریار و حافظ،، آنا، آتا،سربست یا خود آغ شعر، کند یاشاییشی، خلق شفاهی ادبیاتی، یئنی یارانان سؤزلر و ترمین لر، ایران اسلام انقلابی خصوصاً عراقین ایران علیهنه تؤرتدیگی قبول ائدیلمز آغیر محاریبه ، وطن سئورلیک، آذربایجان و قفقاز مسأله لری، قادین حقوقلاری، بین الخلق قایغی لار، استعمارچیلیق، موسیقی و سایره. بو سونونجو ژانر اوزه رینده قیسا بیر اشاره لر اولونور:
هامییا آیدین دیر کی شعر ایله موسیقی بیر بیریندن آیریلان دئییل لر،شعر اولان یئرده موسیقی، موسیقی اولان یئرده ایسه شعرین اولماسی قاچیلمازدیر. آنجاق اوستاد شهریارین دیوانینا ساده جه اؤتری بیر باخیشدا دا شعرله موسیقی نین قوشا انکیشاف ائتمه سی و قوشا یاشاییب یاریماغی گؤزه چارپیر و اوخوجو بو ایکی ایلاهه نین ائکیز دوغولماسینا ایمان گتیریر.
شهریارین دیوانیندا آز شعره راستلاشماق اولار کی عمومییتله موسیقی یه، یا بیر موسیقی دستگاهینا یا گوشه سینه یا تصنیفینه و یا موسیقی شخصییتینه اشاره اولونماسین. بعضاً بیر شعر و یا بیر غزل بوتونلوکجه موسیقی یه حصر اولونوب او جومله دن «سه تار عبادی»، «ویولون تاجبخش»، «داغ سنتور»، «صبا می میرد»، «سازلی شاعیر خازنین روحونا تقدیم» باشلیقلی شعرلر و س.
منجه شهریارین موسیقی ایله تانیشلیق و باغلیلیغی و سحرکار موسیقی نغمه لری نین، اونون روحوندا بوراخدیقی ائتگی وتأثیر اوچ دؤورده باش دوتوبدور:
بیرینجی دؤور عبارت دیر اوستادین اوچ ایللیک کندده یاشادیغی دؤوردن؛ بیلیرسینیز کی، اوستاد تبریزده آنادان اولوب، اوچ یاشینا قده ر اوردا یاشاییب آنجاق مشروطه حرکاتیندا، تبریزده گرگین وضعیت یاراندیقدا، آتاسی میرآقا خشکنابی، عائیله سینی و اوچ یاشیندا محمدحسینی آناسی کوکب خانیملا بیرلیکده قاییش قیشلاق کندینه گؤندریر و شهریار6-7 یاشینا کیمی اؤز آنا کندینده بویا - باشا چاتیر و شهریارشناسلارین دئدیگینه گؤره شهریارین آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی ایله درین تانیشلیغی و تورک فولکولورونو اؤیرنمه سی، حیسس ائدیب یاشاماسی و اوستادین تورکجه اثرلری نین خصوص ایله حیدر بابانین یارانماسی نین تمل داشلاری بو اوچ ایللیک کند یاشاییشی دؤورونده قویولوب. دوغروداندا اوشاقلیق چاغیندا گؤردوکلری، ائشیتدیکلری و اؤیرندیکلری بوتون اینجه لیکلری ایله، داشدا قازیلمیش ناخیش کیمی شهریارین یادیندا قالیر و حیدربابانی اوخویان هر کیمسه اولورسا، اوستادین اوزون ایللر بویو کندده یاشاماسینی تصوور ائدیر. دوزدور کی اوستاد آلتی یاشیندان تبریزه قاییدیب اون دؤرد یاشینا قده ر اوردا یاشاییر آنجاق بو مدتده باشی مکتبه، فارس، عرب و فرانسه دیلینی اؤیرنمه یه قاریشیر. ائله جه موسیقی ایله ده ایلک تانیشلیغی همان کندده اولان زامان اوز وئریب و شهریار ایلک دؤنه عاشیق سازیندان(قوپوزدان) و عاشیق رستمین مضرابی و سسیندن قوپان سیرلی- سحیرلی نغمه لر و ماهنی لارا اؤز اینجه روحونو اووسونلادیر، حیدربابا اثری نین نئچه بندی بو حقیقتی آیدین شکیلده گؤستریر:
حیدربابا میر اژدر سسلننده
کند ایچینه سسدن کویدن دوشنده
,شیق رستم سازین دیللندیرنده
یادیندادی نه هؤله سک قاچاردیم
قوشلار تکین قاناد چالیب اوچاردیم؟!
حیدربابا کندین تویون دوتاندا
قیز گلینلر حنا - پیلته ساتاندا
بی گلینه دامدان آلما آتاندا
منیمده او قیزلاریندا گؤزوم وار
عاشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار
بونلاردان علاوه « اصلی کرم شعرینه حاشیه» شعری و باشقا بیت لر ده بو ادّعانی ثبوت ائدیر. اوستاد شهریاردا موسیقی دویغوسونو اویالدان ایکینجی عامیل، ابوالحسن خان اقبال آذردیر کی، اوستادین اؤز دئدیگینه گؤره اقبال آذر حاج میرآقا خشکنابی نین یاخین دوستو اولموش، هر دؤنه اونون ائوینه گلدیکده باشلاییب اوخویاردی و بوتون قونوم- قونشو اونون ایلاهی سسینی دینله مه یه قاپی- باجا و دام- دیوارا دولاردیرلار. اوستاد شهریار اقبالا حصر ائتدیگی غزلینده بئله دئییر:
به آن خدا که علی شاهکار خلقت اوست
ترانه ی تو بود شاهکار موسیقی
اوچونجو مرحله کی اوستاد شهریار موسیقی یه یاناشدیقدا اؤزو ده بو دنیزه جومور، اوستادین تهرانا گلیب و بؤیوک موسیقی اوستادلاری او جمله دن ابوالحسن صبا، حبیب سماعی، عبادی و تاجبخش ایله تانیش اولماسی دیر کی، بو دؤوورده اوستاد اؤزو ابوالحسن صبانین یانیندا سه تار اؤیرنمه یه باشلاییر و کلاسیک موسیقی نی چوخ درین و دوزگون اؤیره نیر و شهریارین سه تاریندا آخان، اوره گینه وورولموش زخمه لرین آخینی صبانی آغلادیر، اوستاد - من هر سه تار چالاندا صبانین گؤزوندن یاش آخیر، تعجبله سوروشورام آخی منیم سازیم سنین سازی نین یوزده بیری اولانماز بو نه سرّدیر؟!-دئییر و صبا – سنین سازیندا باشقا بیر تأتثر وار، من بونو دویورام- دئییر، و شهریارسا صبایا بئله دئییر:
بزن که سوز دل من بساز می گویی
زساز دل چه شنیدی که باز می گویی
نوای ساز تو خواند ترانه توحید
حقیقتی به زبان مجاز می گویی
باشقا بیر یئرده:
باز کن نغمه جانسوزی از آن ساز امشب
تا کنی عقده اشک از دل من باز امشب
شهریار مقامی یاخود موغام موسیقی سینی دریندن بیلمه یینه گؤره موسیقی آنلاملارینی چوخ یئرلی- یاتاقلی اؤز شعرلرینده ایفاده ائدیب، «سازلی شاعیر خازنین روحونا تقدیم» عنوانلی شعرینده 32 موسیقی دستگاه، گوشه و تصنیف لری نین آدینی چوخ مهارتله چکیب و باشقا شعرلرینده گاهدان بیر بیت ده ائتدیگی اشاره لر چوخ ماراقلی دیر:
من این شکسته که خوانم ز سوز سینه به ماهور
مگر ز ساز صبا بشنوم جواب شکسته
یا:
من عشیران اوخوسام پنجه عراق اوسته گزر
گؤزلیم تورک اولالی ترک حیجاز ائیله میسن
اونو بیزدن آییردی روزگارین ساز و ناسازی
اونونچون سیزلارام هریئرده گؤرسم ساز چالان واردیر
شور فرهاد و عشوه شیرین
زنده کردی به شور و شهنازت
شهریار موسیقی نی یئر اوزونون بنده لرینه بیر تانری پایی و بیر روزی بیلیر، حبیب سماعی نین سنتورونا بئله یازیر:
صدای سوز دل شهریار و ساز حبیب
چه دولتی است به زندانیان خاک نصیب
و یا ویولون تاجبخش ده بئله دئییر:
به پای ساز تو از ذوق عرش کردم سیر
که روز وصل تو کم نیست از شب معراج
آنجاق شهریارین دیوانیندا موسیقی ایله باغلی اولان بیت لر دالغالانماقدادیر و بیز بو قونویا بیر گیریش اولاراق هله لیک بو قدره کفایتله نیریک. یئنه ده بیر نئچه نمونه اوستادین اؤز سؤزلری ایله سؤزوموزه سون قویوروق :
بی تار طره های تو مرهم گذار دل
با زخمه صبا و سه تار عبادی ام.
به پای ساز صبا شعر شهریار ای ترک
بخوان که عیدی عشاق بیقرار آمد.
آنچه دیدم از نوای زندگی نامبتذل
ناله سیم سه تارم بود و دیوان غزل.
(منبع: دو هفته نامه «دنیز»، شماره 2 – مورخ 16/07/90 – چاپ ارومیه)
جشنواره بینالمللی شعر ترکی رضوی در ارومیه و یک پیشنهاد دوستانه
جشنواره بین المللی شعر ترکی رضوی هر سال در آستانه میلاد امام رضا (ع) در ارومیه برگزار می شود. امسال ششمین جشنواره بینالمللی شعر رضوی به زبان ترکی آذربایجانی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه 13 و 14 مهر ماه در تالار"شمس"مجتمع فرهنگی ـ هنری ارومیه با حضور شاعران داخلی و خارجی برگزار شد و گزارش آن را در سایتها و مطبوعات خواندیم. البته من از نزدیک دیدم. شاعرانی از ایران وترکیه و جمهوری آذربایجان و عراق طی دو روز اشعار خود را برای حاضران قرائت کردند. جشنواره بسیار خوبی بود و دست اندرکاران زحمت کشیده بودند. خدای امام رضا (ع) پاداشی شایسته دهاد ان شاءالله تعالی.
باید به همه برگزار کنندگان آن دست مریزاد گفت. چرا که این جشنواره حرکتی معنوی به نام امام هشتم (ع) است و قطعاً در پیشگاه خدا بی اجر نمی ماند و هم فرصت مغتنمی در راستای شناسایی توانمندیهای هنر شعری و معرفی مفاخر ادبی شهر ارومیه به مهمانان جشنواره است. انتظار می رود متصدیان محترم و فرهنگ دوست جشنواره در سالهای آتی بیش از پیش این مهم را لحاظ نموده، شعرای توانا و پیشکسوت این شهر میزبان را – هر چند نه در سطح داوری و تصمیم گیری - لااقل در حد شعر خوانی جنبی و آشنایی با شاعران مهمان دعوت نمایند و شرکت دهند تا با حضور فعال و شاعرانه آنان، مهمانانی که از دور و نزدیک – و بعضی ها هم هر سال تکراراً !- به جشنواره دعوت می شوند، تصور نکنند که ارومیه فقط محلی و کمپی برای برگزاری این جشنواره است اما شاعر و ادیبی در حد آنان در این شهر پیدا نمی شود! هر سال معمولاً جای شاعران صاحبخانه در جشنواره شعر ترکی رضوی در ارومیه خالی است. ظاهرا تاکنون یک بررسی سطحی و آسیب شناسی از باب قاضی کردن کلاه هم صورت نگرفته و از هیچ شاعر و ادیب و صاحب نظری در این شهر کسی نرفته بپرسد که مثلاً : جانم دلم این جشنواره که به نام نامی حضرت امام رضا (ع) است و ثواب هم دارد و موجب سربلندی شهر ما می شود و از طرفی برنامه ای ادبی و مطابق طبع لطیف شماست؛ و ما هم به شما اطلاع می دهیم و حتی با احترام تمام دعوتنامه می فرستیم، پس چرا شرکت نمی کنید؟ دردتان چیست؟ آخر ما چه هیزم تر به شما فروخته ایم که دعوتمان را پشت گوش می اندازید و نمی آیید و ...
طبیعی است شاعرانی که از ممالک دیگر می آیند، منتظرند قبل از هر چیز با شاعران این شهر آشنا شوند و محیط ادبی محل اقامتشان را هم بشناسند. اصلاً یکی از اهداف نظام ما این است که فرهنگ و اهل فرهنگمان را به اهل دنیا بشناسانیم. جالب است که شاعران آذربایجانی و عراقی و ترکیه ای در جشنواره شعر رضوی ارومیه همدیگر را می شناسند و رابطه دوستی و ادبی با همدیگر ایجاد می کنند، اما شاعران خود این شهر را نمی شناسند! چه ایرادی دارد که در این مدت دو - سه روز جشنواره تنی چند از شاعران ارومیه با شاعران مدعو همکلام و همنفس باشند و با هم دوست شوند؟ ... امید است مسئولان خدوم و پرتلاش جشنواره در کنار انجام امور این حرکت مثبت و تأثیر گذار بین المللی، معرفی ادبا و شعرا و اهل فکر و قلم این شهر را هم در این فرصت به دست آمده از یاد نبرند و از این قبیل پیشنهادهای دوستانه و مثبت استقبال و نقاط ضعف و قوت برنامه را شناسایی کنند. پارسال هم چنین پیشنهادی از این قلم در مطبوعات ارومیه درج گردیده بود ولی ... بگذریم.
این شعر را امروز چهارشنبه 6 مهر 1390 دوست شاعر ارجمند جناب سید حیدرعلی آران «هامون» در کانون شعر و ادب حوزه هنری آذربایجان غربی در ارومیه برای حاضران قرائت کرد:
دلتنگی
تقدیم به عزیزان جانباز
· سید حیدر علی آران «هامون»
مادرم سخت می گریست،
وقتی که دستهایم حجم نبود.
پاهایم را در بستر احساس کرد،
ومن هم گریستم
نه به خاطر نبود پاهایم
بلکه به خاطر استراحت غم بارم
در پشت دیوارها،
و پنجره ی انتظار بیمارستان
و دور از دوستانی که
در سنگر،
انتظار من و صدای پوتین هایم
را می کشند
چقدر دلم برای پوتین ها
و همسنگرانم تنگ شده
چقدر، چقدر،چقدر...