همسایه ما را بیگانه با امید و خدا
نوشته: علی رزم آرای
21 سال پیش جمهوری آذربایجان دومین کشورشیعی دنیا از پیکره کمونیسم منفک شد و به نام بزرگترین کشور منطقه قفقاز و با پیشینه غنی مذهبی و فرهنگی به استقلال رسید.
زمانی جمهوری آذربایجان از زیر تیغ کمونیسم و سوسیالیسم سر به در برد که هنوز برتن زخم و جراحتی از آن دوره پر خفقان بر جا داشت! گمان میرفت که این استقلال به دمیدن روح تازهای به کالبد اعتقادی این کشور نوپا، ختم شود، اما سلطه سیاسی بر این کشور از ناحیه دولت این بار چون گذشته با سویههای غیر دینی و با رنگ لائیسم و سکولاریسم بیش از پیش سایه انداخته است!
دولت جمهوری آذربایجان به استناد قانون اساسی خود، دین را از دولت جدا میداند و لذا هیچ اقدام عملی در خصوص تعمیق باورهای اسلامی و شیعی انجام نمیدهد. البته این، همه ماجرا نیست. دولتمردان آذربایجانی حتی به ادعای خود در خصوص انفکاک دین و دولت پایبند نیستند آنها با تأسیس کمیته دولتی امور دینی و نیز تحت نفوذ در آوردن اداره روحانیت قفقاز، تلاش میکنند از دین به عنوان ابزاری در راستای پیشبرد سیاستهای داخلی و خارجی خود استفاده کنند. در نتیجه در کنار این رویکرد، آموزههای اصیل شیعی را مورد هجمه قرار میدهد و شیعیان عامل به مبانی تشیع را با انواع اتهامات روانه زندان میکند.
محدودیتهایی مانند ممنوعیت صدور اسناد هویتی برای زنان محجبه، ممنوعیت حجاب در مدارس دخترانه، ممنوعیت تأسیس دفاتر مراجع، ممنوعیت فروش توضیح المسائل مراجع، ممنوعیت عزاداری خیابانی، ممنوعیت فعالیت طلاب فارغ التحصیل حوزه علمیه قم و... از جمله چالشهای شیعیان دومین کشور شیعی دنیا محسوب میشوند. براساس قوانین جاری جمهوری آذربایجان، روحانیون آذری حق کاندیدا شدن در انتخابات مختلف را ندارند. احزاب و تشکلهای اسلامی با انواع محدودیتها مواجه هستند؛ به طوری که مهم ترین تشکل شیعی که حزب اسلامی جمهوری آذربایجان است، چند سال پس از اخذ مجوز فعالیت از سوی دولت، غیر قانونی اعلام شد و همواره تحت فشار قرار گرفته و در حال حاضر نیز رئیس حزب و ده ها نفر از اعضای آن در زندان به سر میبرند. ساختار سیاسی دولت از نهاد ریاست جمهوری گرفته تا کوچکترین واحد دولتی به گونهای است که شیعیان معتقد به آموزههای اصیل شیعی، امکان ورود در آن را ندارند، تأسف بار این است که حتی وجود هرگونه نماد دینی در ادارات دولتی این کشور هم ممنوع است. نابهنجاری دیگری که شیعیان و اسلام گرایان جمهوری آذربایجان با آن دست به گریبانند، عدم برخورداری وخلاء استفاده از رسانههای تصویری است.
تأسیس شبکه تلویزیونی با رویکرد شیعی و اسلامی در جمهوری آذربایجان ممنوع است و در مقابل شبکههای دولتی و خصوصی فعال، عموماً با خط گیری از صهیونیسم در حال القاء تبلیغات ضد ایرانی و ضد شیعی و ضد اسلامی هستند که فعالان شیعی و اسلام گرا را با انواع مشکلات و تضیع حقوق مواجه میسازد. شایان ذکر است که دیگر فعالیتهای رسانه ای شیعیان در فضای مجازی و... نیز با انواع محدودیتها روبه رو است. از دیگر سوعدم رعایت قواعد دموکراسی از سوی محافل دولتی که خود مدعی ایجاد جریان دمکراسیزاسیون هستند، مشکل عمده اسلامگرایان و شیعیان این کشور است.
فعالان شیعی که با انواع اتهامات واهی دستگیر میشوند، نه بر اساس قانون بلکه براساس سلایق نیروهای امنیتی و... مجازات میشوند و حتی خانواده و نزدیکان آنها نیز در معرض انواع فشارهای اجتماعی قرار میگیرند.
سالها پیش دستگیری و حبس زنده یاد حاج علی اکرام علی یف بنیانگذار و رهبر حزب اسلامی جمهوری آذربایجان و همفکرانش؛ از دوسال پیش دستگیری دکتر موسم صمداف رئیس حزب اسلام و صدور حکم 12 سال حبس برای وی و تعدادی از منسوبین وی به دلیل سخنرانی انتقادآمیز، اخیراً شهادت حاج واقف عبدالهن اف معاون این حزب در زندان های مخوف دولت آذربایجان را در همین راستا باید قابل ارزیابی دانست. نفوذ صهیونیستها در ارکان سیاسی، فرهنگی و رسانهای جمهوری آذربایجان، یکی دیگر از مشکلات مردم مسلمان جمهوری آذربایجان است. اظهارات برخی کارشناسان مستقل جمهوری آذربایجان که اعتقاد دارند کشورشان پس از رهایی از دست کمونیسم دچار مصیبت بزرگ تری به نام صهیونیسم شده، عمق مسأله را نشان میدهد.
البته شیعیان و اسلام گرایان جمهوری آذربایجان با وجود رویارویی با چالشها و مشکلات یاد شده و به دلیل وجود پتانسیل بالقوه درمکتب تشیع و آموزههای ارزشمند اسلامی، توانسته اند درعرصههای گوناگون به موفقیتهایی نیز دست یابند. هم اکنون در عرصه سیاسی و اجتماعی، قوی ترین جریان مقابل دولت، شیعیان و اسلام گرایان هستند و این واقعیتی است که خود دولتمردان آذری بدان معترفند و البته مقایسه عملکرد دولت با مخالفان غربگرا و شیعیان نیز این واقعیت را بعینه نشان می دهد. البته عدم ورود شیعیان معتقد به آموزه های اصیل شیعی و اسلامی به ارکان سیاسی اعم از دولت و مجلس به دلیل اختناق حاکم، خود موضوع دیگری است. در حوزه های فرهنگی و اجتماعی نیز موقعیت شیعیان و اسلام گرایان جمهوری آذربایجان جایگاه ارزشمندی است. آنان با وجود همه محدودیتهای دولتی، توانسته اند اقدامات ارزشمندی در عرصه ایجاد رسانه های مجازی و حتی رسانه های مکتوب انجام دهند. شاید بتوان مهم ترین نمود جایگاه فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی شیعیان جمهوری آذربایجان را – که اکثریت قریب به اتفاق اهالی و بیش از 90 در صد نفوس این کشور را تشکیل می دهند - ، در مقاومت سرسختانه آنان در مقابل اقدامات ضددینی دولت دانست. مقاومت دلیرانه و پیروزی مردم شیعه و مسلمان در مقابل برخی اقدامات ضد اسلامی دولت جمهوری آذربایجان از جمله تلاش دولت برای ممنوعیت پخش اذان از مساجد یا تأسیس پارک دوستی
رژیم صهیونیستی در باکو یا تخریب مسجد فاطمه زهرا(س)به خوبی گویای رشد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تشیع در این کشور است.
شایان ذکر است در قرن بیستم دو حرکت سیاسی با صبغه دینی و انگیزه اسلامی –شیعی در جمهوری آذربایجان به وقوع پیوسته است:
نخستین آن جنبش اسلامی در دهه 1920 به رهبری شهید آیت الله شیخ عبدالغنی بادکوبهای در مقابله با نفوذ فرهنگی – سیاسی کمونیستها بود که در سال 1931) م(عمال جنایتکار استالین شیخ مجاهد و همراهان روحانیاش را به شهادت رساندند . دومین حرکت اسلامی در جمهوری آذربایجان پنجاه سال بعداز شهادت شیخ عبدالغنی بادکوبه ای، از دهه 1980 به رهبری حاج علی اکرام آغاز شد که هنوزهم در قرن 21 به همت فرزندان فکری و معنوی او و به رهبری دکتر موسم صمداف دبیر کل حزب اسلامی آذربایجان )که مؤسس آن زنده یاد حاج علی اکرام درسال 1992 بود( ادامه دارد. با این وجود هنوز اسلام گرایان شعیه جمهوری آذربایجان که قاطبه کثیری از مردم این کشور را شامل میشوند در مضیقه و تنگنا بوده و از حقوق اولیه و مسلم انسانی و قانونی خود محروم هستند!
با این وجود حرکتهای جدید و نوگرایانه دینی نیز با توجه به خواستگاه اصلی مکتب دینی مردم جمهوری آذربایجان یعنی مکتب تشیع در حال شکل گیری و عرض اندام است که خود را به شکل حرکت اجتماعی و سیاسی گروههای مختلف جوانان که به علم روز و ابعاد جهانی مسائل هم مسلح هستند نشان میدهد که این امر نوید بخش آینده درخشانی برای کشورهمسایه ، هم فرهنگ و هم سابقه ما، جمهوری آذربایجان است.
منبع: دو هفته نامه دنیز، شماره 20 مورخ 26/ 5/91
امانت
نشریه ای رسالت مدار
(یادداشتی بر انتشار شماره 1000 هفته نامه "امانت" چاپ ارومیه، مورخ 9/5/91)
مصطفی قلیزاده علیار
آشنایی بنده با هفته نامه امانت به سالهای دور بر می گردد شاید به چهارده - پانزده سال پیش؛ آن زمانها در ارومیه نشریه بسیار اندک و انگشت شمار بود. امانت همه جا دیده می شد و فعال بود. من در دی ماه 1377 ( ژانویه 1999) در مقدمه ای که در شهر نخجوان بر مجموعه اشعار شاعران عضو انجمن ادبی اهل بیت (ع) آن دیار تحت عنوان «چیچک له نیر بهاریمیز» (لاتین)نوشته ام، ذکر کرده ام که «برخی از اشعار این شاعران در «هفته نامه امانت» چاپ ارومیه منتشر شده است».
در واقع اشعار آن شاعران به واسطه این جانب در آن سالها در مطبوعات تبریز و ارومیه و قم و تهران جاپ می شد و من از آن زمان به نوعی با امانت ارتباط داشته ام. تا اینکه از سال 1380 با جناب ابراهیم آقازاده مدیر مسئول این نشریه متعهد از نزدیک آشنا و به تبع آن با امانت نیز بیشتر مرتبط شدم خصوصاً از سال 1384 که در ارومیه رحل اقامت افکندم، گاهی مطالبی را در این هفته نامه به چاپ می سپردم و در ادامه آن حتی دو جلد از کتابهای بنده به نامهای «خاطرات حاج علی اکرام علی اف رهبر اسلامگرایان جمهوری آذربایجان» و «مردی شبیه خود» (امام خمینی) که هر دو دارای مطالب و مفاهیم الهی، اجتماعی، تاریخ، جهانی و انقلابی است، به صورت مستمر و دنباله دار از باء بسم الله تا تاء تمّت در امانت به چاپ مجدد رسید به پیشنهاد خود آقای آقازاده و به همت و پشتکار (تایپ و طراحی) خانم ندا عبدی؛ خدایشان خیر دهاد. سایر مطالب این نشریه را هم اغلب در مسیر دانش افزایی عمومی و پاسداری از ارزشهای انسانی و اسلامی دیده ام. لذا اگر من امانت را نشریه ای رسالت مدار و صاحب رسالت رسانه ای و نشر دهنده اندیشه های سازنده ومفید برای اجتماع و نظام اسلامی ایران بنامم، گزاف نگفته ام. البته هر نشریه ای نقاط ضعف و قوتی دارد، امانت هم از این قاعده مستثنی نیست، اما آنچه مهم است، جهت گیری کلی یک نشریه است. در بین نقاط قوت این هفته نامه می توانم به نشر ارزشهای دینی و اجتماعی، مطالب فرهنگی و ادبی سودمند، دوری از دامن زدن به اختلافات قومی، پاسخ گویی به انحرافات و بیان مشکلات استان آذربایجان غربی اشاره کنم. به عبارت دیگر «امانت» امانتدار عرصه مطبوعات این استان است. از زاویه کلان نگری و نگاه ملی، همین نقاط قوت برای یک نشریه کافی است تا در ردیف نشریات متعهد و رسالت مدار کشورش قرار بگیرد.
انتشار هزارمین شماره امانت را به جامعه مطبوعاتی استان و همکاران این نشریه و مدیر مسئول آن تبریک می گویم. مطمئنم که این نشریه در تاریخ مطبوعات ارومیه و استان آذربایجان غربی خواهد ماند. با خاطره ای از مرحوم حاج علی اکرام علی یف رهبر جنبش اسلامی آذربایجان سخن را به پایان می برم و آن اینکه آن مرحوم هر وقت در تلفن یا حضوری حال دوستان ارومیه ای می پرسید، می گفت: امانتین حال نئجه دیر؟!
یعنی از باب «تسمیه الحال باسم المحل» به جای آقای آقازاده، امانت را می گفت. در واقع امانت در جمهوری آذربایجان و در میان مردان آزاد آن دیار نیز چنان مشهور بود و هست که مدیر مسئولش را هم به نام نشریه می گفتند و می گویند و نشان از احترامی است که مردم مسلمان آذربایجان به این نشریه قائلند. تا بوده چنین بوده، تا باد چنین بادا.
سخت گیری شدید بر رهبر اسلامگرایان آذربایجان در زندان
دکتر موسم صمداف از سال 2003 دبیر کل حزب اسلامی جمهوری آذربایجان و بعد از وفات مرحوم حاج علی اکرام علی یف، رهبری حرکت اسلامی این کشور را بر عهده دارد و الان دو سال است که در اعتراض به اقدامات ضد اسلامی دولت آذربایجان و ممنوعیت حجاب در مدارس، دستگیر شده ودر حبس بسر می برد.
اخیراً در خبرها آمده که »آنار قاسملی« وکیل دکتر موسم صمداف، به خبرگزاری های آذربایجان گفته: در آخرین دیدارم با دکتر حاج موسم صمداف در داخل زندان، او را بیش از پیش تحت نظارت و فشارهای روحی دیدم. دیدار با او شرایط بسیار سختی دارد تا حدی غیر ممکن می نماید، وی را از مطالعه مطبوعات دلخواه خود منع می کنند، من که وکیل قانونی صمد اف هستم، بعد از طی شرایط و مراحلی بسیار سخت و طاقت فرسا توانستم با موکل خود دیدار نمایم.
آنار قاسملی هشدار داده: صحت و سلامت رهبر حرکت اسلامی آذربایجان در زندان در خطر است، از کوچک ترین امکانات تامین سلامت روحی و جسمی وی هم، اثری در آن محیط بسته دیده نمی شود و دولت آذربایجان هیچ اهمیتی به سلامت وی نمی دهد، همچنانکه مدتی قبل، با مرحوم حاج واقف عبد الله اف نیز چنین کردند تا اینکه آن رفتارهای نامناسب منجر به وفات وی در زندان گردید.
وی افزود: حتی زندانیان عادی دیگر نسبت به دکتر صمد اف از شرایط بهتری برخوردارند.
قاسملی در بیان علت این سخت گیری دولت آذربایجان به صمد اف در زندان می گوید: علت این سخت گیری اخیر بر رهبر اسلامی آذربایجان، اعتراض و پیام اعتراض آمیز وی نسبت به برنامه ی یورو ویژن2012 است که در خرداد ماه سال جاری در باکو به اجرا درآمد و حیثیت ملی و دینی اهالی مسلمان آذربایجان را به تمسخر گرفت.
وی همچنین خبر داد: دکتر صمد اف به مدت 14 روز در سلول انفرادی و در شرایط بسیار نا مناسب و سختی نگهداری شده است.
وکیل دکتر موسم صمداف گفته: عوامل زندان هر روز علیه دکتر موسم صمد اف پرونده سازی جدیدی مبنی بر شورش در زندان، تحریک زندانیان و عدم رعایت مقررات داخلی زندان، انجام می دهند و سعی می کنند پرونده وی را سنگین تر نمایند.
گفتنی است بعد از شهادت معاون حزب اسلامی آذربایجان مرحوم حاج واقف عبدالله اف در زندان رژیم الهام علی یف، نگرانی اسلامگرایان و توجه ناظران سیاسی و بین المللی نسبت به سلامت و تامین امنیت رهبر حزب اسلامی در زندان بیشتر شده و بعضی از تحلیل گران پیش بینی می کنند که رژیم باکو قصد دارد دکتر موسم صمد اف را هم به سرنوشت مرحوم واقف عبدالله اف دچار نماید و او زنده از زندان بیرون نیاید. این موضوع در دو هفته اخیر عموم اهالی مسلمان بویژه فعالان جنبش اسلامی آذربایجان را خیلی نگران کرده است.
منبع: دو هفته نامه « دنیز» شماره 19 مورخ 3/4/91
مقدمه فارسی حوزه هنری بر دیوان شعر عاشیق علی علیزاده:
عاشیق علی علیزاده هنرمند متعهد مردمی
هنرمند برجسته مردمی شادروان عاشیق علی علیزاده قشلاقی (1330-1390) به حق از هنرمندان متعهد کشورمان بود که عمری را با فروتنی، سادگی و سربلندی در کنار مردمش زیست، گوهر گران ارج هنر عاشیقی خود را به شیوه عاشیقهای اصیل آذربایجان نثار غم و شادی و حماسههای تاریخی ملت سرافراز ایران کرد. او هیچگاه در سایه نام و اعتبار عاشیقی و هنر خود به دنبال منافع شخصی و مادی نگشت و به عنوان یک هنرمند مسلمان از هنر نوازندگی و شعر و خوانندگی خویش در راستای ترویج فرهنگ و آداب ملتش و غنا بخشیدن به هنرش از آرمانهای مقدس مردم افتخارآفرین این سرزمین بهره برد، از حقایق ناب دینی و قرآنی و تاریخی الهام گرفت و هرگز حدود و ثغور ملی و دینی مردم و کشورش را نادیده نگرفت و این از ویژگیهای یک هنرمند متعهد، اصیل، ملی و مردمی است که در عرصه زندگی واقعی و در صحنه هنر حرفهای مرحوم عاشیق علی علیزاده تجلی عینی یافته بود. کتاب حاضر (خاطیرلا منی: یاد کن مرا) مجموعه اشعار مرحوم عاشیق علی علیزاده، آینه اندیشه و آرزوهای بزرگ این هنرمند موسیقی اصیل آذربایجانی و بهترین گواه ادعای ماست و همانطور که اشاره شد زندهیاد عاشیق علی علاوه بر هنر و کلام عاشیقی، در هنر رفتاری و منش انسانی خود هم آنگونه بود که در این کتاب میبینیم.
اعتقاد به توحید و مبدأ و معاد در کلام او جلوهای درخشان و بنیادین دارد:
سنی نوردان خلق ائیلهییب او گؤزل پروردگار
عقل، شعور وئریب سنه، میزاندادیر هر نه وار
(ص 17)
اعتقاد به وجود مقدس پیامبر اکرم و اهل بیت آن حضرت صلواتاللَّه علیهم در اشعار عاشیق علی پرتو افکنده و عرض ارادت به اهل بیت )ع( در جای جای سرودههای عاشیق علی به چشم میخورد )ص 231 230 165 164 و ...( این عاشیق دلداده خاندان وحی در مقام توسل به ساحت قدسی امیرمؤمنان علی مرتضی )ع( میگوید:
بیر نظر قیل کیمسه سیزه مرتضی
سندن ساوای داده یئتن یوخ منه
کرم دریاسیسان، دینین ستونو
گوناهکارام، ستم اولوب چوخ منه
(ص91)
وطندوستی از موضوعات محوری است که در کلام عاشیقهای آذربایجان نمود بسیار بارزی داشته و دارد و اشعار مرحوم عاشیق علی، سرشار از حس وطنپروری است و اشعار متعددی را به این موضوع ملی و انسانی دینی اختصاص داده است:
افتخار یارادان غیرتلی وطن
باش اوجا یاشایان شهرتلی وطن
تورپاغی وقارلی، حؤرمتلی وطن
ملتیمین دوز ایمانی گؤزهلدی
(ص 40)
آنا تورپاغیما کج باخان بیلسین
بو اودلار یوردونون بیر اودویام من
چاپارام قایا تک کج خاینلاری
وطنیم شیریندیر، فرهادیام من
(ص 49)
او به عنوان یک هنرمند آگاه و متعهد کشورش، تمام ارزشهای وطنی و حافظ وطن را دوست میداشت و آنها را میستود که در این میان نقش بیبدیل نهاد انقلابی و مردمی "بسیج" را به مثابه یک واقعیت مبارک در راستای پاسداری از میهن اسلامی ایران میدید و در مقابل دشمنان خاماندیش به وجود بسیج افتخار و خود را بسیجی معرفی میکرد:
ایگید اؤلکهسیدیر بیلسین دوشمنلر
وطن قوروماغا گئییرم کفن
قوچاق اوغلانلاری دوروب کئشیکده
بسیج اؤلکهسینده بسیجم یئنه
(ص 41)
از دیدگاه اجتماعی و فرهنگی اگر به اشعار عاشیق علی علیزاده بنگریم، تنوع مضامین، غنای محتوا، تازگی موضوع و آیینه زمان بودن در سخن او بسیار چشمگیر است که کتاب "خاطیرلا منی" گواهی زنده بر این حقیقت میتواند باشد. سایر موضوعات انسانی، اخلاقی، اجتماعی، توصیف مناظر طبیعی و ... هم با دیدگاهی نو در شعر این هنرمند دیده میشود که همه آموزنده و تأثیرگذار است.
عاشیق علی علیزاده طی چندین سال متوالی با حوزه هنری و سایر نهادهای انقلابی، فرهنگی و هنری ارومیه همکاری مستمری داشت و از مهر ماه 1389 که "کانون عاشیقها" از سوی واحد موسیقی حوزه هنری استان آذربایجان غربی فعالیت هفتگی خود را بعد از ظهر دوشنبهها در ارومیه شروع کرد، حضور فعال مرحوم عاشیق علی علیزاده (اغلب به صورت شعرخوانی یا اجرای موسیقی) آن را پربارتر میساخت. حوزه هنری آذربایجان غربی با اظهار تأسف عمیق از فقدان این هنرمند بیادعا، مراتب سپاس خود را از انتشارات یاز (ناشر کتاب اشعار مرحوم عاشیق علی علیزاده) و از جناب بهرام اسدی (گردآورنده و تنظیمکننده آن) ابراز میکند و یاد و خاطره عاشیق علی علیزاده را گرامی میدارد و از خداوند متعال برای آن عزیز فقید رحمت واسعه آرزو میکند.
واحد آفرینشهای ادبی حوزه هنری آذربایجان غربی
ارومیه 15خرداد 1391
مجموعه اشعار عاشیق علی علیزاده منتشر شد
کتاب «خاطرلا منی» (یادم کن، یاد آر مرا) مجموعه اشعار ترکی هنرمند مردمی متعهد مرحوم عاشیق علی علیزاده قشلاقی ( متولد 1330 در روستای قشلاق از بخش ورزقان در شهرستان اهر و متوفای 11 مرداد 1390 در ارومیه) است که اخیراً از سوی انتشارات یاز با همکاری حوزه هنری آذربایجان غربی در ارومیه منتشر گردید. اشعار عاشیق علی در موضوعات مختلف اجتماعی، انسانی، دینی، وطنی، عاطفی ئ اخلاقی است که توسط شاعر معاصر بهرام اسدی جمع آوری و تنظیم شده، دارای یک مقدمه فارسی به قلم مصطفی قلیزاده علیار (مسئول واحد آفرینش های ادبی حوزه هنری آذربایجان غربی)، یک مقدمه از بهرام اسدی و یک یادداشت از خود مرحوم عاشیق علی است. کتاب «خاطرلا منی» شامل ده بخش می شود که بنابر قالبهای شعری تقسیم بندی شده و در بخش نهم سروده های دیگران در باره عاشیق علی علیزاده و در بخش دهم عکسهای یادگاری آمده است و در کل به 302 صفحه می رسد.