شعر عاشورائی آذربایجان
یا حسین!
مرحوم میرجلال نخجوانی - «خان آراز» (1950 – 2008)
گلیب یوردوموزا ماه محرم
اوزنده غم، کدر، بطنینده ماتم
سیزلایان قلب لرین روحونا همدم
هیچقیران دوداقلار یا حسین دئییر.
آغلاییر ایلک بهار عشوه ناز ایله
نیسگیللی ائللریم غملی ساز ایله
خفیف کولکلرین بم آواز ایله
تیتره ین یارپاقلار یا حسین دئییر!
یاشیل سؤیودلره قونوب توراجلار
اوزاق کربلادان گلن او آجلار
باشینی آشاغی سالیب آغاجلار
اَییلن بوداقلار یا حسین دئییر.
گؤیلر ده گؤینه ییر بو ائل یاسیندا
باغچالار بوزوشوب غم لباسیندا
داغلار دا قورویوب داش عباسیندا
چاغلایان بولاقلار یا حسین دئییر!
بو گون سوزمه ییندن قالیر دورنالار
بو گون اوزمه ییندن اولور سونالار
سولانمیش گؤزلری سیلیر آنالار
اورپه نن یاناقلار یا حسین دئییر
امام عاشیقلری شبیه قورورلار
شاخسئی جرگه سینده سینه وورورلار
ننه لر، بابالار غم قوورلار
بالاجا اوشاقلار یا حسین دئییر
واخسئی صدالاری عرشه اوجالیر
حق سسی گؤیلردن سانکی باج آلیر
اون یئتمز قولـله لر بیر آن آلچالیر
یئلله نن بایراقلار یا حسین دئییر!
یئتیر مقامینا بیر مُدهش زمان
آمانسیز صحرادا شام غریبان
فلکلر ایسته ییر مسلکه قوربان
سوورولان قوملاقلار یا حسین دئییر
وئردی قرارینی ابلیس خلیفه
یازیلدی تاریخه قانلی صحیفه
اسلامدا اوجالدی شانلی بیر ذیروه
یاخینلار اوزاقلار یا حسین دئییر
ائشیتسین بو گونون بشر اولادی
چاغداش خیمه لردن قوپان فریادی
عدالت، حقیقت، انسان، هاردادی؟
داغیلان اوجاقلار یا حسین دئییر!
منبع: میر جلال خان آراز، مجموعه شعر «نجات یولو»، لاتینی (Nicat yolu) ص 42 - 43
کؤچورن: م. قلیزاده علیار
برگی از خاطرات و تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی؛
ملاطفت امام خمینی (ره) با شاعر عاشورائی مرحوم خوشدل تهرانی
به دستور امام خمینی(ره)، خانه خوشدل به او بازگردانده شد و حاج احمد آفا از طرف امام به عیادت خوشدل در بیمارستان رفت و هزینه بیمارستان خوشدل را که آن زمان 60 هزار تومان تومان می شد از طرف امام پرداخت گردید و از خودش هم دلجویی شد.
در خرداد سال 1369 همزمان با نخستین سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی، از تبریز عازم مشهد مقدس برای شرکت در اولین کنگره شعر طلاب بودم که در تهران پیاده شدم و به حوزه هنری رفتم ... قرار بود عصر با قطار راهی مشهد شویم. در حوزه موفق شدم مرحوم محمدعلی مردانی شاعر اهل ببت (ع) را ببینم که ساعتی در خدمتش نشستم.
ایشان عنایت خاص امام خمینی(ره) آن بزرگ مرد ایمان و علم و جهاد و عرفان و ذوق و هنر و ادب را نسبت به شاعران متعهد یادآور شد و ماجرای جالب مرحوم علی اکبر خوشدل تهرانی را نقل کرد که خلاصه اش این است:
خوشدل تهرانی سراینده آن غزل عاشورائی معروفی است که مطلعش این است:
بزرگ فلسفه نهضت حسین این است
که مرگ سرخ به از زندگی ننگین است
نه ظلم کن به کسی نی به زیر ظلم برو
که این پیام حسین است و منطق دین است
که در اوایل دهه چهل سروده و مشهور شده بود درست زمانی که قیام 15 خرداد به رهبری امام خمینی اتفاق افتاد ... و خوشدل با این شعر نزد انقلابیون و علماء و در محافل دینی و هیئتهای مذهبی مشهور گردید... تا اینکه سالها گذشت ... کار آیینه کاری حرم امام رضا (ع) پایان یافت و از سوی آستانه قدس رضوی با همکاری دربار پهلوی مسابقه ای اعلام شد که شاعران شعر بسرایند ... مرحوم خوشدل در این مسابقه شرکت کرد و شعری سرود و مقام اول شد و از سوی دربار یک قطعه زمین در شمران به عنوان جایزه به او تعلق گرفت! بعدها خانه ای ساخت و ازدواج کرد البته زمان ازدواج سن و سالی از او گذشته بود و با ما دوست هیئتی در تهران بود.
تا اینکه انقلاب اسلامی پیروز شد و خانه خوشدل در لیست زمینهای طاغوتی بود و توسط هیئت 7 نفره مصادره گردید!
خوشدل که چند بچه قد و نیم قد و کوچک هم داشت، مجبور شد مستاجر شود و چون زمینش از سوی رژیم طاغوت اعطاء شده بود، در آن ایام بحبوحه انقلاب و آشفتگی اوضاع، صدایش به جایی نرسید و هیچ کس هم نتوانست از او دفاع کند... ما در هیئتهای عزاداری تهران پولی جمع کردیم و در اختیارش گذاشتیم تا کمی سرو و سامان بگیرد. چند ماهی گذشت و مرحوم خوشدل به شدت بیمار شد و مدت طولانی به گوشه بیمارستان افتاد! تا اینکه ایام محرم سال 58 رسید. ما تعدادی از سردسته های هیئتهای عزاداری تهران، به دیدار امام خمینی رفتیم. امام در ابتدای سخنان خود همان دو بیت از غزل معروف خوشدل را خواند! حال همه ما به دو جهت متحول شد هم به نام امام حسین (ع) و هم به خاطر سرگذشت غم انگیز مرحوم خوشدل....
امام سوال کرد آیا آقای خوشدل هم در بین شماهاست؟!... هیچ کس چیزی نگفت! امام فرمود: خدا خیرش دهد آقای خوشدل را به خاطر این شعرش.
در این حال یکی از پیر غلامان حسینی تهران اجازه خواست و ماجرای تاسف برانگیز خوشدل را به عرض امام رساند. امام با شنیدن ماجرا، بسیار ناراحت شد و ابروهایش را درهم کشید و متاثر شد و بلافاصله فرزندش حاج احمد آقا را صدا کرد و دستور داد کار خوشدل را زود پیگیری و حل کند! ... رنگ ما همه باز شد و همه در خدمت امام به گریه افتادیم.
خلاصه همان روز به دستور امام خمینی(ره)، خانه خوشدل به او بازگردانده شد و حاج احمد آفا از طرف امام به عیادت خوشدل در بیمارستان رفت و هزینه بیمارستان خوشدل را که آن زمان 60 هزار تومان تومان می شد از طرف امام پرداخت گردید و از خودش هم دلجویی شد و سرو و سامان یافت و با خانواده اش به همان خانه برگشت!
امام در همان دیدار فرمود: آقای خوشدل با این شعرش خدمتی بزرگ به مکتب عاشورایی سیدالشهداء (ع) و انقلاب اسلامی ما کرده است.
مرحوم مردانی گفت: در این دیدار دیگر موضوع دیگری مطرح نشد و حتی عزاداری دیگری هم نشد. همه ما از این اتفاق خوب خدایی خوشحال شدیم و اشک می ریختیم. بعدها مرحوم خوشدل خیلی هم انقلابی تر شد و اشعاری در موضوع انقلاب و امام و شهداء سرود و حتی در جبهه ها هم حضور یافت.
رحمت خدا به روان ملکوتی امام خمینی، خوشدل و محمدعلی مردانی باد.
من که آن زمان 28 سال داشتم اکنون بعد از گذشت 26 سال از آن دیدارم با مرحوم استاد محمدعلی مردانی، آن ماجرای سراسر حکمت و حماسه را نقل می کنم. شکر خدا.
مصطفی قلیزاده علیار
ارومیه/ 15 مهر1395
عوامزدگی رادیو معارف
رادیو معارف از قم با برنامههای پربار و غنی و علمی در ایران جایگاهی بس بالا دارد و حقیقتاً هم رادیو معارف است و این بنده به نوبه خود هر روز خیلی بهره مند میشوم مخصوصا از بیانات و دروس آیات عظام و مراجع تقلید، اساتید و علماء و کارشناسان امور دینی و تاریخ اسلام و حدیث شناس و عقایدشناس و ... الا اینکه گاهی این رادیو هم مثل دیگر دستگاههای منسوب به تشیع مظلوم ما، متأسفانه عوامزده میشود. همین امروز – جمعه 4 اردیبهشت 94 حدود ساعت 17 در آخرهای سخنرانی یک واعظ فاضل اما عوام زاده، امام حسین علیه السلام را به عنوان «ارباب» معرفی کرد و این واعظ فاضل و فعال هم به طریق عوام و بی توجه به واژه و عبارت «ارباب» و کاربردهای آن در قرآن و بی توجه به اینکه برای امام حسین (ع) در زیارتنامه های مأثور و معتبر و در احادیث ما از اهل بیت (ع) اسامی و القاب و کنیه های زیبا و پربار و پرمعنی و نغزی ذکر شده، امام (ع) را اربابمان نامید... آقا، امام حسین ارباب ما نیست، سرور و امام و پیشوای الهی ماست... یا حسین! یا ثارالله! ... این درد با که گویم و این غم کجا برم!
بیرینیجی اربعین حاقدا
اکبر حمیدی علیار
کربلا اولاییندان سونرا، اهل بیتین بیرینجی دؤنه اولاراق، هاچان کربلایا قاییدیشلاری بارهده و 61-نجی قمری ایل صفر آیینین 20 سینده حضرت امام حسینین (ع) و باشقا شهیدلرین مزارینی زیارت ائدیب- ائتمهملرینه گؤره تاریخچیلر و اؤزللیکله ده مقتل یازانلار آراسیندا، عصرلر بویو چوخلو مباحثهلر و دارتیشمالار گئدیب. چوخلارینین فکرینجه 40 گونده کربلادان دمشقه گئدیب قاییتماق، او دا بیر بؤلوک اسیر قادینلار و اوشاقلارلا، جغرافیایی یوللاری و مسافهنی نظره آلاراق، اولاسی بیر ایش دئییل؛ آنجاق بیر سیرا تاریخی خبرلرین، بوتون قایناقلاردا عینی اولدوغونو نظره آلدیقدا، اسیرلرین محض همن صفر آیینین 20 سینده کربلادا حاضر اولماقلارینی نتیجه چیخارماق چوخ دا چتین اولماییر. مرحوم آیتاله عندلیب همدانی (1378-1278 ش.) اؤز دیهرلی اثری "ثارالله" کتابیندا مختلف تاریخی کتابلار، قایناقلار و خبرلری توتوشدوروب، بیلیمسل، علمی و عقلی بحثلرله اهل بیتین بیرینجی اربعینده کربلایا قاییتمالارینی، فاکتلارلا ثبوت ائدیر. بو آراشدیرمانین قیسا سونوجو بئلهدیر:
اسیرلر عاشورادان ایکی گون سونرا کوفهیه چاتیرلار، ابن زیاد، یزیده مکتوب گؤندهریر و نه ائدهجهیینی سوروشور، او زامان بو سایاق مکتوبلاری، «برید» آدلانان اؤزل قاصدلر آپارارمیشلار، بوتون تاریخ و جغرافیا قایناقلاریندا بریدین کوفهدن دمشقه گئتمهسینی تخمیناً 3-4 گون قید ائدیبلر، بس 7-8 گون ایچینده یزیددن - اسیرلری شاما یا همان دمشقه گؤندر- جوابی گلیر. ابن زیاد اؤز آغاسی یزیدی سئویندیرسین دئیه، اسیرلری ایتی یول گئدن ماللار و مرکبلرله (بعضی قایناقلاردا همان بریدلرین مرکبلری ایله) یولاوزونو دایاندیرمادان شاما دوغرو گؤتورور و صفر آیینین بیرینده، یعنی تخمیناً 12 گون عرضینده دمشقه چاتدیریر. یزیدین بویروغو ایلا اسیرلر خرابه آدلی بیر یئرده ساخلانیرلار، آنجاق حضرت امام سجاد (ع) و خانیم زینبین فعالیتی نتیجه سینده، ایکی گونون ایچینده یزید، عموم مسلمانلار ایچینده حؤرمتینی ایتیرمهیی دویارکن، گؤردویو ایشیندن (اوزده ده اولموشسا) کور-پئشمان اولور، تمامی ایله اؤزونو باشقا جور گؤستریر، اسیرلره سایقیایلا یاناشماغی و بوتون گوناهلاری ابن زیادین بوینونا آتماغی اؤزونه مقصد گؤتورور، یعنی اهل بیتین شام خرابهسینده حبس اولونماقلاری آرتیق صفرین 3-نده بیتیر.
باشقا طرفدن یئنه ده بوتون قایناقلارین وئردیگی معلوماتا گؤره اسیرلره تعزیه و یاس تؤرهنلری قورماغا اجازه وئریلیر و 3 گون دمشقده عزا مراسمی برپا ائدیلیر و یزید، اسیرلری چوخ حؤرمتله اؤز یوردلاری مدینهیه یولا سالماغا قرار وئریر. نهایت نعمان بن بشیرین باشچیلیغی ایلا بیر قوروپ قوروجو، اهل بیتی صفرین 8-نده دمشقدن مدینهیه ساری گتیریرلر. ایندی آرتیق اهل بیت آزاد و سربستدیرلر، ایستهدیکلری ایشلری نعماندان طلب ائده بیلردیلر و اونلار اؤنجه کربلایا گئدیب، سونرا اورادان مدینهیه گئتمکلرینی ایستهدیلر، عزیزلرینین مزارلارینی زیارت ائتمک ایستهیی و ان اؤنملیسی کسیک باشلاری تئزراق کربلایا چاتدیریب جسدلره قوووشدورماغین گرهکلیگی بیر داها اونلارین یئیین و دورمادان یول گئتمکلرینه اساس وئردی، اونلار یئنه ده عادی واختلار 20 گونه گئدیلن 20 منزیللیک یولو، 12 گونده گئدیب کربلایا چاتدیلار.
منبع: دنیز نشریه سی، نؤمره 60- مورخ: 10 آذر 1393
اسامی شهدای کربلا (2)
قسمت دوم
پژوهش و نگارش: علامه سید محسن امین عاملی (مؤلف کتاب «اعیان الشیعه»)
اسامی شهدای کربلا از یاران امام حسین علیه السلام طبق روایاتی که نگارنده از لابلای کتب تاریخ به دست آوردهام از بنی هاشم و غیر بنی هاشم بدین شرح ذکر شده است:
یاران امام از غیر بنیهاشم که در واقعه کربلا به شهادت رسیدهاند به ترتیب حروف الفبا
1ـ ابراهیم بن الحصین الاسدی
2ـ ابو الحتوف بن الحارث الانصاری
3ـ ابو عامر النهشلی
4ـ ادهم بن امیه العبدی
5ـ اسلم الترکی )آزاد شده حسین ع (
6ـ امیة بن سعد الطایی
7ـ أنس بن الحارث الکاهلی
8ـ أنیس بن معقل الاصبحی
9ـ بریر بن خضیر الهمدانی
10ـ بشر بن عبد الله الحضرمی
11ـ بکر بن حی التیمی
12ـ جابر بن الحجاج التیمی
13ـ جبلة بن علی الشیبانی
14ـ جنادة بن الحارث السلمانی
15ـ جنادة بن کعب الانصاری
16ـ جندب بن حجیر الخولانی
17ـ جون (آزاد شده ابیذر(
18ـ جوین بن مالک التمیمی
19ـ الحارث بن امرئ القیس الکندی
20ـ الحارث بن نبهان (آزاد شده حمزه(
21ـ الحباب بن الحارث
22ـ الحباب بن عامر الشعبی
23ـ حبشی بن قاسم النهمی
24ـ حبیب بن مظهر الاسدی
25ـ الحجاج بن بدر السعدی
26ـ الحجاج بن مسروق الجعفی
27ـ الحر بن یزید الریاحی
28ـ الحلاس بن عمرو الراسبی
29ـ حنظلة بن اسعد اشبامی
30ـ حنظلة بن عمرو الشیبانی
31ـ رافع (آزاد شده مسلم الازدی(
32ـ زاهر بن عمرو الکندی (آزاد شده عمرو بن حمق(
33ـ زهیر بن لبشر الخثعمی
34ـ زهیر بن سلیم الازدی
35ـ زهیر بن القین البجلی
36ـ زیاد بن عریب الصائدی
37ـ سالم (آزاد شده بنی المدینه الکلبی(
38ـ سالم (آزاد شده عامر عبدی(
39ـ سعد بن الحارث الانصاری
40ـ سعد (آزاد شده علی بن ابی طالب ع(
41ـ سعد (آزاد شده عمرو بن خالد صیداوی(
42ـ سعید بن عبد الله الحنفی
43ـ سلمان بن مضارب البجلی
44ـ سلیمان (آزاد شده حسین ع)
45ـ سوار بن منعم النهمی
46ـ سوید بن عمرو بن ابی المطاع
47ـ سیف بن الحارث بن سریع الجابری
48ـ سیف بن مالک العبدی
49ـ شبیب (آزاد شده حارث جابری(
50ـ شوذب )آزاد شده بنی شاکر(
51ـ الضرغامة بن مالک
52ـ عائذ بن مجمع العائذی
53ـ عالبس بن ابی شبیب الشاکری
54ـ عامر بن حسان بن شریح بن سعد بن حارثه بن لام بن عمرو بن طریف بن عمرو بن بشامة بن ذهل بن جدعان بن سعد بن قطرة بن طی
55ـ عامر بن مسلم العبدی
56ـ عباد بن المهاجر الجهنی
57ـ عبد الأعلی بن یزید الکلبی
58ـ عبد الرحمن الارحبی
59ـ عبد الرحمن بن عبد ربه الانصاری
60ـ عبد الرحمن بن عروة الغفاری
61ـ عبد الرحمن بن مسعود التیمی
62ـ عبد الله بن ابی بکر (چنان که جاحظ در کتاب الحیوان آورده وی از کسانی است که در واقعه کربلا به شهادت رسیده است)
63ـ عهد الله بن بشر الخثعمی
64ـ عبد الله بن عروة الغفاری
65ـ عبد الله بن عمیر بن جناب الکلبی
66ـ عبد الله بن یزید العبدی
67ـ عبید الله بن یزید العبدی
68ـ عقبة بن سمعان
69ـ عقبة بن الصلت الجهنی
70ـ عمارة بن صلخب الازدی
71ـ عمران بن کعب بن حارثة الاشجعی
72ـ عمار بن حسان الطائی
73ـ عمار بن سلامة الدالانی
74ـ عمرو بن عبد الله الجندعی
75ـ عمرو بن خالد الازدی
76ـ عمرو بن خالد الصیداوی
77ـ عمرو بن قرظة الانصاری
78ـ عمرو بن مطاع الجعفی
79ـ عمرو بن جنادة الانصاری
80ـ عمرو بن ضبیعة الضبعی
81ـ عمرو بن کعب ابو ثمامة الصائدی
82ـ قارب (آزاد شده حسین ع)
83ـ قاسط بن زهیر التغلبی
84ـ القاسم بن حبیب الازدی
85ـ کردوس التغلبی
86ـ کنانة بن عتیق التغلبی
87ـ مالک بن ذودان
88ـ مالک بن عبد الله بن سریع الجابری
89ـ مجمع الجهنی
90ـ مجمع بن عبید الله العائذی
91ـ محمد بن بشیر الحضرمی
92ـ مسعود بن الحجاج التیمی
93ـ مسلم بن عوسجه الاسدی
94ـ مسلم بن کثیر الازدی
95ـ مقسط بن زهیر التغلبی
96ـ منجح (آزاد شده امام حسن ع)
97ـ الموقع بن ثمامة الاسدی
98ـ نافع بن هلال الجملی
99ـ نصر (آزاد شده علی ع)
100ـ النعمان بن عمرو الراسبی
101ـ نعیم بن عجلان الانصاری
102ـ واضح الرومی (آزاد شده حارث سلمانی)
103ـ وهب بن حباب الکلبی
104ـ یزید بن ثبیط العبدی
105ـ یزید بن زیاد بن مهاصر الکندی
106ـ یزید بن مغفل الجعفی
چنانچه سی تن از بنی هاشم را به این تعداد که ذکر شد اضافه کنیم.تعداد شهدای کربلا به 136 نفر میرسد و چون قیس بن مسهر صیداوی و عبد الله بن بقطر و هانی بن عروة را نیز جزء آنها قرار دهیم تعداد آنها به 139 نفر خواهد رسید.