اولاجاق
علی شجاع – اورمیه
پیس کئچیر گونلریمیز، هر بیری بیر ایل اولاجاق
اوبادا، ائلده یاشاییش بولاغی لیل اولاجاق
داشلانیر غم لکه سی گونده دیلک تابلوموزا
بئله گئتسه مدنیت اوزوموز چیل اولاجاق
بو اوجاقدا اودو هر کس اؤزونه ساری دئشیر
گؤرورم وار- یوخوموز دا کوله تبدیل اولاجاق
اؤلکه ده قانونو قایدانی سایان یوخدو، حئییف
دفتر و دیوانیمیز حتمی دی باطیل اولاجاق
لوغاز ایلا وئریلنده جوابی سورغولارین
داها هر یئرده لوغاز، رونق محفیل اولاجاق
قاضی نین کی، کسری اولمادی بیر محکمه ده
اوردا هر تولکو صفت شیر شماییل اولاجاق
بوزوبگلر بئله کی معده گوجو ایله دانیشیر
ایت گونونده یاشاماق ملته تحمیل اولاجاق
تویوغون بیر کیلوون بئش مینه آنجاق آلیریق
بو حسابلا گؤره سن پس نئچه یه زیل اولاجاق!
الی ال اوسته قویوب هئی دئمه آللاه کریم
کریمین ده قویوسو چوخدا درین، بیل اولاجاق
بور- بویاقسیز نئجه دللک خانانی ایشله دیسیز
گلینی وعده وئریرسیز به یه خوشگیل اولاجاق؟!
ائششه گیم اؤلمه هواسی اوخویورسوز اوشاغا
کیف لرینده دئییسیز چوبی و پاستیل اولاجاق
او ارادت کی، دئییر قورد واریمدیر قویونا
کاملاً دوزدو، دؤزون کی هله تکمیل اولاجاق
وئریلن وعده یه کی یاز گله جک یونجا بیتر
کیمسه شک ائتسه گؤزو کور، الی ده شیل اولاجاق
فیل و فینجان سؤزونو شوخلوغا سالدیق، سؤزه باخ
چوخلو فینجانلاری ایندی گؤرروک فیل اولاجاق
فیل لری لاکین او گون کی، مینه لر ابرهه لر
آیری بیر فورمولونان مسئله تحلیل اولاجاق
گؤزله یین ییخمایاسیز کعبه آمالیمیزی
یوخسا غیرت قوشوموز طیر ابابیل اولاجاق!
منبع: دو هفته نامه "دنیز" شماره 15
ایری اوتوراق دوز دانیشاق
شاعر: حسن حاتم اینانلو
جانانه فدا ائتمه یه هر امکانیمیز وار
مال، دولتیمیز، دام - داشیمیز وار، جانیمیز وار
بیز قویماریق حقین سوسوزوندان سولا رنگی
هر بیر سوزالان جسمده جوشقون قانیمیز وار
باخما بیزه بیگانه گؤز ایله باخیلیر هی
بو اؤلکه بیزیمدیر گئنه، بول آد سانیمیز وار
مین جان وئره ریک تکجه آذربایجانا خاطر
بیزلر دیری ییک تا کی آذربایجانیمیز وار
تاریخلره باخسان باشا باش هر ورقینده
بابک، دده قورقود، غنی ستارخانیمیز وار
ظلم ائله ین آخر قالاجاق ظلمه دئیرلر
حقه چاتار حقلی بو ناکی ایمانیمیز وار
دریا سوسوزوندان قورویور اورمو خطرده
سن هی سینه نه دؤی، دئ گؤزل اوستانیمیز وار!
شورای شهر، شهردار، آقای فلانی
ایری اوتوراق، دوز دانیشاق، وجدانیمیز وار؟
آیا بو شهرده اوتوبان، مترو آدیندا
راحت لیگه دوغرو یول آچان امکانیمیز وار؟
منبع: دوهفته نامه دنیز، شماره 14 مورخ 17 /2 /91 - ارومیه
ماشالّاه!
شاعر: سعید سلیمانپور ارومی (بوالفضول الشعرا)
اولوبسان یئسلی بیر اوغلان ماشالّاه!
ماشالّاه آی مشه قوربان، ماشالّاه!
منی گوردون دئدین:حالت چطوره؟
اولوبسان بچه ی تهران، ماشالّاه!
یاشین اللی ولی ظاهیرده باخسان
یئییرسن ییرمی یه الآن ماشالّاه!
جینه بنزه ر قیافه نّن بو ساعت-
اوچ آروادین وار آی شیطان! ماشالّاه!
سنی گؤردی دئدی آیسان:براوو!
سنه باخدی دئدی ترلان: ماشالّاه!
دئییرلر کونگ فو باز دا اولوبسان
آلیبسان یئتدی-سکگیز «دان» ماشالّاه!
قیلینجیلا نمایش وئردین احسنت!
جکی چان آفرین، لینچان، ماشالّاه!
ائشیتدیم مجلیسه کاندید اولوبسان
شعارین:« زند ه باد استان!» ماشالّاه!
ستادین دا ناهار-شام واردی دیزدن
تویوق، کوبیده، برگ... آی جان ماشالّاه!
سنی تبلغ ائلیر مال میدانیندا
بیزیم هم کتدی میز رحمان ماشالّاه!
ییغیرسان ایندی دن آرانی قارداش!
ایشین یوخدی نه جور؟ هاردان؟ ماشالّاه!
آقا قبری، بازار باش، یئتدی درمان
سنین دیر حتی عسگرخان ماشالّاه!
اگر شاعر یوخوندی تشکیلات دا
منم آماده ی فرمان، ماشالّاه!
قصیده سویله ره م شانینده یوز بیت
آدین نان ائیلره م دیوان ماشالّاه!
ائله زورلی سنی مدح ائیله ره م کی
دئسین لر: سعدی دوران ماشالّاه!
من احسان ائیلر م اشعاری سن ده
بیزه بیر چک ائله احسان ماشالّاه!
www.bolfozool.com
نوشته: رسول اسماعیل زاده دوزال
منبع: نشریه دنیز، شماره 7
حضور در مطبوعات اجتماعی و انتقادی
صابر با پیوستن به مطبوعات عملاً وارد مبارزه سرسختانه با جهل و بىسوادى و خرافهپرستى گردید. ارتباط ادبى او با جامعه مطبوعات بیدار گر و پیشرو اجتماعی آذربایجان سبب شد که او از لحاظ ادبى و اجتماعى به عنوان یک شاعر بینالملل مطرح گردد. بخصوص اشعار ساتیریک او در تقبیح خرافات و جهل و بىسوادى و تلاش ادبىاش در راه بیدارى مسلمانان آوازه و شهرتش را به دورترین نقطه جهان چون مصر، هند، آسیاى میانه و ترکیه رساند .
او یک مسلمان دردآشنا بود که از عقبماندگى و بىسوادى و جهل مسلمانان سخت ناراحت بود و از این که خیلىها از این عقبماندگىها و جهالتها را با دین و دیندارى مرتبط مىکردند، نگران بود. به همین خاطر نیز سعى مىکرد از طرفى حساب دین و اسلام را از حساب روحاین نمایان و مسببین جهل و بىسوادى جدا کند و از طرف دیگر با نشان دادن چهره واقعى و حقیقى از دین مانع اجراى نقشههاى شوم مغرضان و دشمنان دین را که براى ضربه زدن به دین در کمین نشسته بودند و از آب گلآلود قصد ماهى گرفتن داشتند، مىشد .
مصلح و متفکر
او اسلام سنتى را با زبان جدید و متد نو تبلیغ مىکرد. او وظیفهاش را خوب درک کرده بود و چون آینه شفاف ارزشها و ضدارزشها، کمال و نقصان و خوب و بد، راستى و دروغ را به خوبى نشان مىداد. نه حقیقت را بر مصلحت فروخت و نه این که در درک حقیقت دچار لغزش شد .
او به عنوان یک مسلمان بیدار و روشن بین و غیرتمندى که زبانش و وسیله انتقال افکارش شعر بود، آنچه که در جامعه نقص و عیب، انحراف و لغزش، کجى و تقلب، جهل و خرافهپرستى و تحریف حقایق مىدید، انگشت روى آنها مىگذاشت و چون ذرهبین آنها را چنان هویدا نشان مىداد که هر کس به عیب خود واقف مىشد .
میرزا علىاکبر صابر به عنوان یک مصلح و مسلمان حقیقى وضعیت جامعه خود را مىدید و به وضوح مظلومیت دین محمدى را احساس مىکرد. او مسائل شرق را با جهانبینى اسلامى و با دید وحدت اسلامى تحلیل مىکرد. او راهش را و هدفش را انتخاب کرده بود. وظیفه شاعرى خود را به نحو احسن انجام مىداد. هدفش وحدت مسلمین، سربلندى اسلام، ترقى و تکامل مسلمانان و در سطح بینالمللى، صلح، نوعدوستى، انساندوستى بود. او شعرش را در خدمت هدف مقدسش به کار گرفت. دقیقاً افشاگرى طبقات مختلف جامعه و به باد انتقاد گرفتن نویسندگان، روشنفکران، وکلا، حاجىها، قضات، روحانی نمایان، اطباء، تجار، روضهخوانها، شعرا و روزنامهنویسها، همه و همه در راستاى اصلاح و از سر دلسوزى و اصلاحطلبى بود، از باب تمسخر، استهزاء، عیبگیرى، تهمت و افترا نبود
او در شعر »تحسّر« مىگوید: اگر در بین اعیان و اشراف و بیگها و خانها و عرفا و شعرا وحدت مىبود، ذرهاى غم و حزن و اندوه در جامعه باقى نمىماند. این در حالى است که قرآن و پیغمبر اسلام، ما را به اخوت دعوت مىکند. با این حال در بین چند میلیون مسلمان، دو مسلمان متفقالرأى وجود ندارد. اگر بخواهیم عمده ترین موضوعاتى که صابر به آن پرداخته است را احصاء کنیم، مىتوانیم به طور مختصر به موارد ذیل اشاره کنیم:
1- مبارزه با جهل و خرافات
جهل ، خرافات و بىسوادى مفرط اقشار مختلف جامعه مسلمین را فرا گرفته بود، در قفقاز سیستم آموزش به صورت مکتبخانهاى بود و مکتبخانهها را اکثراً افراد بىسواد اداره مىکردند. شاگردان حق نوشتن مطالب را نداشته و زنان و دوشیزگان حق شرکت در کلاسهاى درس را نداشتند. مردم نیز نسبت به علم و سواد بىرغبت بودند. صابر با درک موقعیت، هر چه توان داشته بر علیه جهل و جهالت مبارزه کرده و اشعارى در تقبیح جهل و تشویق مردم به علمآموزى مىسرود. او در اشعار: بیلمم نه گؤروبدور بیزیم اوغلان اوخوماقدان، تحصیل علوم ائتمهکى، علم آفت جاندیر ... اوشاق منیمدیر اوخوتمورام ال چکین...« وضعیت موجود را تبیین کرد.
2- اهتمام به امور مسلمین
صابر مىدید که مسلمانان ظاهر دین را گرفته و با حقیقت دین بیگانهاند. دینى که در آن حقوق مستمندان در دارایى و ثروتدارایان پیشبینى شده است، چگونه مىتواند در مقابل عدهاى ثروتمند که نه زکات مىدهند و نه به امور مسلمین اهتمام مىورزند، سکوت کند. صابر در شعر: »هر نه وئرسن وئر، مبادا وئرمه بیر درهم زکات« کاملاً روشن مىسازد که یکى از بزرگترین مسائل دینى زکات است و متأسفانه ثروتمندان عوض این که زکات بدهند و یا در مراسم عیدقربان به فکر مستمندان باشند به عنوان اعیاد اسلامى به فکر عیش و نوش خویش هستند و این را نیز از دیندارىشان تلقى مىکنند. صابر با دیدن این اعمال سخت مىآشوبد و مىگوید:
»بیر ایلدیر اولور ظلمایله تاراج مسلمان،
اطراف بلدلرده قالیر آج مسلمان،
آیا نه روادیر اولا محتاج مسلمان؟
گون رزقینه، بیر بؤیله مسلمان آراسیندا.«
»سالهاست که با ظلم و ستم مسلمانان هلاک مىشوند، در اطراف و اکناف در گرسنگى به سر مىبرند. آیا با وجود این همه مسلمان )غنى( سزاوار است که مسلمانى محتاج نان شب باشد؟«
صابر دقیقاً در تبعیت از مولایش على)ع( به تمام انسانها من حیث انسان بودنشان احترام و ارزش قایل است، او تنها به فکر مسلمانان قفقاز نیست، به همان اندازه نیز به فکر مسلمانان ایران، عثمانى و سایر کشورهاى اسلامى است. براى او ایرانى، عثمانى، ترک و فارس و عرب معنا ندارد. او انسانها را به انسانیت و آدمیت مىشناسد و به اسلامیت و مسلمان بودن افتخار مىکند. نه افتخار و تعصب کورکورانه، بلکه افتخار آگاهانه. به نظر او مترقىترین مکتب، دین اسلام است. دایره تفکر صابر در نژاد و زبان و خاک محصور نیست. او نه تفوق قومى بر قومى را مىپذیرد و نه بیگانگى نسبت به فرهنگ خودى را قبول دارد. براى او ترک آذربایجانى با ترک عثمانى فرقى ندارد، همان گونه که بین ترک و فارس فرقى وجود ندارد.
ادامه در قسمت سوم و پایانی
دوستلاریملا گؤروش
(طنز ساتیرا)
یازان: اکبر حمیدی علیار
منبع: دوهفته نامه «دنیز» شماره 6 - مورخ 23 آذر 90